انیمیشن‌های مخاطب‌پسند از فرم تا محتوا

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، بعد از گذشت بیش از نیم قرن از شروع ساخت انیمیشن در ایران اکنون شاهد پویانمایی‌هایی در سطح جهانی و منطقه‌ای هستیم. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان از این صنعت یا بی‌بهره هستند و یا در ابتدای کار به سر می‌برند. ولی در کشور ما نه تنها منابع و نیروی انسانی لازم وجود دارد بلکه توانایی توسعه و صادرات محصولات نیز فراهم شده است.

در این بین دهه نود هجری شمسی را می‌توان سرآغاز بروز و ظهور انیمیشن‌های انقلابی و هماهنگ با فرهنگی دینی و مذهبی دانست. انمیشن‌های تاریخی- مذهبی  چون «شاهزاده روم» که علاوه بر ایران در کشورهایی مثل عراق، لبنان، کویت، ساحل عاج، عربستان، فرانسه، انگلستان و .... به روی پرده رفت.

«ناسور»، «فهرست مقدس» و «فیل شاه» که هر کدام موفق به دریافت جوایزی در داخل و خارج کشور شدند. در ژانر ملی- سیاسی پویانمایی‌هایی چون «نبرد خلیج فارس 1 و2» «راشل کوری»،«بچرخ تا بچرخیم»، در ژانر دفاع مقدس کارهایی چون «پادشاه آب»، «شجاعان»، «سرو 8» و «قصه بابا» ساخته شد.

آیا داستان دینی قابلیت کار دارد

بسیاری از این کارها توسط بخش خصوصی انجام شد و مورد استقبال نیز قرار گرفت، البته چند نکته حائز اهمیت است. اول اینکه داستان‌های مذهبی و دینی نه تنها قابلیت کار و تولید داشته بلکه دارای بازار فروش نیز هستند، دومین نکته‌ای که در این باره سازندگان باید به آن توجه کنند نوع داستان‌پردازی و پرداختن به موضوع مذهبی یا فرهنگی است.

به طور مثال در برخی از کارهای مذهبی به قدری هنجار یا الگوی مذهبی و فرهنگی مستقیم به مخاطب عرضه شده که به جای پذیرش، پس زده می‌شود ولی شما ببینید در دو پویانمایی «فیلشاه» و «فهرست مقدس» به دو واقعه تاریخی- مذهبی به شکل غیر مستقیم پرداخته شده و مخاطب در پایان داستان متوجه پیوند‌ها شده و به اصل داستان پی می‌برد.

نکته بعدی در باب پیام انیمیشن است. اگر بخواهیم پویانمایی مذهبی ما فروشی جهانی داشته باشد، باید ساده و بدون هیچگونه تنشی به مخاطب ارائه گردد. یعنی هم در به کار بردن مضامین اسلامی و انقلابی افراط نشود و هم متناسب با ذائقه مخاطب تولید شود.

انیمیشن‌های مخاطب‌پسند از فرم تا محتوا

در این صورت تکنیک در درجه دوم قرار خواهد گرفت، به طور مثال مجموعه‌هایی چون «شکرستان»، «خداوند لک لک ها را دوست دارد» و.... پویانمایی‌هایی با ساختار دو بعدی بودند که توانستند مخاطب کودک و نوجوان را به خوبی جذب کنند. چرا که دارای داستان قوی بوده و هنجارها نیز به شکل غیر مستقیم به مخاطب عرضه می‌شد.¹

نمونه دیگری که همه‌ این نکات در آن رعایت شده، پویانمایی «بچرخ تا بچرخیم» است که به سفارش «سازمان هنری رسانه‌ای اوج» ساخته شد، این پویانمایی که داستانی در جزیره‌ای خیالی را به تصویر می‌کشد، تمامی مفاهیم اقتصاد مقاومتی، خودباوری، استقلال، دشمن شناسی، ظلم ستیزی و .... در خود دارد.

نکته جالب این است که داستان به قدری جذاب و سریع پیش می‌رود که مخاطب متوجه این مضامین به شکل مستقیم نشده و آن را پس نمی‌زند، پویانمایی با اوضاع سیاسی و اقتصادی امروز جامعه ما بیگانه نبوده و مخاطب پسند است.

پویانمایی‌های ملی - اسطوره‌ای

دهه نود تنها صحنه بروز پویانمایی‌های ملی و مذهبی نبود، بلکه در ژانرهای افسانه‌ای، اسطوره‌ای و تاریخی نیز تولیدات قابل توجه‌ای داشتیم. کارهایی چون «سرزمین گوهران»، «رستم و سهراب» که در سه کشور روسیه، امارات و آمریکا اکران شد²، «آخرین داستان» که در جشنواره‌های داخلی و خارجی بهترین جوایز را به خود اختصاص داد³، «راز سیاوش» و «جوان مردان».

استفاده از نوع رنگ، لباس و پوشش، معماری ، طرز صحبت کردن و... المان‌هایی است که می‌توان در کار رعایت نمود.  همان کاری که امروز هالیوود با فرهنگ و افسانه‌های ملل مختلف می‌کند، اینکه در تلاش است فرهنگ مبتذل و بی بند و بار خود را در ظاهر فرهنگ‌های مختلف و حتی داستان انبیاء به خورده جامعه جهانی دهد، برای تظاهر و وجاهتی که هیچ وقت دارای آن نبوده است.

مؤسسات دولتی پویانمایی

برخی معتقدند با توجه بالا بودن هزینه تولید پویانمایی و انحصار خرید توسط صدا و سیما و مؤسسه صبا، منجر شده تا عملاً بخش خصوصی از جهت تولید در جایگاه دوم اهمیت قرار بگیرد. از نظر آنان این امر به دلیل سیاست غلط مدیران این عرصه است که پویانمایی را صرفاً برای پخش در شبکه داخلی می‌خواهند.⁴

در این باره باید گفت که این حرف تا حدودی درست است. سیاست‌های دولتی برای این عرصه و همچنین سیاست‌های صدا و سیما برای رشد بخش خصوصی احتیاج به بازنگری و اصلاح دارد. با این حال از چند نکته نباید غافل ماند و همه گناه عدم رشد بخش خصوصی و پیشرفت آن از جهت تولید و فروش را به گردن صدا و سیما و مؤسسه صبا و یا هر نهاد دولتی دیگر انداخت. /882/ 703/

پی‌نوشت:

[1] فصلنامه کودک و نوجوان و رسانه، کجا ایستاده ایم؟ تاریخ و مسایل پویانمایی ایران، شماره دهم، زمستان93، ویژه پویانمایی(2)، ص48.

[2] 002BK9. https://www.Javann.ir/

[3] https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/08/21/2138845

[4] فصلنامه مطالعات رسانه ای، بررسی وضعیت پویانمایی داخلی ایران از دید کارشناسان حوزه مؤسسات پویانمایی، ارشاد، فاطمه السادات، دادگران، سید محمد، سال هفتم، شماره شاهنزدهم، بهار 1391، ص 122-107.

[5] از طریق سفارش پویانمایی های درباره آموزش درست استفاده کردن از انرژی و درست رانندگی کردن.