زیبنده «گام دوم»

به گزارش خبرگزاری رسا، چرا فساد (اینجا اداری و مالی) در دانمارک خیلی کم و در سومالی خیلی زیاد است؟ چرا در ادارات کره جنوبی یا ژاپن، رشوه خیلی کم داده و گرفته می‌شود، اما مثلا در سومالی و لیبی و افغانستان زیاد؟ آیا دانمارکی‌ها به دلیل مسائل فرهنگی و اعتقادات دینی است که اختلاس نمی‌کنند؟ و در مصر یا سومالی برعکس، اعتقادات دینی ضعیف است که این کشور‌ها را به شدت درگیر فساد کرده است؟ یا نه، مسائل اقتصادی است که در این موضوع، تعیین‌کننده است. مثلا، چون کارمند فلان اداره در سوئد به لحاظ مالی تامین است، نیازی به گرفتن رشوه نمی‌بیند و در سومالی، چون کارمند تامین نیست، مجبور می‌شود رشوه دریافت کند؟!

 

در این وجیزه که به بهانه انتصاب حجت‌الاسلام والمسلمین «سید‌ابراهیم رئیسی» به ریاست قوه قضائیه نوشته شده است، تلاش می‌کنیم، پاسخ‌هایی برای این چند سؤال «مهم» بیابیم.

 

باید گفت هیچ یک از دلایلی که نام بردیم، عامل اصلی کم بودن فساد در این کشور‌ها نیست. این عوامل در کاهش میزان فساد قطعا موثرند، اما نه آنقدر که بشود با آن، مشکل را «حل» کرد. هر جا «پول» و «ثروت» باشد، در آنجا احتمال فساد هم هست. «موقعیت فساد» هر جا که پیش بیاید، فساد اتفاق می‌افتد و در اینجا
بین دانمارک و سومالی هم تفاوت زیادی وجود ندارد، چون در همه دنیا آدم‌هایی هستند که مترصد فرصت برای «سوء‌استفاده» هستند. با این حساب، «دلیل اصلی» و «اول» اینکه میزان فساد در برخی کشور‌ها زیاد و در برخی کشور‌ها کم است، مواردی که در بالا نام بردیم نیست. پس علت اصلی چیست؟

 

اولا باید توجه داشت فساد هیچ وقت به صفر نمی‌رسد حتی در برخی کشورها، علت اینکه فساد اداری و مالی خیلی کم اتفاق می‌افتد، به خاطر سیستمی است که در ادارات این کشور از سوی مدیران «تدبیر» شده است. فرهنگ به‌اندازه خود در کاهش چنین معضلاتی تاثیر دارد، اما نه به‌اندازه «سیستم» و «تدبیر مدیران» آن کشور. تامین بودن کارمند نیز موثر است، اما چقدر مفسدان اقتصادی در دنیا وجود دارند که از خوردن و دزدی کردن سیر نمی‌شوند؟! بنابراین، این سیستم است که باعث کاسته شدن از میزان فساد می‌شود.

 

همین جا باید اشاره کرد که فرهنگ برخاسته از باور‌های دینی حساب جداگانه‌ای دارد و تقوی و خداجویی باطل‌السحر همه فسادهاست. رهبر معظم انقلاب در توصیه ۸ ماده‌ای خود به جناب رئیسی تاکید می‌کنند که «عنصر نیروی انسانی صالح را در رأس عوامل تحول و پیشرفت قوه بدانید. سلامت قضات و پاکیِ دامن آنان از هر گونه فساد، شرط لازم و اوّل برای همه توفیقات شما است».

 

«سیستم» یاد شده می‌تواند شامل مکانیزمی باشد که در آن ارتباط ارباب رجوع و کارمند را تا حد ممکن کم کند. این ارتباط هرقدر کمتر باشد، امکان وقوع تخلف هم کمتر خواهد شد. مثلا اداره یا موسسه دولتی را تصور کنید که در بخش‌های دارای ظرفیت «فساد» به جای کارمند، تکنولوژی و سیستم‌های کامپیوتری قرار داده‌اند. در همین گمرک خودمان و تا همین چند ماه پیش وقتی در برخی قسمت‌های حساس، به جای کارمند از سیستم‌های کامپیوتری استفاده شد، از میزان رشوه به همان میزان کاسته شد.

 

گاهی، اما رسیدن به یک هدف و رفع یک معضل (فساد یا غیر‌فساد) نیاز به تکنولوژی و سیستم‌های پیچیده هم ندارد و با تدبیر درست مدیر می‌توان به هدف نزدیک شد، حتی با یک تغییر کوچک و جابجایی. برای تقریب ذهن به این مثال توجه کنید:

 

وقتی اتوبوس‌های «بی آر تی» نبود، همه ما متولدین دهه ۶۰ و ۷۰ شاهد درگیری‌های لفظی و فیزیکی بین راننده اتوبوس و مسافری بودیم که احیانا به راننده بلیط نداده بود. گاهی حتی دیده می‌شد راننده آنقدر عصبانی شده که اتوبوس مملو از مسافر را رها کرده و فریاد می‌زد: «تا وقتی مسافر‌هایی که از در عقب سوار شده‌اند، بلیط ندهند حرکت نخواهم کرد.» وقتی اتوبوس‌های بی‌آرتی آمد، با این تغییر ارتباط راننده و مسافر کمتر شد و به همان میزان از درگیری‌های لفظی و فیزیکی بین این دو نیز کاسته و بدین ترتیب، مشکل (اینجا دعوای راننده و مسافر) تا حدود زیادی حل شد.

