"مسائل اصلی زنان" را با گفتمان‌سازی باید تبدیل به مطالبه کرد

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری رسا، دومین نشست تبیینی گفتمانی «زن و خانواده در اندیشه رهبر انقلاب» با حضور «فهیمه فرهمندپور»، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با موضوع جایگاه مباحث زن و خانواده در منظومه‌ی گفتمانی رهبر انقلاب، در محل سالن همایش مرکز نمایشگاه‌های آستان قدس رضوی برگزار شد.

فرهمندپور در این نشست با تاکید بر بحث گفتمان سازی به عنوان موضوعی زیربنایی و زیر ساختی، به بانوان حاضر در نشست توصیه کرد: آثار تدوین شده در این زمینه در حول محور بیانات رهبر انقلاب را می توان تهیه و مطالعه کرد و نباید به شرکت در این جلسات اکتفا کرد. باید تا تبدیل این موضوع به دغدغه ای در زندگی پیش رفت.

وی در بخش اول صحبت های خود به موضوع گفتمان سازی در کلام رهبری پرداخت و گفت: گفتمان یعنی یک مفهوم و یک معرفت در برهه ای از زمان در جامعه همه گیر شود، یعنی اگر طیف وسیع و اثر بخشی از جامعه مفهوم و محتوایی را تحت تاثیرش قرار گیرند، آن زمان می توان گفت گفتمان سازی صورت گرفته است. به بیان رهبر انقلاب، گفتمان برای یک جامعه مانند هواست، همه آن را تنفس می کنند، چه بدانند و چه ندانند و چه بخواهند و چه نخواهند. حال گفتمان زن و خانواده یعنی صحبت در خصوص مسائل مبتلا به در این زمینه و نوع نگاه جامعه به زن و خانواده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه گفتمان امر ثابت تاریخی نیست، افزود: ۴۰ سال پیش گفتمان چیز دیگری بوده و چه بسا ۲۰ سال گذشته نیز همچنین و امروزه ممکن است در ظرف زمان کوتاهی گفتمان در جامعه عوض شود. اگر این تعریف گفتمان را قبول کنیم، حتما تحقق و تولید گفتمان بکباره رخ نمی دهد و شکل گیری گفتمان نیازمند مقدمات و پیش سازهایی است که ما آن ها را از سخنان رهبری نیز در می یابیم.

فرهمند پور در خصوص جلب توجه و هم افزایی نخبگان در امر گفتمان سازی نیز گفت: در گفتمان سازی معمولا نخبگان پیشگام هستند و به همین منظور باید اول توجه این قشر را جلب کرد و یکی از دلایلی که رهبری با نخبگان جامعه جلسه دارند نیز می تواند این باشد، چرا که تا توجه نخبگان به موضوعی جلب نشود، گفتمان شکل نمی گیرد.

وی ادامه داد: حال این نخبگان باید دست به خلق و تولید محتوا بزنند و براساس این محتوای تولید شده تصمیم سازی و آرمان سازی اتفاق افتد چرا که تا زمانی که آرمان های مشترک نداشته باشیم، گفتمان مشترک نداریم.

فرهمندپور افزود: باید نخبگان صالح دست به اجرای این فرآیند بزنند و باید از ابزارهای جریان سازی از جمله رسانه ها، هنر، ادبیات و گروه های مرجع مانند دانشگاهیان، مبلغان، معلمان و هنرمندان، حوزویون و... استفاده کنند و به این عرصه پا گذارند و ابزارهای خود را در این زمینه به کار ببندند.

مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده با بیان اینکه این ابزارهای جریان ساز کارشان این است که بر اساس محتوای تولیدی نخبگان اذهان عمومی را آماده و بسیج کنند، گفت: مصرف کنندگان این محتواهای گفتمانی نیز عموم مردم هستند و تا زمانی که محتوای تولیدی نخبگان قدرت اثر بخشی بر طیف وسیعی از مردم را نداشته باشد، گفتمان ایجاد نشده است.

وی ادامه داد: از نظر رهبری برای اینکه گفتمان ایجاد شود ایستادگی، مقاومت، هوشیاری، اخلاص و شجاعت لازم است. مسیر گفتمان سازی باید این جریان را طی کند. اگر بخواهیم گفتمان سازی انجام دهیم و موضوعی مانند خانه داری بانوان را ارزشمند کنیم، نیازمند طی این روند جریان سازی هستیم. باید توجه کرد که این مسیر تنها مخصوص گفتمان سازی خوب نیست و گفتمان سازی بد و غلط نیز همین مسیر را طی کرده است ، پس همان روزی که زن خانه دار مورد تحقیر واقع شد، همین مسیر طی شده است و نخبگان جریان معارض محتوا و آرمان ساختند و از ابزارهای جریان ساز استفاده کردند و حتی با پاکت نمک و زردچوبه هم شعارهای مد نظرشان را می نوشتند و می گفتند فرزند کمتر، زندگی بهتر، باید مراقب این بود که در جامعه چه چیزی گفتمان می شود.

