مرحوم آیت الله مؤمن گفتند اشکالات را بنویس؛ می ایستم تا قانون اصلاح شود

مقدمه: زیاده‌روی در سیاست کنترل جمعیت، خطای راهبردی بود که امروز، بحران‌ها و آسیب‌های آن اندک اندک آشکار می‌شود. از سوی دیگر، شیوع مشکلات اقتصادی و فرهنگی، به پدیده ناگواری تبدیل شده که حاصل آن افزایش کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست است. معضل دیگر جامعه ما آمار معتنابه زوج‌های نابارور است که همه این‌ها دست به دست هم، مشکلات کلان و فراوانی را برای امروز و فردای کشورمان رقم زده است.

حکومت اسلامی و دولت جمهوری اسلامی ایران که مبتنی بر فقاهت و نظریه مترقی ولایت فقیه برپا شده است مسئولیت سنگینی در این زمینه دارد و باید پاسخگوی نظری و عملی این مسائل باشد. نبود نظام مشخص پژوهشی و نظریه‌پردازی در چنین مواردی، باعث شده راهکارهای غیر شرعی یا بلاوجه و بی‌حجت و دلیلی، رایج گردد که زیبنده کشور اسلامی و تشیع نیست و در آینده، مشکلات را صد چندان خواهد کرد.

در این وانفسا است که پژوهش‌های نوین مبتنی بر فقه جواهری و مستند به قرآن و سنت نبوی، گنجی است راه‌نما و راه‌گشا.

حجت الاسلام و المسلمین حسن عالمی طامه، استاد حوزه و کارشناس مسائل فرزندخواندگی و محرمیّت، پس از سال‌ها تحقیق عالمانه و انتشار دو اثر گرانسنگ در حوزه فرزندخواندگی و راه‌های محرمیّت، مؤسسه « فرهنگی هنری آشیانه پرتو مهر نبوی» را با هدف مشاوره دینی و یاری رسانی به عزیزانی که می‌خواهند فرزندی بپذیرند و تحت تکفل بگیرند، راه‌اندازی کرده است.

وی بیش از 1200 راهکار ایجاد محرمیّت را بر اساس راه‌های شرعی که مورد تأیید مراجع معظم تقلید نیز هست، بسته به نوع مسئله و جنس و سن فرزندخوانده و فرزندپذیران، ارائه می‌کند.

در این مصاحبه، که در دو بخش تقدیم می‌شود، با ابعاد علمی، پژوهشی، حقوقی و اجتماعی این مسئله آشنا خواهید شد و شاید شما هم از بشارت‌دهندگان به متدینانی باشید که می‌خواهند با رعایت مسائل و جوانب شرعی، با خیالی آسوده، فرزندخوانده داشته باشند تا ان‌شاء الله نسلی سالم و سلیم در پناه خانواده‌های مسلمان، رشد کرده و افتخار جامعه باشند. 

در بخش اول (اینجا) با سوابق علمی و پژهشی و آثار منتشره و تعامل با مراکز مختلف آشنا شدیم؛ اکنون ادامه مصاحبه:

رسا ـ این تعاملات اثر ملموسی هم داشت؟

بله؛ داستان مفصلی هم دارد! لایحه فرزندخواندگی از سال 1353 با 17 ماده، هنوز تغییر نکرده بود. لایحه پیشنهادی پس از چند سال بررسی با سی و هشت ماده و ده تبصره در سال 1388 در مجلس تصویب و به شورای نگهبان فرستاده شده بود که متن آن از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برای بررسی به من سپرده شد.

من لایحه را که دیدم، متوجه شدم ده اشکال فقهی دارد! به اصطلاح آمده‌اند سرمه در چشمش کنند کورش کرده‌اند! سراغ حضرات رفتم، به آقایان بنایی و آشتیانی نمایندگان وقت مجلس، به حوزه و جامعه مدرسین و آیت الله بوشهری نامه نوشتم که چنین خلاف شرعی در حال تصویب و تأیید است. مجلس جواب داد که شما باید اشکالات را به شورای نگهبان بدهید. با حوزه رایزنی کردیم و خدمت حضرت آیت‌الله محمد مؤمن رحمت الله علیه عضو فقهای شورای نگهبان، رسیدیم. بنده یک روز جمعه‌ای خدمت ایشان، ماده‌ها را یک به یک خواندم و گفتم که حضرت آقا آیا این ماده چنین اشکالی ندارد؟ فرمود اشکال وارد است! تا ده ماده را اشکال کردم. ایشان به بنده دستور داد که این ده ماده و اشکال و جواب را بنویس، من خودم جلوی آن می‌ایستم؛ و قانون را اصلاح می‌کنیم.

