شکاف طبقاتی بعد انقلاب افزایش یافت

به گزارش خبرگزاري رسا، مدتی است که برخی رسانه‌ها با ارائه تحلیل‌هایی به دنبال القای بدتر شدن وضعیت زندگی مردم در سال‌های پس از پیروزی انقلاب هستند. ممکن است شما هم در گوشه و کنار شبکه‌های اجتماعی شاهد این مطلب بوده باشید. واضح است که بطور کلی وقتی اخبار منفی و بعضا سیاه نمایی‌های زیادی در مورد موضوعی به گوش آدم می‌خورد، صرف نظر از اینکه قضاوت‌های موجود درست باشند یا غاط، ناخودآگاه حس بدی نسبت به آن پیدا می‌کند؛ بنابراین شاید این تصور درذهن شما هم شکل گرفته که وضعیت کشور از لحاظ عدالت روز به روز بدتر می‌شود. شاید بشنوید که بعضی می‌گویند در زمان قبل از انقلاب نابرابری کمتر بود. ممکن است این سوال در ذهن شما هم نقش بسته که آیا شکاف طبقاتی بعد از انقلاب اسلامی بیشتر شده؟! اگر کسی این سوال را از شما بپرسد آیا می‌توانید جوابی مستند و علمی به او ارائه دهید؟ در این یادداشت می‌خواهیم نگاه دقیق و مبتنی بر آمار جهانی به این موضوع داشته باشیم و این مساله را بررسی کنیم.

شکاف طبقاتی به زبان ساده

به زبان ساده شکاف طبقاتی بیان گر این مطلب است که درآمد و ثروت در جامعه به چه نسبتی تقسیم شده است که با شاخصی به نام ضریب جینی سنجیده می‌شود. ضریب جینی میزان توزیع نابرابر (به تعبیری بی عدالتی) را نشان می‌دهد و عددی بین صفر و یک است. به زبان علمی، اگر کل ثروت موجود در جامعه بطور مساوی بین افراد تقسیم شود و همه درآمد و ثروت یکسان داشته باشند ضریب جینی برابر صفر است (برابری مطلق). هر چقدر ضریب جینی از صفر فاصله گرفته و به یک نزدیک‌تر شود نابرابری بیشتر می‌شود. مثلا کشوری که ضریب جینی آن در زمان مشخصی ۳/ بوده است نسبت به کشوری که ضریب جینی آن ۵/ است وضعیت بهتری از لحاظ توزیع ثروت دارد.
به عنوان مثال بیشتر ملت‌های پیشرفته دارای شاخص جینی بین ۲۴/ و ۳۶/ هستند؛ ایالات‌متحده آمریکا شاخص جینی بالای ۴۰/ دارد که نشان می‌دهد این کشور دارای نابرابری بیشتری در ثروت و درآمد است.

شکاف طبقاتی قبل از انقلاب

در بیشتر حکومت‌های شاهنشاهی معمولا توجه به وضعیت معیشت اقشار کم درآمد و اجرای عدالت اجتماعی در جامعه موضوعیت نداشته و کم نیستند مواردی که منافع ملی فدای سودجویی‌های دربار شاه می‌شود. بنا به برخی گزارش‌های منتشر شده اعداد بالای ۴۵/ و حتی در مواردی ۵۰/ برای ضریب جینی ایران در برخی سال‌های حکومت پهلوی، نشان دهنده شکاف طبقاتی عمیق در جامعه آن زمان است.ضریب جینی ۵۰/ مثل این است که حدودا نیمی از ثروت جامعه بین اقشار خاصی توزیع شده باشد بطوریکه نیم دیگر جامعه از آن بی بهره اند.

اقدامات جمهوری اسلامی برای کاهش شکاف طبقاتی

تلاش در جهت تحقق عدالت اجتماعی و توجه ویژه به فقرا طبق آموزه‌های اسلامی، نقطه عطفی در تاریخ ایران بود که با ظهور انقلاب اسلامی شروع شد.

