تحولات در گذر از کرونا

به گزارش خبرگزاري رسا، به جرئت می‌توان گفت که پس از جنگ جهانی دوم، هیچ واقعه تاریخی به این وسعت جهان را تحت تأثیر قرار نداده بود. البته آثار شیوع ویروس کووید ۱۹از جهت تأثیرگذاری در سطح وسیعی از جهان دارای نقاط مشترک با جنگ جهانی دوم است، اما از لحاظ کیفیت و ماهیت به هیچ عنوان در یک حوزه قرار نمی‌گیرد، چرا که جنگ جهانی دوم تمامی موجودات زمین را در حوزه‌های درگیری دچار حوادث مخرب و ویرانگر قرار داد و انسان‌ها را همراه با محیط زیست آن‌ها نابود می‌کرد، اما کووید ۱۹ در کنار حمله به انسان ها، به اعتقاد دانشمندان زیست شناسی، فرصتی حیاتی برای زمین فراهم آورد تا آسیب‌های غالباً انسان‌ساز به محیط‌های طبیعی ترمیم شود.

آنچه مهم است، حوادث بزرگ، روند‌ها را در کل جهان تحت تأثیر قرار می‌دهند و تبدیل به مبدأ تاریخی می‌شوند، به خاطر همین با وجود اینکه هنوز بررسی‌های دقیق از اثرات مثبت و منفی شیوع ویروس منحوس کرونا در جهان به دست نیامده، و هنوز جهان به طور مستقیم درگیر آن است، در زبان عموم مردم، تبدیل به یک مقطع تاریخی شده است، پس به تبع همین مسئله در این مجال کوتاه تلاش می‌کنیم جهان پس از کرونا را در حوزه‌های گوناگون، به ویژه در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی قرار دهیم.

کنشگری دولت‌ها در مواجهه با شیوع بیماری که نشانه‌های آن را می‌توان در مصادره اقلام بهداشتی از سوی کشور‌ها و یا گلایه جدی مردم ایتالیا از اتحادیه اروپا که در شرایط سخت به حال خود رها شدند، در آینده شاهد فعالیت بیشتر گروه‌های ملی‌گرا در کشور‌های مختلف به خصوص در اروپا باشیم. بنابراین به نظر می‌رسد که احزاب ملی‌گرا در کشور‌های حوزه اروپا به قدرت برسند و یک نوع ناسیونالیسم با رویکرد‌های اقتصادی و بهداشتی ایجاد گردد. این امر به مرور در اجتماع شکل گرفته و تبدیل به مطالبات سیاسی خواهد شد بنابراین احزاب از این روند برای کسب قدرت سود خواهند برد.

در امریکا نیز نظر به انتقاد‌های تند فرمانداران ایالت‌ها از رئیس جمهور و عدم اتخاذ یک سیاست کلی و متحدانه بین ایالت‌ها، اگر چه نمی‌توان انتظار استقلال‌طلبی از آن‌ها داشت، ولی سیاست‌های مستقل تری در حوزه بهداشتی و در مواقعی اقتصادی در پیش خواهند گرفت و گسست‌های سیاستگذاری منطقه‌ای در بین ایالت‌ها بیشتر خود را نشان خواهد داد، بنابراین احتمال یک نوع واگرایی اجتماعی و فرهنگی در بین ساکنان ایالت‌ها دور از انتظار نیست
در حوزه قدرت به خصوص قدرت نرم، با توجه به اینکه برخلاف جنگ‌های جهانی که کشور‌ها روبه‌روی هم قرار می‌گرفتند، در مبارزه با ویروس کرونا، همه ملت‌ها و دولت‌ها در یک جبهه قرار دارند و یک موجود نادیدنی به نام ویروس که کل حجم آن را در جهان جمع‌آوری کنید، به ۵ گرم هم نمی‌رسد، در یک طرف قرار دارد. بنابراین همه کشور‌ها اگرچه با یک دشمن در حال مبارزه هستند، اما هر کدام جبهه خاص خود را دارند و پیروزی هر کشوری به پیروزی بقیه نیز منجر خواهد شد، بنابراین هر کشوری بتواند زودتر به دارو و واکسن این بیماری دست پیدا کند، در بین ملت‌های جهان به یک اعتبار و قدرت نرم قابل ملاحظه‌ای دست پیدا خواهد کرد.

افزایش احتمال شکل‌گیری همکاری‌های امنیتی و اقتصادی در بین کشور‌های منطقه‌ای و ظهور قدرت‌های جدید در رأس هرم قدرت‌های جهانی دور از ذهن نیست، چرا که در شرایط حاد کرونایی، اعتماد‌ها و نحوه همکاری‌ها دچار بازنگری خواهند شد و تعاریف توسعه و همچنین شعار‌های انتخاباتی متناسب با شرایط جدید شکل خواهند گرفت، بنابراین احزاب و گروه‌های سیاسی در تبلیغات انتخاباتی خود بیشتر روی اقتصاد داخلی تأکید خواهند کرد و سیاست داخلی نقش پررنگ خود را تقویت خواهد کرد.