در این خلال، چند نشست هم رادیو معارف داشتیم برای بحث فرزندخواندگی که در یکی از نشست‌ها آقای دبیری از بهزیستی تهران هم تلفنی، مهمان برنامه بود و در پاسخ به اشکالات بنده، گفته شد چرا شورای نگهبان، این ایرادات را نگرفته است؟! من می‌سوختم از این که لایحه‌ای با این اشکالات در کشور در حال تصویب است؛ مثلاً بچه مسلمان را می‌خواهند به یهودی بدهند. من خدمت آقای مؤمن هم گفتم که چنین ایرادی به شورای نگهبان هم مطرح شده است. ایشان فرمودند من خودم جلوی آن می‌ایستم! و چهار سال ایستادند و مقاومت کردند! خیلی از مباحث اصلاح شد؛ البته مقداری هم ماند. یادداشتی هم در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) منتشر کردم با عنوان «فقه برای همه دغدغه های ازدواج فرزندخوانده با فرزند پذیر پاسخ دارد» و در آن جا شرح دادم که قانون بشری با قانون الهی فرق دارد. در نهایت در ماده 35 قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست، گنجانده شد که واگذاری کودک حتماً باید با مشاور دینی و نظر حوزه علمیه باید باشد. این قانون در نهایت سال 1392 ابلاغ گردید.

رسا ـ شما به سازمان بهزیستی اشاره داشتید. قطعاَ یکی از مخاطبان مهم شما، بهزیسیتی است. در این زمینه چه تعاملاتی داشتید؟ آیا استقبالی صورت گرفت؟

در برگزاری یکی از همین نشست‌ها از دوستان بهزیستی هم دعوت شد و آن‌ها هم استقبال کردند و آمدند.  بعد آهسته آهسته، چون من از سال 83 آمد و رفت داشتم، آقای محسنی بندپی (رئیس وقت سازمان بهزیستی کشور)، نامه‌ای را به آیت‌الله حسینی بوشهری (مدیر وقت حوزه‌های علمیه) نوشتند که با توجه به اینکه فلانی سالیانی در این عرصه، تخصصی پیدا کرده و تمحض دارد و تألیفاتی در این راستا داشته، درخواست کردند که من به عنوان نماینده حوزه علمیه در بهزیستی ایران باشم. آقای بوشهری هم تأیید فرمودند.

رسا ـ اجرای آن ماده قانونی چه راهکاری دارد؟ آیا در هر واگذاری با یک روحانی باید تماس بگیرند؟ مانند عقد ازدواج یا فرایند مشخصی مثل دفتر ثبت ازدواج وجود دارد؟

همایشی در مشهد برای اجرایی شدن این ماده برگزار شد که همه مدیران و کارشناسان و قضات احکامِ فرزندخواندگی را دعوت کرده بودند. بنده هم به نمایندگی از حوزه شرکت داشتم و راهکارها را آنجا ارائه دادم. نتیجه این شد که بنا بر ملاحظه قوانین بالادستی بهزیستی باید یک دفتر مشاوره دینی تأسیس شود. البته حقوقدانان مخالف بودند و می‌گفتند برای ما شورای نگهبان درست کرده‌اند! چنین ذهنیتی وجود داشت و خیلی با آن مخالفت کردند. الان هم چنین وضعیتی هست. اما بالاخره ما پروانه و مجوز مؤسسه‌ را گرفتیم چون ضرورت داشت که فعالیت ما رسمی و قانونی باشد. تنها مؤسسه‌ای که در ایران مجوز مشاوره دینی در امور فرزندخواندگی و راه‌کار‌های محرمیت دارد مؤسسه «فرهنگی هنری آشیانه پرتو مهر نبوی» است ولا غیر؛ چون بحث تخصصی است. همچنین در 16 خرداد 96 طی تفاهم‌نامه‌ای که با بهزیستی ایران، امضا کردیم، قرار شد همه مراکز استانی بهزیستی کشور، فرایند مشاوره دینی را انجام دهند و مؤسسه نیز متقابلاً، گواهی مکتوب این فرایند را برای درج در پرونده قضائی، ارائه کند. به همین منظور، سه جلسه ویدئو کنفرانس هم برای توجیه مدیران استانی و کارشناسان در بهزیسی برگزار شد و بنده شیوه واگذاری و مسائل شرعی آن را توضیح دادم.

