دلایل چاپ آثار ضعیف در حوزه علوم دینی

صدیقه خانی معاون پژوهش حوزه علمیه فاطمیه(س) پاکدشت در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، وضعیت آثار پژوهشی دینی را از نظر کمی قابل توجه دانست و گفت: این آمار نسبت به گذشته در حال رشد است ولی نسبت به نیازهای نظام بسیار ناچیز است.

وی درباره کیفیت این آثار افزود: باتوجه به امکاناتی که وجود دارد از نظر کیفی این اندک نتیجه ای که هست قابل توجه است البته که سرعت رشد کیفی آثار نسبت به رشد کمی آن ایده آل نیست، می توان گفت که آثار پژوهشی از نظر کیفی قابل نقد است و با نقطه مطلوب فاصله داریم.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه با اختصاص مراکز علمی و پژوهشی ویژه علوم دینی و بهره گیری از طلاب مستعد می توان این کمبود را با نیروی انسانی آموزش دیده حل نمود، ابراز کرد: امروز در پژوهش های دینی بیش از پیش نیازمند پاسخ به گرفتاری های دنیای اسلام نسبت به جریان های افراطی و دفع اتهامات از شیعه هستیم، یکی از نیازهای امروز جامعه پرداختن به علوم انسانی در پژوهش است و آن نیز باید به گونه ای انجام پذیرد که با موازین دینی و اسلامی سازگاری داشته باشد.

استاد حوزه اضافه کرد: در این راستا ابتدا باید پالایش و سپس پرداختن به روان شناسی، اقتصاد اسلامی، مسائل زنان و طرح مباحث نظری آنان به صورتی که قابل فهم برای عموم باشد، انجام پذیرد، البته ظرفیت پرداختن به پژوهش های دینی مورد نیاز نظام همچون پرداختن به تبیین مبانی و مفاهیم نظری انقلاب اسلامی و اقتصاد مقاومتی در حوزه های علمیه وجود دارد.

خانی تشریح کرد: گاهی برخی از آثار با نیازها و مسائل نظام و جامعه مرتبط بوده و برخی دیگر با طرح مباحث انتزاعی و گاهی نیز تکراری و آرشیوی بدون در نظر گرفتن نیازهای جامعه هدف به تولید محتوای دینی همت گمارده اند، البته با پژوهش محور شدن حوزه های علمیه با همکاری معاونت های آموزش و پژوهش و اساتید، همچنین با پرداختن طلاب به جشنوارهای پژوهشی همچون علامه حلی(ره)، بانوی کرامت و پژوهشگری رشد می توانیم از نظر کمی و کیفی به خروجی مطلوب آثار پژوهش دینی در حوزه های علمیه دست یابیم.

نام پروری و عدم نیازسنجی جامعه؛ اهم آسیب های تولید علم
وی نام پروری، تیراژ محوری، عدم نیازسنجی جامعه و نظام در پژوهش ها، کم رنگ بودن دغدغه محوری در حوزه دین از سوی برخی سازمان ها و نهادها، عدم شناخت کامل و کافی برخی نویسندگان از دین و به موازات آن تکثیر برخی شبهات در متون چاپ شده را از جمله آسیب های تولید علم برشمرد و اذعان کرد: گاهی نویسنده شناخت کامل و کافی از دین دارد ولی از نظر پژوهشی تعمق کافی نسبت به روش، ساختار و شاکله تحقیق ندارد.

این مبلغ فعال فضای مجازی افزود: نپرداختن کافی به ادبیات فارسی و نویسندگی و مهارت های اینچنینی و کم توجهی به علومی چون فلسفه و کلام در حوزه با توجه به این که استنباط و تبیین عقاید اسلامی و نگرش های کلان دین در این 2 حوزه بهتر خود را بروز می دهند، دلیلی برای چاپ آثار ضعیف در حوزه علوم دینی است.

