چند خبر کوتاه از سازمان کتابخانه های آستان قدس رضوی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد،مسؤول امور مطالعات موزه‌شناسی موزۀ آستان قدس رضوی، سنگ مقام یا دست‌نوشتۀ تاریخی امام رضا(ع) را از مهم‌ترین آثار سنگی موزۀ آستان قدس رضوی اعلام کرد که به رنگ سفید از جنس سنگ مرمر صابونی بوده و دارای چند ردیف کتیبه به خط کوفی و نسخ و نقوش اسلیمی و طرح محرابی در پیرامون کتیبه‌هاست.

مریم حبیبی قاینی بیگی افزود: این کتیبۀ سنگی به ضخامت 6 سانتی‏متر، طول 40 تا 44 سانتي‌متر و عرض 30 تا 32 سانتي‌متر به دست «عبیدالله بن احمد مره» ساخته شده است و دارای دو حاشیه و یک نقش محرابی است و در میانۀ آن کتیبه‏ هایی به خط کوفی شامل صلوات خاصه، آیۀ 55 سورۀ مائده و آیۀ تکبیر نقش شده است.

وی در بیان کتیبه‌های تاریخیِ روی این سنگ توضیح داد: همه کتیبه‌ها به خط کوفی و نسخ برجسته بوده و در حاشیه و قاب محرابی میانی سنگ نگاشته شده است. حبیبی اضافه کرد: کتیبۀ اول حاشیه، عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم صل علی محمد و علی و فاطمه و الحسن و الحسین و علی و محمد و جعفر و موسی و علی و محمد و علی و الحسن و القائم الحجه»؛ کتیبۀ دوم حاشیه، آیۀ 55 سورۀ مائده و در کتیبۀ سوم که شامل نام بانی اثر است، عبارات «امر بعماره المشهد الرضوي علي بن موسي الرضا عليه السلام العبد المذنب الفقير الي رحمه الله ابوالقاسم احمد بن علي بن احمد العلوي الحسيني تقبل الله منه» به چشم می‌خورد.

وی در پایان به دو کتیبۀ دیگر این سنگ مقام اشاره کرد و گفت: متن اصلی که در وسط و به شکل محراب و دربردارندۀ مطالبی دربارۀ محل نصب سنگ و تاریخ آن است، «الله اکبر هذا مقام الرضا(ع) اقبل علی صلواتک و لاتکن من الغافلین شعبان سنه سته عشر و خمس مائه» و در کتیبۀ پایین سنگ، نام سازندۀ اثر نقش بسته است.

نمایش ظرف 600 سالۀ کلید ضریح رضوی

مسؤول گنجینه «تاریخ حرم» موزه مرکزی آستان قدس رضوی از نمایش جعبۀ فولادی ظرف کلید ضریح مطهر متعلق به قرن نهم هجری قمری در این گنجینه خبر داد.

علیرضا افتخاری در خصوص پیشینه این ظرف تصریح کرد: این ظرف، جعبۀ فولادی ظریفی است که ابتدا قلمدان بوده و بعدها در سال 1119 هجری قمری به علت ارزش هنری والایِ آن، به دستور شاه‌سلطان حسین صفوی به عنوان «ظرف کلید ضریح مطهر حضرت رضا(ع)» تعیین شده است.

وی اضافه کرد: بدنه‌ها و درِ ظرف، مزیّن به نقش‌های ترنجی و قلمدانی مشبّک بسیار ظریف است و درون شبکه‌ها، گل‌وبرگ‌های ریز اسلیمی و اشعاری در ستایش قلم با نهایت دقت و ظرافت خلق شده است.

افتخاری به خالق این اثر هنری اشاره کرد و گفت: «محمدکاظم» سازندۀ این اثر گرانبها و کم‌نظیر، نام خود را در یکی از ترنج‌ها، رقم زده است. وی افزود: تاریخ و نحوۀ اهدا و نام اهداکننده با طلا روی درِ جعبه، در فاصلۀ ترنج‌ها و قلمدانی‌ها با خط نستعلیق خوش با نهایت ظرافت کوفته‌گری شده است.

وی همچنین اعلام کرد: حدود 40 عدد قفل و کلید به‌کارگرفته‌شده در حرم مطهر رضوی در دوره‌های مختلف تاریخی که از آن جمله قفل طلا و قفل مگسی است، در گنجینۀ تاریخ حرم رضوی به نمایش درآمده است.

گفتنی است که در گنجینۀ «تاریخ حرم» موزه آستان قدس واقع در صحن کوثر حرم مطهر رضوی آثاری به نمایش درآمده که در گذشته در حرم مطهر مورد استفاده قرار می‌گرفته است یا به نحوی با حرم ارتباط دارد که ضریح‌های مطهر، محراب‌های زرین‌فام، وسایل روشنایی، زیارت‌نامه‌های فولادی، درهای ورودی و جاروی پر طاووس با دستۀ مرواریددوزی‌شده برخی از این آثار است.

از قدیمی‌ترین صندوق‌پوش مرقد مطهر رضوی رونمایی شد

قدیمی‎ترین صندوق‎پوش مرقد مطهر امام رضا(ع) با عنوان «صندوق‌پوش زربفت حاجی اسوار لاهیجی» از جنس ابریشم و گلابتون به قدمت سال 952 قمری موجود در گنجینۀ رضوی، در پنجاه‌و‌هشتمین برنامۀ «سه‎شنبه‎های فرهنگی آستان قدس رضوی» رونمایی شد.