رسا ـ این کار تخصصی به دلیل انتشار کتاب‌ها و برگزاری نشست‌ها است یا همکاری قانونی با بهزیستی؟  

خوشبختانه این کارهای علمی که انجام شد، مثل کتاب فرزندخواندگی، نظر اندیشمندان دیگر هم جلب شد. این کتاب‌ها را ده پانزده نفر از اساتید بزرگ درس خارج حوزه دیدند بعد چاپ شد. یعنی چکش خورده و نقد شده منتشر شد تا اگر کسی بحث، نکته و حرفی داشت، مطرح کند. خود من هم اصرار داشتم که مطلبی چاپ نشود که از لحاظ مبانی فقهی کار درستی نباشد؛ چون من که نمی‌خواهم فقه نوینی بیاورم، هرچند کار مهم و نویی است. لذا هر دو کتاب هم که چاپ شد، به مراجع قم، اصفهان و نجف، مثل آیات مکارم شیرازی، وحید، صافی، گرامی، علوی، فیاض، مظاهری، بهجت، جوادی آملی و سیستانی حفظهم الله تقدیم کردم و گفتم که اگر نظری دارید بفرمایید اصلاح کنم. مراجع معظم تقلید هم لطف داشتند، بعضی گفتند ما مباحث را خواندیم، کتاب خوبی است و بحث‌های ضروری و لازمی در آن مطرح شده است؛ بعضی حتی هیأتی گذاشتند برای بازنگری کتاب و بعضی گفتند نظر ما را هم اضافه کنید که این کار در چاپ دوم انجام خواهد شد.

در مورد راهکار‌های محرمیت هم، اول استفتائاتی از دفاتر مراجع گرفتیم که گفتند راهی به ذهن نمی‌رسد؛ اما من با این پیش فرض که اسلام دین بن بست نیست و باید راهی وجود داشته باشد، کار را دنبال کردم و راهکارها را پیشنهاد دادم. به دفتر مراجع هم تقدیم کردم که اگر از نظر شرعی اشکال دارد اصلاح کنند اگر نه که تأیید بشود و از همه ایشان تشکر می‌کنم، چون بعضی واقعاً لطف فرمودند و حتی نوشتند که بسیار راهکار خوبی است، راه‌گشا است. یک از آقایان مراجع هم شخصاً چند دوره از کتاب را خریدند و آیت‌الله گرامی وقتی کتاب را دیدند گفتند چندین سال دغدغه من همین بود و خیلی از مشکلات در این کتاب حل شده و عالی است؛ خیلی استقبال و لطف کردند. آیت‌الله یزدی هم نهایت لطف را داشتند و گفتند احسنت، بارک الله! مباحث این کتاب مهم و افتخار حوزه است و نامه نوشتند که کار ارزشمندی است و واقعاً افتخار حوزه هستید که توانستید این مشکلات را حل کنید.

رسا ـ پس با این حساب، پاسخگویی در استفتائات هم تحول پیدا کرده است.

وقتی این راه‌کارها مطرح شد و مؤسسه هم فعالیت خود را آغاز کرد، دفتر مراجع هم که به کارها آشنا شده بودند، آهسته آهسته دیدند که اگر بخواهند در پاسخ به این نوع استفتائات، مطمئن باشند، افراد را به سراغ بنده می‌فرستند، ما هم در مؤسسه، پاسخگو هستیم، چون این وظیفه برای ما تعین پیدا کرده است و تکلیف است. آنچه هم که در این کتاب‌ها مطرح شده، اتفاق کل فقها است؛ یعنی رأی‌ها و راهکارهایی که مطرح شده اتفاقات و مسلّمات فقه از صدر اسلام تاکنون است؛ چون بحث محرمیت بسیار مهم و حساس است. برای همین هیئت استفتاء دفاتر مراجع معظم تقلید هم درگیر بحث شدند. ما امروز در مسئله فرزندخواندگی و محرمیت، حتی برای اهل سنت هم طبق مذهب حنفی، حنبلی و شافعی، پاسخگو هستیم و مشاوره می‌دهیم.