در طی دوران جنگ تحمیلی، با وجود همه دشواری ها، سالانه به طور متوسط بیش از ۱۸۰۰ روستا برق کشی می‌شدند و در نهایت پس از انقلاب اسلامی، بیش از ۹۸ درصد از روستا‌های کشور از این نعمت برخوردار شدند.
بطور کلی می‌توان گفت سیاست‌های اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب با تاثیر پذیری از گفتمان عدالت و توجه به مستضعفین در مجموع در حوزه کاهش شکاف طبقاتی موفق بوده و موجب شده تا شکاف طبقاتی و ضریب جینی نسبت به دوران حکومت شاهنشاهی پهلوی کاهش پیدا کند.

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی یکی ازمحور‌های اساسی فعالیت‌های دولت، برق رسانی به روستا‌های کشور بود که این رسالت تاکنون نتایج بسیار مثبتی به بار آورده است. به گفته مسئولین، در طی دوران جنگ تحمیلی، با وجود همه دشواری ها، سالانه به طور متوسط بیش از ۱۸۰۰ روستا برق کشی می‌شدند و در نهایت پس از انقلاب اسلامی، بیش از ۹۸ درصد از روستا‌های کشور از این نعمت برخوردار شدند. [۳]در حالی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تنها ۵۰ هزار خانوار ایرانی از نعمت گاز طبیعی برخوردار بودند، این رقم در حال حاضر به بیش از ۱۸ میلیون خانوار افزایش یافته است [۴]. یعنی حدودا ۳۶۰ برابر!

طبق آماری که در وزارت راه و شهرسازی موجود است، ایران قبل از انقلاب اسلامی، ۳۶ هزار کیلومتر جاده اصلی داشت و هم‌اکنون در نظام جمهوری اسلامی ۲۲۱ هزار کیلومتر راه جاده‌ای در کشور ایجاد شده است [۵].

تاکنون یک میلیون و ۵۰۰ هزار طرح اقتصادی و ۳۰۰ هزار فعالیت کاریابی توسط کمیته امداد انجام شده و ۷۰۰ هزار خانواده خودکفا و از حمایت این نهاد خارج شده‌اند.

همچنین تشکیل کمیته امداد امام خمینی، از دیگر اقداماتی بود که در کاهش فقر و فاصله طبقاتی نقش داشت. تلاش در تحقق و بررسی و شناخت انواع محرومیت‌های مادی و معنوی افراد و خانواده‌های محروم و اقدام به رفع آنها، پرداخت مستمری به افراد محروم، اعطای وام به خانواده‌های محروم جهت خودکفا شدن، درمان، کمک به تعمیر مسکن، تحصیل، ازدواج و جهیزیه در حد توان، ایجاد بیمارستان، درمانگاه و داروخانه جهت درمان افراد بی بضاعت و تهیه وسایل آموزشی و انجام خدمات فرهنگی و کمک‌های آموزشی از جمله وظایفی بود که طبق اساسنامه، بر عهده کمیته امداد قرار داشت [۶]. تاکنون یک میلیون و ۵۰۰ هزار طرح اقتصادی و ۳۰۰ هزار فعالیت کاریابی توسط کمیته امداد انجام شده و ۷۰۰ هزار خانواده خودکفا و از حمایت این نهاد خارج شده‌اند. [۷]رسیدگی ویژه به معلولین و تشکیل سازمان بهزیستی از جمله مهم‌ترین اقدامات دولت اسلامی بود که با کمک‌های همه جانبه به معلولین و افراد تحت پوشش، تاثیر مثبتی در جهت کاهش فقر و فاصله طبقاتی داشت. به گفته مسئولین این سازمان، یک میلیون و ۳۰۰ هزار معلول تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارد که نیازمند دریافت خدمات توانبخشی هستند که حدود ۴۰ درصد آن‌ها نیز درگروه سالمندی و ۶۰ سال به بالا بوده و حدود ۶۰ درصد هم زیر ۶۰ سال هستند. حدود ۱۵ درصد نیز در گروه کودک قرار دارند.

رو به کاهش بودن نابرابری در سال‌های بعد از انقلاب

شکاف طبقاتی در کشور در بازه حدوداً ۳۰ ساله تقریبا ۱۰ واحد (معادل ۲۵ درصد) کاهش یافته و ادعای بدتر شدن وضعیت شکاف طبقاتی در سال‌های پس از انقلاب به طور کلی مردود است.