در حوزه‌های اجتماعی، کرونا منجر به شکل‌گیری نهاد‌ها و ساختار‌های جدید خواهد شد، چراکه فعالیت‌های اجتماعی غالباً توأم با اجتماع آدم‌ها همراه است و کرونا این شرایط را دچار دگرگونی کرده است، بنابراین نحوه فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی دچار یک دگرگونی شکلی و ساختاری خواهد شد و در آینده شاهد شکل‌گیری نهاد‌های اجتماعی متناسب با شرایط جدید و بیشتر با تکیه بر فضای مجازی خواهیم بود.

عرصه دیگری که به شدت تحت تأثیر ویروس کرونا قرار گرفت و اتفاقاً بسیار سریع‌تر از سایر حوزه‌ها واکنش نشان داد، حوزه اقتصاد است. در حوزه اقتصاد، از یک سو ایجاد موازنه روزانه بین عرضه و تقاضا دچار چالش جدی شد و انبارداری را که از سالیان دور منسوخ شده بود، در حوزه کالا‌های بهداشتی و درمانی، احیا خواهد کرد. البته در خصوص کالا‌های دیگری مثل نفت، نشان داد که با تکیه بر انبارداری، نمی‌توان موازنه بین تولید و مصرف برای آن برقرار کرد. بنابراین کشور‌ها تلاش خواهند کرد نگاهی جدی‌تر به سوی خودکفایی در تمام زمینه‌ها پیش بروند و شعار «دیگران برای ما ارزان‌تر تولید می‌کنند»، جای خود را به تقویت اقتصاد‌های ملی خواهد داد، در نتیجه روند گسترش شرکت‌های چندملیتی کند خواهد شد.

تعریف کالا‌های استراتژیک تغییر کرده و در عصر پسا کرونا، در کنار اقلام غذایی، کالا‌های بهداشتی نیز به جایگاه استراتژیک ارتقا پیدا خواهند کرد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهند شد.

طبیعتاً هر تغییری در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و... بازخورد‌های اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت. بنابراین در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز به طور مستقیم شاهد تغییرات عمده خواهیم بود که می‌توان به طور خاص به موارد زیر اشاره کرد:

۱- افزایش وسواس‌های رفتاری در بین مردم و ماندگاری انزوای اجتماعی و تبدیل شدن آن به رفتار‌ها و عادت‌های روزمره.

۲- کاهش رفتار‌های فرهنگی و اجتماعی جمعی و بروز رفتار‌های اجتماعی در صفحات اجتماعی بیش از پیش.

۳- افزایش ارتباطات اجتماعی از طریق فضای مجازی همراه با کاهش رفت و آمد‌های خانوادگی و دوستان.

۴- افزایش زمینه فرهنگی در مردم کشور‌ها برای بسیج عمومی در برابر عوامل مختلف طبیعی برای مهار تبعات آنها.

۵- باز تعریف توسعه و پیشرفت در اذهان عمومی مردم به خصوص ایران.

۶-کاهش اعتماد و اتکا به دانش موجود در برابر حوادث آینده و تلاش برای تغییر در ساختار‌های موجود در حوزه تولید دارو و واکسن

۷- اشتیاق به دریافت اخبار کرونا از طریق شبکه‌های مجازی، باعث افزایش سواد رسانه‌ای عمومی و گرایش بیشتر به بهره‌گیری از این فضا می‌کند. این امر باعث تغییرات عمده‌ای در عادات فرهنگی مردم خواهد شد.

۸- مردم کشور‌ها به واسطه مواجه شدن با یک دشمن مشترک، حس همذات پنداری نزدیک‌تری با همدیگر داشته و به یک وابستگی متقابل بین سایر ملت‌ها توجه بیشتری خواهند کرد. اگرچه ریشه این حس مشترک ترس از بیماری است ولی می‌تواند به همبستگی بیشتر ملت‌ها در جهان منجر شود.

با توجه به آنچه گفته شد، طبیعتاً ایران اسلامی هم به عنوان یک واحد بزرگ جغرافیایی، سیاسی و به خصوص فرهنگی و اقتصادی، متأثر از وضعیت شیوع کرونا قرار گرفته است و لازم است ضمن تشکیل کانون‌های تفکر قوی برای بررسی آثار این بیماری همه‌گیر، برنامه‌های آینده در حوزه داخلی و بین‌المللی با تکیه بر داده‌های علمی تأثیرات ویروس کووید ۱۹ بر کشور و منطقه مورد بررسی و پیوست‌های فرهنگی همراه با برنامه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ... تهیه گردد تا زمان کاهش آسیب‌های مترتب، فرصتی برای پیشرفت کشور و گشایش امور عموم مردم فراهم شود./1360/