رسا ـ آیا فعالیّت مؤسسه به همین فرزندخواندگی و محرمیّت، منحصر است یا مباحث تخصصی دیگری هم را پیگیری می‌کنید؟

بعد از امضای تفاهم‌نامه‌ و آغاز رسمی فعالیت، مراجعات متنوعی داشتیم، حتی از ترنس‌ها، این شد که تصمیم گرفتیم در فضای تغییر جنسیت هم کار کنیم. رحم‌های اجاره‌ای هم موضوع جدیدی است. این‌ها هم بخشی از جامعه ما هستند که باید آسیب‌ها و مشکلات آنان را برطرف کنیم.

رسا ـ روش ارتباطی شما با کسانی که دنبال حل مشکل هستند چگونه است؟

سایت مؤسسه به نشانی www.mehrenabavi.ir به سه زبان عربی، انگلیسی و فارسی و به زودی به زبان اردو در دسترس عموم است. بهترین کار این است هر کسی مشکل محرمیت دارد، به یک مرکز تخصصی مراجعه کند. سایت مؤسسه، پنج بخش دارد و پرسش‌های ویژه محرمیت فرزندخوانده‌ها، فرزندان طلاق، فرزندان ناپدری و نامادری، پرسش‌های مربوط به رحم‌های اجاره‌ای، ترنس‌ها و خنثی‌ها را ارائه کرده تا با توجه به پاسخ‌های مخاطبان، راهکار لازم و صحیح ارائه شود. این سئوالات، تخصصی هستند و ما با کمک این سئوالات می‌فهمیم کدام مسیر را باید ارائه کنیم.

مسئله محرمیّت، حساس و تخصصی است چون وقتی ما محرمیت را چه از طریق رضاع و چه از طریق عقد ایجاد می‌کنیم، این رابطه فقط محرمیّت میان دو نفر نیست. محرمیت به صورت دسته‌ای و گروهی ایجاد می‌شود و آثار آن در مورد کسانی که در آینده هم می‌آیند باقی است. ما حتی باید به تقدم و تأخر عقد و رضاع و عقدها توجه کنیم. ما اگر یک فاکتور را عالمانه انجام ندهیم ممکن است بعداً راه برای محرمیت بسته شود یا باعث انفساخ عقد بشود و مشکلاتی به بار بیاورد. لذا ما در مسئله محرمیّت فرزندخواند‌ه با فرزندپذیران، می‌پرسیم که زن و شوهر با هم رابطه فامیلی دارند یا نه؟ و از این قبیل سؤالات کلیدی که صورت مسئله را تغییر می‌دهد.

رسا ـ این طور که پیدا است اگر این کارها از راه درست، پیگیری نشود خود چالش مهم‌تری را ایجاد می‌کند. به قول معروف به جای ثواب، کباب می‌شود!

بله همین طور است! مثل تعریف منطقی که باید جامع افراد و مانع اغیار باشد، محرمیت هم باید به حد ضرورت جلو برود. نباید محرمیت بی‌رویه درست کنیم، چون جلوی عقد و ازدواج‌های بعدی گرفته می‌شود. نباید محرمیت ناقص درست کنیم، چون ممکن است دیگر نشود محرمیت کامل ایجاد کرد. به قول معروف به جای سرمه کشیدن نباید کور کرد. بنده از اظهارات تعدادی از مراجعان به مؤسسه، متوجه شدم افراد غیر خبره، راه‌های نادرستی ارائه کرده‌اند که در برخی موارد، امکان اصلاح هم وجود نداشت؛ لذا در جلسه‌ای به دعوت دفتر رهبری، این حساسیت‌ها را به اساتید بزرگوارِ پاسخگو منتقل کردم و از عزیزان، تقاضا کردم که به این مسئله، نگاه تخصصی داشته باشند. خود ما در مؤسسه پس از پرسش‌های ویژه، راهکار ارائه می‌دهیم چون افراد خودشان چندان به مسئله، واقف نیستند. مانند طبیب که برای اولین بار با بیمار مواجه می‌شود، می‌گوید این آزمایش‌ها را بیاور، تا من وضعیت تو را بفهمم؛ ما هم نسخه را بر اساس آن سؤالات می‌پیچیم.