ضریب جینی شاخصی اقتصادی برای محاسبه توزیع ثروت در میان مردم است. بالا بودن این ضریب در یک کشور معمولاً به عنوان شاخصی از بالا بودن اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمدی در این کشور در نظر گرفته می‌شود و متعاقبا، کاهش این عدد، نشان دهنده بهبود وضعیت شکاف طبقاتی در کشور مذکور است. نمودار زیر با استفاده از آمار بانک جهانی و دیگر آمار‌های موجود از ضریب جینی ایران رسم شده است.

آمار‌های بانک جهانی در خصوص ضریب جینی ایران از سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵) آغاز می‌شود. بر اساس آمار‌های موجود، این عدد از میزان ۴۷.۴ درصد در سال ۱۹۸۶، به ۳۸.۸ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است.

بر اساس گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۴، شکاف درآمدی و شکاف طبقاتی برخی کشور‌های صنعتی و توسعه یافته نسبت به ایران بیشتر بوده که از جمله آن‌ها می‌توان به ایالات متحده آمریکا با ضریب جینی ۴۱/ اشاره کرد. [۱]طبق گزارش بانک جهانی در سال‌های اخیر ضریب جینی آمریکا بالای ۴/ بوده است که به تداوم نابرابری در این کشور اشاره دارد.

هرچند که ظاهرا روند کلی ضریب جینی (در چند سال اخیر) صعودی شده است، اما بطور کلی با توجه به داده‌های چند دهه‌ی گذشته بعد از انقلاب اسلامی، آمار فقر مطلق و نابرابری نسبت به قبل خیلی بهبود یافته است.

هوشیاری در برابر جنگ روانی دشمنان ملت

جنگ، واژه ناآشنایی برای ایرانیان نیست و ملت ایران در طی ۴ دهه انقلاب اسلامی بار‌ها با جنگ و مصادیق آن مواجه بوده‌اند. چه در زمان جنگ تحمیلی و ۸ سال دفاع مقدس و چه در بعد از آن که دشمنان نظام و کشور، نقاب خود را عوض کرده و در هیبتی جدید و با ابزاری جدید به عداوت خود ادامه دادند.

باید باور کنیم که القای «احساس» محرومیت به مردم، به مراتب نقش بسیار مخرب تری از خود محرومیت دارد. چرا که با تحریک افکار عمومی زمینه‌های آشوب و نابسامانی‌های بعدی را ایجاد می‌کند. کاری که در چند سال گذشته بیش از پیش، خوراک رسانه‌های معاند و بدخواهان ملت ایران بوده است. در ۸ سال جنگ تحمیلی با وجود همه‌ی کمبودها، تحریم‌ها ومحرومیت ها، وجود «همبستگی» و حس «عزت» جای «احساس بدبختی و محرومیت زیاد» را در دل مردم پر کرده بود.

باید توجه داشت که در این پروژه، جنگ روانی و شناسایی راه‌های افزایش نارضایتی عمومی در اولویت کار قرار دارد و اتاق‌های فکر متعددی در تلاش‌اند با استفاده از ظرفیت‌های عظیم رسانه‌ای خود، شرایط اقتصادی کشور را بسیار بدتر از آن چیزی که در واقعیت وجود دارد به مردم القا کنند.

یکی از القائات پروژه جدید دشمن، تثبیت این تفکر در ذهن جامعه است که در آستانه ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم از قبل انقلاب بدتر شده و اقتصاد ایران در همه شاخص‌ها پسرفت شدیدی به خود دیده است. ادعایی که البته با مقایسه آمار‌های جهانی به سادگی رد شد. اما شاید کم‌کاری برخی رسانه‌های داخلی و نپرداختن به بحث مهم ساده‌سازی تحلیل‌های اقتصادی و از سوی دیگر قدرت رسانه‌ای دشمن باعث شده تا در این هجمه رسانه‌ای، اذهان عمومی جامعه به سمت باور شایعات بی‌اساس رسانه‌های بیگانه متمایل شوند./1360/

منبع: تبیان