جامعه با فضای مجازی در پیچ و تاب است

اشاره: بررسی پیدا و پنهان آسیب‌های فضای مجازی راه را برای ما تا جستار حقیقت موضوع باز می‌کند که ببینیم آنچه از نبود توجه به مشکلات فزاینده فضای مجازی در خانواده‌ها رنج‌مان می‌دهد، مدیریت اشتباه است. از سویی خانواده‌ها فضای مجازی را درست برای فرزندانشان تبیین نمی‌کنند و بی مهابا به دنبال تأمین خواسته فرزندانشان برمی‎خیزند.

از این رو سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا برای بررسی بیشتر موضوع نزد حجت الاسلام و المسلمین ذبیح الله نعیمیان، استاد حوزه و دانشگاه و استاد فقه سیاسی رفته است تا درباره ابعاد مختلف این موضوع به بررسی بیشتر بپردازد. این مصاحبه در دو بخش تنظیم شده است که در این مجال بخش اول آن را تقدیم مخاطبان محترم می‌کنیم.

رسا- بررسی ابعاد مختلف فضای مجازی و آسیب شناسی آن چه کمکی به ما می‌کند؟   

بسم الله الرحمن الرحیم، ما با فضای مجازی زندگی می‌کنیم و آسیب‌هایی برای ما دارد. از طرفی شناخت ما نسبت به موضوع ناقص است و اگر عمیق‌تر به موضوع نگاه کنیم، بیشتر متوجه می‌شویم که آسیب‌های آن همیشه با ما هست. خانه، مسجد، محل کار و ... البته اینها ظرفیت‌هایی هم برای ما ایجاد می‌کند، اما سوال مطرح می‌شود که آیا فضای مجازی فقط آسیب‌زا است یا ظرفیت‌هایی هم با خود به همراه دارد.

چقدر از این آسیب‌ها در زندگی ما تاثیر گذاشته است و چقدر از فرصت‌هایش استفاده کردیم؟ آیا اصلا آسیب‌های موجود در فضای مجازی را قبول داریم یا فرصت‌های آن را به عنوان یک فرصت مناسب می‌دانیم؟ یکی از مهمترین مشکلات ما در فرصت‌سوزی است، همیشه آسیب زا در فضای مجازی حرکت کردیم و اگر آسیب‌ها را طبقه‌بندی کنیم، بهتر می‌توانیم به نتیجه مطلوب خویش برسیم.

جامعه با فضای مجازی گره خورده است

جامعه ما شتاب زیادی دارد، نسبت به جوامع دیگر عجله داریم و می‌خواهیم از تمدن‌سازان هم بگذریم. تلقی ما این است که می‌توانیم تمدن‌ساز شویم و این موضوع درست است و جامعه ظرفیت زیادی دارد، اما آسیب‌ها را چه باید کرد؟ آیا باید بر آنها چشم بست؟ یا تغافل نمود؟

یکی از آسیب‌ها همین تغافل است، یعنی اهمیت زیادی برای آسیب‌ها قائل نیستیم و بسیاری از نخبگان ما آسیب‌ها را کنار گذاشتند، حتی بسیاری از مردم عادی از نخبگان جلوترند ولی معمولا مردم تابع نخبگان هستند و اگر نخبگان آسیب را نبینند، مردم هم به تبع آنها بسیاری از آسیب‌ها را نمی‌بینند و باور نمی‌کنند.

رسا- مسئله اینجاست که نخبگان جامعه در شرایط کنونی چه باید بکنند تا وظیفه خودشان را به درستی انجام بدهند؟

نخبه بودن به این است که تیزهوش باشید، در زمان مناسب آسیب‌شناسی کنید، جامعه را با خود همراه کنید و مانع از این شوید که مردم آسیب‌ها نبینند. مانع شوید که آسیب‌ها مورد بی اعتنایی قرار گیرند و فقط فرصت‌ها دیده شوند، فواید خرد و جزئی دیده شوند. پس بخشی از مسئله ما این است که سخن از چه باید کرد را مطرح کنیم و نمی‌توان فقط آسیب‌ها را دید.

می‌توان با نگاهی به گذشته تجربیات پیشینیان را به خدمت بگیریم، اگر مردم مسلمان با حفظ هسته هویتی خود با تمدن جدید مواجه شوند، آرمان‌ها، ارزش‌ها و اصول اعتقادی خود را فراموش نکردند. آنها توانستند نگاهی عاری از تاثر نسبت به مدرنیته داشته باشند، هرچند برخی عجول‌ها به دام تجدد افتادند ولی اصالت‌های جامعه هویت اصلی جامعه را شکل می‌دهد.