راه دیگر ارتباط ما مشاوره تلفنی است. عزیزانی که می‌خواهند مشورت بگیرند می‌توانند با شماره 09198526045 تماس بگیرند یا به دفتر مؤسسه به نشانی قم شهرک قدس، ولی عصر(عج) 11، پلاک 4  مراجعه کنند. 

رسا ـ آینده کار مؤسسه را چطور می‌بینید؟ برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری شما چگونه است؟

این مسأله فرزندخواندگی بسیار مبتلابه و فراگیر است؛ چون متأسفانه بیست درصد زوج‌ها دچار ناباروری هستند. این آمار بالایی است؛ شاید حدود بیست درصد از ازدواج‌ها هم به طلاق منجر می‌شود و پیامد آن، فرزندان طلاق هستند؛ رحم اجاره‌ای‌ هم مسئله دیگری است؛ این فقط در ایران است اما من به دیگر کشورهای اسلامی هم فکر می‌کنم. آیت‌الله اعرافی دستور دادند کتاب فرزندخواندگی به زبان انگلیسی و عربی ترجمه شود؛ چون این بحث، نیاز جهان اسلام هم هست. من حتی پاسخ مسئله را با فقه مذاهب اهل سنت، بررسی کردم و پاسخ و راهکار داده‌ام. امروز برخی تماس‌ها را از دیگر کشورهای اسلامی مثل آذربایجان، پاسخگو هستیم. یا موردی داشتیم از سوئد تماس گرفته بودند و به ایشان هم راهکار داده شد. هدف من این است؛ این کار برای من نیست، این کتاب باید ترجمه شود و به الازهر مصر هم برود.

رسا ـ استقبال خانواده‌های متدین و مذهبی از این خدمت چگونه است؟ آیا رغبت بیشتر نشده است؟

واقعیت این است که بیشتر متدینین به دلیل اینکه بحث محرمیت برایشان روشن نبود برای فرزندپذیری اقدام نمی‌کردند. همین باعث شده بود کودکان از شهرهای متدین مانند قم، کاشان، یزد و مشهد به جاهای دیگر مثل تهران فرستاده شوند. گاهی خانواده‌هایی که محرم و نامحرم برایشان اهمیت نداشت، خانمی که سگ بغل می‌کرد حالا می‌خواست این بچه را بغل کند! اما الآن الحمد لله با فعالیت مؤسسه آشیانه پرتو مهر نبوی، وضعیت بهتر شده و متدیّنینی که بچه می‌خواستند جلو آمدند. امروز دوازده هزار و پانصد کودک پسر در بهزیستی مانده‌اند که مشکل محرمیت دارند در صورتی که اگر طبق راهکارهای مؤسسه عمل شود حتی یک کودک هم در بهزیستی نمی‌ماند! اگر این طرح‌ها اجرا و عملیاتی شود، دیگر مشکلی به عنوان محرمیت نخواهیم داشت.

رسا ـ در مورد رحم اجاره‌ای و فرزندان طلاق هم مشاوره می‌دهید و راهکار دارید؟

بر اساس اطلاعات و آمار به نظر می‌رسد واگذاری فرزند از طریق بهزیستی، یک هفتم کار است! چون معمولاً کسانی که می‌خواهند کودک بیاورند، اول مسیر درمانی را طی می‌کنند و به رحم اجاره‌ای می‌رسند و اگر حل نشد سراغ بهزیستی می‌روند. این افراد هم کم نیستند و باید پاسخگوی این عزیزان هم باشیم. یا فرزندان طلاق خودش معضلی است برای کسانی که می‌خواهند دوباره ازدواج کنند، چون گاهی هر دو صاحب اولاد هستند و باید محرمیّت این فرزندان را حل کنند که بتوانند در یک خانه زندگی کنند. این‌ها دغدغه‌‌های جدی است که آسیب‌های خودش را دارد و اگر افراد با مؤسسه آشنا باشند مشکلات آن‌ها به راحتی حل می‌شود.