 

یادآوری این نکته در اینجا ضروری است که، قطعا مسائل فرهنگی، اعتقادی و تامین بودن پرسنل اداری در کاستن از فساد و معضلات نقش دارند. اگر در کنار «سیستم» روی مسائل فرهنگی و اعتقادی مردم نیز به درستی کار شود، میزان فساد به مراتب کمتر خواهد شد.

 

«دلیل دوم» موفقیت این کشور‌ها در مقابله با فساد، نداشتن رودربایستی و اجرای درست، بی‌نقص و سختگیرانه قانون است. وقتی «پارک گئون‌های» رئیس‌جمهور کره جنوبی تخلف کوچکی کرد، یا «کارلوس گون»، مدیر عامل نخبه رنو و نیسان در ژاپن (قهرمان ملی این کشور) در اظهار نامه مالیاتی‌اش دروغ نوشت کوچکترین گذشتی نکردند.

 

اولی را از قدرت به زیر کشیدند و راهی زندانش کردند، دومی را اخراج، محاکمه و جریمه سنگینش کردند. خانم «پارک گئون‌های» کم آدمی نبود. آقای «گون» هم همینطور. اولی در سال ۲۰۱۳ از سوی مجله فوربس جزو ۱۰۰ فرد قدرتمند جهان انتخاب شده بود و کارنامه قابل قبولی هم در ریاست‌جمهوری خود داشت، اما با یک تخلف (که در بسیاری از کشور‌ها شبیه به شوخی است) دستگاه قضائی کره جنوبی بدون توجه به حاشیه‌ها، وی را محاکمه و به ۲۵ سال زندان محکوم کرد. دومی هم چندین شرکت بزرگ خودرو‌ساز در دنیا را از بحران ورشکستگی نجات داده و به طور همزمان مدیر عاملی آن‌ها را هم بر عهده داشت.

 

حضرت آقا در پنجمین توصیه خود به جناب رئیسی، ریاست جدید قوه قضائیه می‌فرمایند «در برخورد قضائی ملاحظه این و آن را نکنید».

 

وقتی می‌شنویم، فروشگاهی کوچک در شهر کم‌جمعیت و دور افتاده آمریکا حاضر به فروش یک گوشی تلفن همراه «اپل» به یک ایرانی ساکن آن شهر نمی‌شود، فقط به این دلیل که «ایران در لیست تحریم‌های آمریکاست»، یا وقتی ژاپن مدیر عامل افسانه‌ای نیسان، آوتووارز و رنو را به دلیل یک دروغ در اظهار‌نامه مالیاتی‌اش به صلابه می‌کشد و کره جنوبی با تشکیل یک گروه ویژه برای دستگیری خانم رئیس‌جمهور چند باری به «کاخ آبی» یورش می‌برد، وقتی چین اعلام می‌کند، طی مثلا ۲ سال گذشته چندین هزار مقام دولتی و نظامی را محاکمه و به حبس‌های طولانی یا حتی اعدام محکوم کرده، یعنی، کشور‌ها با «قانون» (سوای از درستی و غلطی آن) شوخی ندارند و آن‌را برای قشنگی نمی‌نویسند!

 

شاید اینجا بد نباشد‌گریز کوتاهی بزنیم به اظهارات اخیر آقای رئیس‌جمهور محترم که گفته بود، وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات به شکایتی که از او شده توجه نکند (نقل به مضمون)! یا صراحتا اعلام شد، مجمع تشخیص مصلحت نظام اجازه ندارد درباره FATF مداخله کند (حمله صریح به روند قانونی) این یعنی، برخی بزرگتر‌ها قانون را «شوخی» می‌گیرند. در این صورت نباید از آن فوتبالیستی که جلوی مجری قانون ایستاده و اقدام به تهدید (فیلمبرداری) از پلیس می‌کند، انتظار اجرای قانون را داشت. کوچکتر‌ها از بزرگتر‌ها یاد می‌گیرند آقای رئیس‌جمهور!

 

با این تفاسیر، امید است با روی کار آمدن آقای «رئیسی» که حقیقتا خیلی‌ها را به بهتر کردن اوضاع امیدوار کرده (و برخی را هم عصبانی!) و همکاری دولت و مجلس محترم با ایشان، شاهد اجرای بهتر قوانین و برخورد شدیدتر و سریع‌تر با مفسدان دانه‌درشت باشیم، اقداماتی که رئیس‌سابق قوه قضائیه یعنی آیت‌الله آملی لاریجانی هم با محاکمه چندین مفسد دانه‌درشت نشان دادند، چقدر می‌تواند در کاستن از فساد موثر باشد.

 

تخریب ویلای غیر‌قانونی دختر آن وزیر سابق جلوی دوربین‌های تلویزیونی کار درست و قابل تحسینی بود که قطعا مردم را امیدوار و متخلفان را نگران کرد و با آمدن آقای رئیسی انشاء‌الله باز هم شاهد چنین اقدامات خوب و موثری خواهیم بود. /۱۰۱/۹۶۹/م