وی ادامه داد: همیشه از ایده آل تا واقعیت فاصله بسیاری است، گاهی باید به جای تقاضای توسعه امکانات به بهره گیری از امکانات موجود با برنامه ریزی مدون و سازماندهی شده و اراده ای راسخ در اجرایی نمودن آنان گام برداشت تا راه را برای تولید علم دینی بیش از پیش هموار نمود.

پژوهشگری با استقامت و نگاه معنوی دور از مادیات امکانپذیر است
وی پژوهش را کاری پرزحمت و زمانبر توصیف کرد و بیان داشت: پژوهشگری با استقامت، تلاش وافر و نگاه معنوی به دور از مادیات امکان پذیر است چرا که پژوهشگر حوزه دین با هدف کشف حقایق دین و تفقه در آن به منظور دستیابی به مسائل جدید گام در این مسیر پرپیچ و خم می گذارد و پس از چشیدن این کشف هیچ چیز مادی نمی تواند جای آن لذت را برای وی پر کند ولی در هر حال از آنجا که زندگی اجتماعی نیازمند گذران امور مادی نیز هست لذا باید زندگی پژوهشگر به نحو شایسته تأمین گردد تا او بتواند با فراغ بال و آرامش به پژوهش و ارتقای علم دینی بپردازد.

معاون مدرسه علمیه فاطمیه(س) اضافه کرد: بدون شک نیاز یک طلبه منحصر در نیازهای مادی نیست بلکه پژوهشگران نیز همچون دیگر انسان ها نیازهای غیرمادی دارند که فراتر و مهم تر از نیازهای مادی آنان است.

طلاب؛ مشعل داران هدایت اجتماعی| پاسداری از مرزهای دین مهمترین اهداف طلاب است
وی با تأکید بر اینکه طلاب علوم دینی با هدف علم آموزی و پاسداری از مرزهای دین و باورهای دینی در مسیر زندگی قدم نهاده اند، اظهار کرد: زی طلبگی و شناخت کامل طلاب از ارزش و جایگاه سربازی حضرت ولی عصر(عج) می تواند پشتوانه محکم برای آنان در این امر خطیر باشد، ایشان با نصب العین قرار دادن این امور و با چشم پوشی از متاع دنیا و برخورداری از آن در یک معامله الهی برای فرآیندی طولانی مدت آموزش معرفت، بصیرت و استقامت می بینند تا در آینده خود را به عنوان مشعل داران هدایت اجتماعی به جامعه معرفی نمایند.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: پایبندی به زی طلبگی، طلبه را به آنجا رهنمون می نماید تا با قطع امید کردن از غیر خدا با بهره مندی از امکان و فرصتی که در اختیار دارد و در شرایطی که برایش مهیا است با بهترین برنامه ریزی به بالاترین سطح شکوفایی علمی و پژوهشی دست یابد، البته این مهم با همت پولادین و اعتقاد به داشته ها و مددرسانی حضرت حق دور از دسترس نیست.

خانی با ابراز اینکه پژوهشگر حوزه دین رسالت هایی همچون فهم دین، حراست از چارچوب، اصول و احکام دین، زدودن خرافه ها و انحرافات را به عهده دارد، اظهار داشت: بر طبق تعالیم اسلام، طلبگی سمت و مقام نیست که طلبه بخواهد به دنبال امتیازهای مادی و مالی باشد، از این رو حوزه های علمیه با تربیت نیروهای کارآمد می توانند رسالت خویش را در نظام تعلیمی، تربیتی و پژوهشی به نحو احسن ادا نمایند تا طلاب با تولید محتوای دینی به فهم بهتر جامعه در موضوعات خاص بپردازند.