رسا ـ آیا تنها با فرزندخواندگی و پذیرش فرزند، این مشکلات حل می‌شود یا شما راه‌های دیگری هم پیشنهاد می‌کنید؟

فرزندخواندگی یکی از راه‌های اسلام برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست است؛ اما اگر با دقت، اسلام را مطالعه کنیم راه‌های دیگری هم وجود دارد که ما قصد داریم در قالب «لایحه سرپرستی» به آن بپردازیم. ما باید یکی دیگر از سنّت‌های مهجور نبوی را احیاء کنیم. امروز سبک زندگی پیامبر را باید رواج بدهیم. همه در تاریخ خوانده‌ایم که وجود شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وقتی دیدند عمویشان ابوطالب از عهده مخارج زندگی برنمی‌آیند، پیشنهاد کردند هر کدام از بستگان، سرپرستی یکی از فرزندان ابوطالب را به عهده بگیرند که به همین دلیل، پیامبر سرپرستی حضرت علی علیه السلام را پذیرفتند. این سنّت، غیر از فرزندخواندگی است و احکام آن متفاوت است. بنابر این عقد سرپرستی را باید در یک لایحه دیگر به سرپرستان، تنظیم کرد و به تصویب رساند.

رسا ـ واقعیت میدانی چیست؟ آیا حساسیت درباره محرمیّت وجود دارد و رعایت می‌شود؟

ببینید بحث محرمیت، فقط یک مسأله است! فرزندخواندگی سی چهل اثر دارد! من حتی به افرادی که متدین هم هستند و به مسئله محرم و نامحرم توجه دارند، می‌گویم با این مسائل می‌خواهید چکار کنید؟ درباره ارث، حق مالکیت و دیگر مسائل باید مشاوره بشود و بحث شرعی و فقهی را تذکر می‌دهم و راهکار ارائه می‌کنم. شخصی از کرج با من تماس گرفته بود که چرا محرمیت را سخت می‌گیرید! این بحث‌ها چیست؟ می‌گفت من معتقدم اگر بچه بیاید نان سفره ما را بخورد محرم می‌شود! متأسفانه محرمیت نان و نمکی، در تهران باب شده است! گفتم آقاجان  اسلام که سخت نمی‌گیرد، مؤسسه «آشیانه پرتو مهر نبوی» با یک تماس تلفنی حرف خدا و پیامبر را عمل می‌کند. این خیلی سخت است؟ یک تماس تلفنی خیلی هزینه دارد؟! من آمده‌ام کار شما را تسهیل کنم، اگر بخواهید نظر خدا و پیامبر را عمل کنید؛ مگر اینکه بگویید مسلمان نیستید! من هدفم این بود که عسر و حرج را بردارم.

رسا ـ به نظر می‌رسد رواج این بدعت‌های غلط مثل محرمیت نان و نمکی، در جای دیگری ریشه داشته باشد!

بله! متأسفانه کسانی بدون توجه به پیامدها و آسیب‌های این سخنان غلط، مطالبی را از باب عسر و حرج، مطرح کرده‌اند که به جای حل شرعی و فقهی مسئله، کودک را درگیر این مسائل نکنیم تا عسر و حرج پیش نیاید! من این شبهات را مفصّل در کتاب فرزندخواندگی و جاهای دیگر، پاسخ دادم. قلمرو قاعده لا حرج را بحث کردم و ثابت کردم بحث فرزندخواندگی چیز دیگری است. وقتی بیش از هزار و دویست راهکار برای محرم شدن وجود دارد و با یک تماس تلفنی حل می‌شود آیا این عسر و حرج است و مشقت و زحمت دارد؟! اما همان طور که شما گفتید رواج این بحث‌ها ریشه در جای دیگری دارد چون مشاوره‌های غلط می‌دهند و نمی‌خواهند مسائل شرعی رعایت شود حتی در برخی موارد می‌گویند اگر بخواهید از راه شرعی وارد شوید به شما کودک نمی‌دهیم! بنابر این ترویج محرمیّت نان و نمکی، بیشتر برای دور زدن شرع و قانون است وگرنه خودشان هم می‌دانند که مبنای صحیح شرعی ندارد و در واقع زیر پا گذاشتن شرع است!