این کارشناس امور زنان و خانواده با اشاره به جریان های گفتمان ساز معاند، گفت: در مقابل گفتمان سازی های جریان انقلاب، ما گفتمان سازی جریان های معاند را نیز داریم، در همین سال های اخیر نمونه هایی می توانید بیابید که جریان هایی دست به کار شدند و در موضوعات زنان و خانواده گفتمان سازی هایی کردند که با جریانی که انقلاب به دنبال آن است، تعارض داشت، یکی از این موارد گفتمان سازی برای حضور بانوان در ورزشگاه ها است. این در حالی است که سلامت و نشاط روانی و عاطفی زنان حتما یکی از موارد مهم است اما وزرش دیدن آن ها تبدیل به مطالبه شد!

وی در تشریح دستاورد گفتمان سازی نیز گفت: براساس گفته های رهبر انقلاب، احساس مسؤولیت و شتاب گرفتن ناگزیر دستگاه و بخش های مسؤول، محصول و دستاورد گفتمان سازی است.

فرهمندپور با اشاره به مسئله‌ی اشتغال بانوان ادامه داد: یکی از مواردی که از ابتدای انقلاب نیز مورد بحث بود، بحث الگوی اشتغال زنانه است. اشتغال بانوان مسئله‌ی منفی در گفتمان رهبری و انقلاب نیست و رهبری تعبیرشان این است که ما با اشتغال بانوان موافقیم، اما نکته این است که آیا باید الگوی اشتغال زنان همانند الگوی اشتغال آقایان باشد؟ طبعا باید تفاوت هایی وجود داشته باشد. این مسئله در طول این مدت بیش از ۴۰ سال مطرح شده اما هیچگاه تبدیل به گفتمانی موثر نشده و مطالبه ای موثر از سوی جامعه‌ی زنان در این زمینه وجود نداشته است.

وی در خصوص جریان گفتمان سازی توسط دانشجویان نیز گفت: رهبری خطاب به دانشجویان راهکار ایجاد عدالت در بین دستگاه های مسؤول را گفتمان سازی برشمردند. پس نخبگان باید دغدغه های اصلی حوزه‌ی زنان که تاکنون پاسخ مناسبی از سوی دستگاه های مسؤول دریافت نکرده است را به گفتمان تبدیل کنند.

استاد دانشگاه تهران افزود: محصول دیگر گفتمان سازی، شکست مقاومت جریان های مخالف و غلبه بر گفتمان های معارض است.

فرهمند پور با اشاره به مسئله‌ی حجاب، بیان داشت: متاسفانه امروزه گفتمان ترویج حجاب در بین مسؤولان کشور وجود ندارد. نخبگان باید امروزه این گفتمان را ایجاد کنند و مسؤولان را در جهت آن وادار به اقدام کنند. ما مردم نیز مانند مسؤولان در زمینه‌ی گفتمان ترویج حجاب مسؤولیم.

وی در ادامه‌ی سخنان خود با اشاره به مسئله‌ی تربیت نسل، افزود: رهبر انقلاب می گویند در چهارچوب یک گفتمان می توان نسلی را تربیت کرد که متاثر از آن گفتمان عمل کند. براساس روایات، معصومان بر تربیت دختران بیش از پسران تاکید داشتند و دلیل این تاکید این است که تأثیر مادران بر فرزندان بیش از پدران است. یکی از مواردی که امروزه در فضای مجازی شایع است، ساخت طنز درباره بانوان است و حتی گاهی برخی بانوان هم در این زمینه حرکت می کنند که نتیجه آن تغییر نگاه به زن، به نگاهی غیرتحسین آمیز و حتی تحقیر آمیز است و باید توجه کرد که این موضوع می تواند بر نسل های آتی تاثیر بگذارد.

استاد دانشگاه تهران در ادامه‌ی صحبت های خود به تشریح کلید واژه های گفتمانی در کلام رهبر انقلاب پرداخت و گفت: در کلام رهبری، عدالت یکی از مواردی است که به کرات به آن تاکید شده است تا عموم مردم به افرادی عدالت طلب در کشور تبدیل شوند. کلیدواژه‌ی بعدی مطرح شده برای گفتمان سازی توسط رهبر انقلاب، مقاومت است که به نظر من در این زمینه در طی سال های گذشته موفقیت های نسبی داشته ایم.

فرهمند پور تأکید کرد: یکی دیگر از این کلیدواژه ها اسلام و بیداری اسلامی، تولید علم و فناوری، دغدغه های اقتصادی و اقتصاد مقاومتی، اخلاق با تاکید بر اخلاق اجتماعی، مفاهیم قرآنی از دیگر موارد بودند. مورد آخر در حالی است که متاسفانه امروز قرآن و آموزه های آن و حتی مراجعه به آن برای عمل کردن، گفتمان جامعه متدین ما نیز نیست؛ یکی از کلیدواژه های مهم مد نظر رهبر انقلاب برای گفتمان سازی حوزه‌ی مسائل بانوان و خانواده است و برگزاری نشست اندیشه های راهبردی حوزه‌ی زنان نیز ذیل همین تاکیدات بود و فرمودند که تنها به برگزاری این نشست اکتفا نشود و پیگیری گفتمان سازی ادامه دار باشد.