رفتار منفعلانه در برابر اندیشه غرب نباید داشت

ضعف‌هایی که برخی در مقابل مدرنیته از خود نشان دادند، بر چهره هویت اسلامی-ایرانی ما چین و چروک‌هایی بر چهره انداخته است ولی هنوز آن اصالت باقی است. در مواجهه با فرآورده‌های جدید، بسیاری منفعلانه به سمت تجدد رفتند و مواجهه سطحی با فرآورده‌های تمدنی آن داشتند. اگر ظاهر را کنار بگذاریم و عمق فرآورده‌های تمدنی غرب را ببینیم، دو سوال برایمان مطرح می‌شود که این فرآورده‌ها چه در پیمانه دارند و لوازم تمدنی هرکدام چیست.

برای مواجهه باید ذهن‌مان را تقویت کنیم، اگر ایمان دینی به خدمت بیاید، راه گشوده می‌شود، اگر تقوا داشته باشیم؛ خدا راه را نشان می‌دهد و می‌توانیم به راهی برسیم که فرآورده‌های تمدنی جدید را تصرف کنیم. تصرف هم به دو گونه است: تصرف خرد و تصرف کلان.

رسا- تصرف در فضای مجازی به چه معنا است؟ چطور می‌توانیم فضای مجازی را خودمان مدیریت کنیم؟

اگر فضای مجازی را به خدمت نگیریم و سرورهای فضای مجازی در سرزمین بیگانه باشد؛ بانک اطلاعاتی، هدایت و مدیریت در دست ما نخواهد بود و این در فرآورده‌های جدید تمدنی تصرف است، چون همه چیز را در خدمت خود درمی‌آورد. اصل موتور محرک فضای مجازی باید در عالم غرب باشد، تمدن نوین و مدرن یک مرکزی به عنوان قلب تپنده جهان دارد و ما باید استقلال خودمان را از آنها حفظ کنیم.

اگر قلب تپنده فضای مجازی ما در غرب باشد، مدیریتی برآن نخواهیم داشت و آن سرورها حاوی اطلاعات تولیدکننده‌ها، مرکز تولید نرم افزار، مرکز تولید فکر و مرکز جهت دهی فضای مجازی ما را در منزل کدخدا قرار دادند، اینجاست که منفعل خواهیم بود و اصل مواجهه این است که استقلال را بیاوریم و در خدمت مدیریت فضای مجازی قرار بدهیم.

مدیریت فضای مجازی را نباید رها کرد

بیان بنده سیاسی است یا تمدنی؟ آیا به موضوع نگاه جناحی داریم یا اینکه بایستی تمدنی نگاه کرد. مرکز تمدن باید در ام‌القرا باشد و الا همه چیز در خدمت اغیار و طاغوت است. اینگونه است که ما اولیاء شیطان می‌شویم و قرآن بارها تاکید فرموده است که کفار را به عنوان اولیا خود نگیرید. اینجاست که می‌گوییم مدیریت فضای مجازی نباید در غرب باشد.

اگر قلب تپنده فضای مجازی را در دامن خود نپرورانیم، استقلال خود را از دست دادیم و این یک شاه کلید است. شاه کلید باید تمدنی باشد و اگر این ابزار در خدمت ما باشد، انواع تصرفات را می‌توانیم انجام بدهیم و دیگر منفعلانه فقط به کودک نمی‌گوییم که نگاه نکن، این راهکارها جزئی است، مقطعی است. باید محتوای خوب تولید کرد.

رسا- محتوای خوب توسط چه کسی تولید می‌شود و مدیریت را چه کسی انجام می‌دهد و چه باید کرد؟

مدیریت تلگرام در دست ما نبود، چه مصیبت‌هایی دیدیم؟ هنوز هم حل نشده است. اصل مسئله مدیریت است. مدیریت باید در خدمت تمدن اسلامی باشد، فضای مجازی وقتی مشکلش حل خواهد شد که آسیب‌هایش کاهش یابد و ما مدیریت آن را به دست بگیریم و اجازه ندهیم محتوا در جای دیگری تولید شود و ما تبدیل به عمله کفر نشویم.

منافقین فرهنگی، اجتماعی و سیاسی همیشه هستند، چقدر از آیات قرآن درباره نفاق است؟ نفاق کجاست؟ آیا سرزمین کفر است یا در سرزمین اسلام؟ چقدر از مدیریت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما در دست منافقین است؟ مدیریت، تولید، توزیع و انواع بهره‌گیری همه باید از کانال مدیریت تمدنی به خدمت آسیب زدایی فضای مجازی بیاید و الا راهکارهای دیگر جزئی هستند و مدیریت ذهن و دل جامعه، مدیریت نخبگان ما از همین طریق است و حتی نخبگان ما در معرض آسیب هستند.

رسا- ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید. /882/گ402/س

خبرنگار: مهدی کمالی