رسا ـ به نظر شما حل نشدن این مسائل چه آسیب‌های اجتماعی می‌تواند داشته باشد؟

مشکلی که همین الآن پیش آمده این است که طبق آمار بهزیستی ایران، در برابر هر کودک، 9 متقاضی وجود دارد و همین باعث شده متأسفانه مافیای خرید و فروش بچه در کشور ایجاد شود. مبالغ هنگفتی برای تحویل فرزند، دریافت می‌کنند و خانواده‌ها هم ناچار به این امر راضی می‌شوند. این یک فاجعه و اشکال بزرگی است. من از تماس‌هایی که گرفته می‌شود متوجه این معضل شده‌ام. قطعاً مسائل شرعی هم در این موارد رعایت نمی‌شود. این‌ها از عوامل عدم استقبال خانواده‌ها است که باعث فرصت‌سوزی شده است. از طرف دیگر بی‌مبالاتی‌ها باعث فروپاشی نسب افراد و گم شدن نسب می‌شود.

رسا ـ شما پیشنهادی هم برای جلوگیری از این فرصت‌سوزی‌ها ارائه دادید؟

من در کتاب فرزندخواندگی نوشته و به سازمان بهزیستی کشور هم طرح داده‌ام که تا فرصت هست کودک شیرخوار را به یک بانو در هر کجای دنیا که باشد اما شرائط شیردهی شرعی را داشته باشد بدهند که به کودک، شیر بدهد. شماره شوهر آن خانم را هم بگیرند؛ من بعداً که خانواده فرزندپذیری پیدا شد محرمیتش را با یک تلفن درست می‌کنم! از این بهتر می‌خواهید؟ یعنی به عبارت دیگر ما با این کار، نمی‌گذاریم فرصت‌سوزی شود. این طرح را نوشتم به سازمان بهزیستی دادم. در تهران سه جلسه ویدئو کنفرانس با تمام کارشناسان بهزیستی کشور داشتیم و همه این مباحث، سئوال‌ها، ابهام‌ها و شبهه‌ها را پاسخ دادم و راهکارها را ارائه کردم.

رسا ـ به نظر می‌رسد سازمان بهزیستی هم راهکار شرعی برای این موارد داشته باشد و بالاخره، عقد محرمیّتی جاری بشود؟ نباید این طور باشد که اصلاَ توجهی به مسائل شرعی نکنند؟

چرا! اما راهکار آن‌ها این گونه است که در برخی شهرستان‌ها، مسائل شرعی را به خود افراد واگذار می‌کنند و افراد هم به کسانی مراجعه می‌کنند که متخصص نیستند و برای حل مسئله، خطبه عقد جاری می‌کنند! اما نکته این جا است که اجرای عقد، نیازمند اجازه است. چه خودشان عقد بخوانند چه ببرند در محضر، عقد خوانده شود، این کار با اجازه چه کسی انجام می‌شود؟ چه کسی ولیّ این کودک است؟ با اجازه چه کسی عقد می‌خوانند؟! این‌ها مسائل تخصصی شرع است و نمی‌شود به راحتی از آن گذشت. آیا با عقد بدون اجازه، محرمیت ایجاد می‌شود؟! یا در برخی موارد، بهزیستی نظر افرادی را مطرح می‌کند که وجاهت شرعی ندارد لذا به این جا ختم می‌شود که می‌گویند مدتی که نان و نمک بخورد محرم می‌شود!

رسا ـ شما به برخی مخالفت‌های حقوقی اشاره داشتید. در حالی که به نظر می‌رسد ولایت بر صغار از شئون فقیه است و در کشور اسلامی و حکومت اسلامی، تعیین تکلیف سرنوشت کودکانی که سرپرست ندارند یا بدسرپرست هستند از شئون ولایت فقیه است؛ نه آنکه در قانون فقط بنویسیم فرزندپذیری با مشاوره دینی باشد.