وی با اشاره به موضوع نظام سازی افزود: نظام سازی به معنای توجه به ظرفیت های کلان اجتماعی و تاریخی دین به جای محدود ماندن در عرصه های فردی است و اسلام منحصر به ساحات فردی نیست و باید به ظرفیت های کلان اجتماعی دین در سطح اجتماع نیز توجه کرد؛ فقه فردی و فقه اجتماعی حکومتی دارای تفاوت هایی هستند و در خصوص مواردی مانند اشتغال و یا تحصیل زنان باید در سطح جمعی و حکومتی پیگیری کرد تا خارج از مصداق و در سطح جامعه به آن ها پاسخ داده شد، چرا که موضوع زنان و خانواده باید در حوزه‌ی فقه اجتماعی حکومتی مطرح گردد.
 
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه پرداختن به موضوع زنان، یک استراتژی است، افزود: هدف نظام دینی عبودیت و دستیابی به حیات طیبه است و بر این اساس باید استراتژی های ما نیز افراد را به این مسیر سوق دهد. در فرآیند تحقق عبودیت و دستیابی به حیات طیبه، عدالت، اخلاقیات و کرامت انسانی امری استراتژیک است، پس ما از این موارد به عنوان تاکتیک برای موارد از قبیل کسب رای و... استفاده نمی کنیم.

وی در پاسخ به سوال جایگاه مسائل زنان و خانواده در نظام دینی به تشریح چهار نمونه در زمینه زنان پرداخت و به عنوان اولین مثال به دوران جاهلیت اشاره کرد و گفت: قرآن یکی از شاخص های نقد جاهلیت را عدالت در خصوص زنان مطرح می کند و آن را نمونه بدی ارایه می کند. پیامبر هم در دوره ای که حاکمیت تشکیل داده است می فرمایند: «زنان را احترام نمی کند مگر انسان کریم»، این موضوع به ما ملاک می دهد تا بتوانیم فردی بزرگوار را تشخیص دهیم. پس از  معیار نقد دوران جاهلیت و ملاک کرامت انسانی، در دوره حکومت علوی نیز، زن به عنوان یک ملاک حکومت داری مطرح می شود، همان جا که امیرالمومنین در خصوص ماجرای خلخالی که از پای یک زن اهل ذمه خارج کردند فرمودند اگر مرد مسلمانی از فشار این اتفاق بمیرد جای ملامت ندارد و در آخر هم تصویر وضعیت زنان در دولت مهدوی است، روایاتی وجود دارد که در آن ها ائمه به توصیف دولت مهدوی می پردازند که در این بین چند مورد از ملاک ها مجدد به حوزه زنان بر می گردد. به عنوان مثال روایت می گوید، در آن دولت زنان پشت پرده و یا به قول امروزی های زنان خانه دار، فقیهه و مجتهده هستند، یعنی ارتقا دانش و فهم زنان یکی از ملاک های دولت مهدوی است. شاخص دیگر این است که در دولت مهدوی اگر زنی طبقی از جواهر بر سر از شرق عالم به غرب عالم سفر کند، احدی متعرض او نمی شود و از همین روی می توان فهمید امنیت زنان یکی از شاخص های دولت مهدوی است.

استاد دانشگاه با بیان اینکه رهبر انقلاب گفته اند که در همه طرح ها باید خانواده مبنا باشد، افزود: رهبر انقلاب خانواده را رکن بزرگ در تفکر اسلامی بر شمردند که باید برای آن الگوی پایدار ارائه کرد. ایشان خانواده را وسیله اصلاح جامعه و عامل پیشرفت جامعه می دانند و خانواده را دارای ماموریت های عظیم در اداره کشور بر می شمرند.

فرهمندپور با تاکید براینکه یکی از وظایف رهبری، ابلاغ سیاست های کلان است و می دانید که در سال های گذشته یکی از کارهایی که مجمع باید انجام می داده این بوده که پیش نویسی از سیاست های کلان در حوزه های مختلف را به رهبری ارائه و ایشان با تکمیل آن به عنوان سیاست های کلان نظام به تمام ارکان نظام و مردم ابلاغ می کنند و یکی از عناوینی که رهبر انقلاب در خصوص آن سیاست کلان ابلاغ کرده اند، موضوع خانواده است.

وی در پایان سخنان خود به بیان چند نکته مهم از فرمایشات رهبری در خصوص زنان پرداخت و گفت: نمیدانم چرا متدینین ما بر این تصور هستند که هویت زن بدون خانواده معنا ندارد، در حالی که رهبر انقلاب بر موضوع توجه به زنان و مسائل آن ها مستقل از نقش های خانوادگی تاکید داشته اند. همچنین رهبر انقلاب همواره در تاکید بر دوگانه حق و تکلیف، به بحث تکلیف تاکید داشته اند. ما باید به هر دو این موارد توجه کنیم در تفکر دینی ما اول از تکلیف می گوییم در حالی که تفکر غربی ابتدا به دنبال توجه به حق است. چرا که اگر هر فرد بر تکالیفش عمل کند، به خودی خود همه به حقوقشان می رسند./841/