پژوهش یعنی تلاش برای بارور کردن درخت تنومند علم
استاد حوزه علمیه پژوهش را تلاش در جهت بارور نمودن درخت تنومند علم خواند و خاطرنشان کرد: گاهی از ظرفیت های علمی موجود در حوزه آن چنان که شایسته و بایسته است بهره برداری نمی شود، در این راه هدایت دلسوزانه اساتید متعهد، توانمند و خلاق همگام با آموزش و پژوهش می تواند کارساز باشد، یکی از راهکارهای ارتقای فرهنگ پژوهش ایجاد انگیزه و بارور نمودن ذهن پرسشگر طلاب و سوق دادن آنان به مطالعه و پژوهش است.

وی ادامه داد: ایجاد مراکز پژوهشی، کتابخانه های غنی به کتب مختلف و مرجع، آموزش و یادگیری نرم افزارهای علوم اسلامی گرچه به طور مستقیم در فهم دین مؤثر نیستند ولی در راه تسهیل، هموارتر و کوتاهتر نمودن مسیر یاری گر طلبه خواهند بود.

استاد حوزه مطرح کرد: ترویج و تکثیر متون علمی پژوهش محور، تقدیر و تشویق پژوهشگران برتر در مدارس علمیه و چاپ و تکثیر مقالات آنان، برگزاری مسابقات، فراخوان ها، نشست ها و همایش ها با توجه به نیازهای طلاب و موضوع یابی با توجه به علایق، استعدادها و نیازهای بروز جامعه و طلاب می توان گامی در راستای ارتقای فرهنگ پژوهش باشد.

وی با اعلام اینکه برنامه ساعات پژوهشی یکی از اقدامات خوب و مهمی است که تاکنون در حوزه های علمیه در راه ارتقای فرهنگ پژوهش صورت گرفته است، ابراز امیدواری کرد: با اجرایی شدن این برنامه به صورت کامل در کنار دیگر برنامه ها و جشنواره های پژوهشی بتوان گام مؤثری در پیشبرد اهداف پژوهشی مرکز مدیریت حوزه های علمیه برداشت، البته در این مسیر ارتقای کتب آموزش، پژوهش و پیوست های پژوهشی و اساتید مورد انتظار است.

خانی یادآور شد: افزایش کمی و کیفی زیربنای کتابخانه های عمومی و تخصصی در نقاط مختلف کشور، توجه بیش از پیش به کتابخانه های مساجد، مراکز آموزشی و حوزه های علمیه، ارتقای توان علمی و نرم افزاری آنان با تجهیز به سایت های غنی از نرم افزارهای پژوهشی، کاربردی و علمی در حوزه دین، توجه به طرح های پژوهشی طلاب و همچنین اختصاص بودجه مورد نیاز از سوی مراکز، نهادها و سازمان های دولتی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مدارس علمیه جهت تهیه بن کتاب و دیگر موارد و بهره مندی از آنان در رشد و ارتقای پژوهش های دینی مورد انتظار است.

نیازسنجی دقیق؛ اولین گام مؤثر یک پژوهشگر
معاون مدرسه علمیه پاکدشت اذعان کرد: از آنجا که برخی از پژوهش ها به صورت تکراری، سطحی و بدون هیچ نیازسنجی از جامعه هدف صورت می گیرد گاهی به این بهانه همه پژوهش های دینی مورد غفلت واقع می شوند، درحالی که درصد قابل توجهی از این پژوهش ها با نیازسنجی کاملاً منطقی و درست صورت گرفته و بهره کافی را نیز در کاربردی بودن دارا است ولی از آنجا که طلبه سازمان و نهادی که باید از آن بهره برداری نماید را نمی یابد پس اجرایی نمی گردد.

وی در پایان یکی از گام های مؤثر در این زمینه را انجام نیازسنجی دقیق که با اجرای آن به نیازهای پژوهشی پرداخته است، دانست و افزود: نهاد و مرکزی که به ثمره پژوهش مورد نظر در راه برطرف نمودن مشکلات خویش نیازمند است باید درخواست آن پژوهش را نماید و از این طریق پژوهشگر نیز از مزایای انجام طرح متنعم شده و برای انجام دیگر کارهای پژوهشی از انگیزه کافی برخودار شود./804/ت301/ب1