در تأیید فرمایش شما اتفاقاً یکی از نکاتی که اینجا داریم همین ولایت کودک است. کودک یا ولی خاص دارد یا ولی عام. ولی خاص کودک، پدر یا جد پدری است، اگر نباشد فقیه جامع الشرایط و ولی عام است؛ بحث ولایت فقیه هم که جای خودش هست. آقایان در قانون گفتند که این کار به اذن مقام معظم رهبری است، اما در عمل، پیاده نشد! نکته بعدی که نمی‌دانم چه دستی در کار است؟ زیر سؤال بردن فقه و شرع در این مسئله است. ما در ایران شاید سه مورد هم ازدواج میان فرزندخوانده و فرزندپذیر، نداشته باشیم اما به همین بهانه، هزاران مقاله، پایان‌نامه، خبر بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان، دویچه‌وله آلمان و مصاحبه علیه فقه امامیه منتشر شده است! من از این ‌سوختم و به خبرگزاری جمهوری اسلامی رفتم و ‌گفتم ما پاسخ این شبهات را داریم و راهکارهای ما چیز دیگری است. اگر واقعاً دغدغه دارند که چنین ازدواجی صورت نگیرد، چرا شانتاژ می‌کنند؟ به جای آن بیایند و طبق شرع، نسخه محرمیت بپیچند که اصلاً راه ازدواج این دو نیست کسی هم نخواسته ازدواج کند! یکی از مصیبت‌های ما همین است؛ چون به جاهای غیر تخصصی مراجعه کرده‌اند و شنیده‌اند که راهی نیست! بعد می‌گویند اسلام چقدر سخت می‌گیرد! من می‌گویم یک تلفن زدن که سختی ندارد، ما پاسخگو هستیم!

رسا ـ چه اقدامی برای گسترش و ماندگاری این مباحث دارید؟ آیا آموزش این راهکارها در چشم‌انداز مؤسسه دیده شده است؟

بله! اتفاقاً جلساتی با همین انگیزه در دفتر رهبری داشتیم. آنجا به دوستان گفتم مسائل مربوط به فرزندخواندگی را با این شیوه مؤسسه جواب بدهید چون کار تخصصی است. من نیامده‌ام چیزی را برای خودم انحصار کنم؛ برای من این مهم است که ناخواسته گناهی صباحاً و مساعاً به مدت یک عمر اتفاق نیافتد؛ چون گاهی یک گناه یک یا دو بار اتفاق می‌افتد که همان هم خیلی بزرگ است، ولی این مسائل محرمیّت، یک عمر گریبان‌گیر است. من برای همین کتاب را چاپ کردم که راهکارها و پاسخ‌ها در دسترس آقایان طلاب و مبلغان باشد. الآن مراکز پاسخگویی و  دفاتر آقایان مراجع، بر اساس همین کتاب دارند جواب می‌دهند. من نمی‌خواستم چیزی را منحصر کنم؛ چون هدف این است که اگر کسی سرپرستی کودکی را خداپسندانه پذیرفت دچار گناه نشود و با آرامش و آسایش این بچه را زیر بال خودش بگیرد و کار به این بزرگی را انجام دهد. دغدغه من تنها این است که پاسخ‌ها تخصصی داده شود تا مبادا در پاسخگویی خطایی رخ دهد که این به آموزش نیاز دارد. برای همین گاهی خود دفاتر مراجع، افراد را به مؤسسه ارجاع می‌دهند.

رسا ـ حل مشکل خانواده‌های فرزندپذیر حتما خاطرات شیرینی را هم درپی داشته!

سال گذشته خانمی از سمنان تماس گرفت و گفت که من از بهزیستی پسری آورده‌ام که الآن یازده سال دارد، معذب شده‌ام چون دارد به سن بلوغ می‌رسد و من بچه را تا بحال با لباس حمام بردم و نمی‌دانم دیگر چه کنم! گفتم من در کتابم 1254 راهکار داده‌ام گفت خودتان راهنمایی کنید. سؤالات تخصصی را پرسیدم و راه حل را گفتم.  در جواب گفت امیدوارم خدا 1254 راه گشایش در زندگی‌ به شما بدهد که نجاتم دادید! میان عاطفه و دینم مانده بودم، خدا پدرت را بیامرزد! همین دعای خیر برای من بس است و مهم است! /924/ج