رئیس گروه مطالعات و معرفی آثار موزۀ آستان قدس رضوی با بیان این‌که به گفتۀ برخی مورخان پس از دفن حضرت رضا(ع)، روی قبر مبارک ایشان علامت و صندوقی گذاشته شده است و برخی دیگر زمان ساخت و نصب صندوق را حدود سال 500 قمری می‌دانند توضیح داد: این صندوق از سده‌های گذشته تاکنون دارای پوشش‌هایی پارچه‌ای بوده که صندوق مرقد مطهر را می‌پوشانده و به دو شکل حجم‌دار (مکعب‌مستطیل) و مستطیل‌شکل است.

وی با بیان این‌که این اثر در زمرۀ‌ دست‌بافته‏های نفیس دورۀ اسلامی در ایران و جهان، محسوب می‏شود تصریح کرد: ویژگی مهم این دست‌بافت این است که ابعاد آن نشانگر اندازه‌های صندوق مرقد مطهر حضرت رضا(ع) است و وجود کتیبۀ مشخصات واقف و بافنده و محل بافت و تاریخ اثر، بر ارزش آن افزوده است.

حشمت کفیلی ابعاد این صندوق را 150*120*220 سانتی‌متر اعلام کرد و افزود: این شیء نفیس با عنوان «صندوق‌پوش زربفت حاجی اسوار لاهیجی» در تاریخ 952 هجری قمری برابر با 924 خورشیدی (کبیسه) و 1554 میلادی به دست «میرنظام کاشانی» با رنگ‌های گیاهی و طرح و نقش محرماتی کتیبه‌دار در رشت بافته شده و به همت «حاجی اسوار لاهیجی» وقف روضۀ رضوی شده است.

وی تصریح کرد: این صندوق‌پوش از جنس زری اطلسی که نوعی پارچۀ زربفت است، به‌شکل مکعب‌مستطیل و دارای دو قطعه بافته شده که قطعۀ اول مستطیل سقف به ابعاد 120*220 سانتی‌متر و قطعۀ دوم مستطیلی به ابعاد 635 *120 سانتی‌متر است.

کفیلی دربارۀ جزئیات بافت این صندوق‌پوش اضافه کرد: دارای حاشیه و کتیبه با طرح محرماتی است. در هر دو ردیف حاشیه‌ها، سوره مبارکۀ فتح به خط ثلث و نقوش گیاهی، پرنده، گل‌های ختایی و اسلیمی در رنگ‌های مختلف در حاشیۀ آن به چشم می‌خورد.

وی ادامه داد: نوارهای عمودی محرماتی آن، در رنگ‌های قرمز، مشکی، آبی الماسی، نباتی، طلایی و سبز روشن است که در آن‌ها نقوش گیاهی و حرکات اسلیمی و کتیبه‌ها و دعای نادعلی به‌صورت بازوبندی بارنگ‌های متفاوت قرمز، مشکی، سبز، آبی و طلایی بافته شده است.

کفیلی به نام بانی اثر که در کتیبه‌ای شعری در بخشی از صندوق‌پوش به شکل دو مصرع و به‌صورت عمودی با کلمات زیر هم بافته‌ شده اشاره کرد که چنین آمده است: «کرده است این تحفه نظر مرقد شاه جهان/کالجار حاجی اسوار از دیار لاهیجان».

وی ضمن اشاره به بافت کتیبه‌های اسماء متبرکه «یاالله»، «یامحمد» و «یاعلی» در حاشیه‌های لبۀ اثر خاطرنشان کرد: ابریشم به‌کاررفته در آن، با رنگ‌های طبیعی، گیاهی و معدنی رنگ‌آمیزی شده و گلابتون آن، زرّین و سیمین است. آستر صندوق‌پوش ابریشمی، بنفش ارغوانی و فن بافت، کج‌راه است. دورتادور محل اتصال دو قطعه صندوق‌پوش هم با قیطانی زیبا با مغز ابریشمی مشکی تزیین‌شده و پوشش گلابتونی روی ابریشم تابیده‌ شده است.

شایان ذکر است، در ابتدای این نشست از هفت رویداد مهم فرهنگی سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی که به مناسبت دهۀ کرامت تدارک دیده شده بود، رونمایی ‌شد. همچنین رونمایی از منشورات سایر مؤسسات وابسته به آستان قدس بخشی دیگر از این مراسم بود.

گفتنی است که قرار بود این مراسم با حضور تولیت معزز آستان قدس رضوی به صورت حضوری و عمومی برگزار شود که به دلیل وضعیت کرونایی مشهد، مراسم عمومی لغو و رونمایی به صورت محدود با حضور رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، حجت‌الإسلام مهدوی‌مهر و مدیران ارشد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی برگزار شد.

این مراسم از طریق سایت کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس رضوی به آدرس https://digital.aqr.ir/ و درگاه اینترنتی موزه آستان قدس به آدرس https://museum.razavi.ir/ قابل مشاهده است.

دهه کرامت و رونمایی از هشت رویداد مهم سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی

پنجاه‌و‌هشتمین برنامۀ «سه‎شنبه‎های فرهنگی آستان قدس رضوی» با حضور رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، حجت‌الإسلام مهدوی‌مهر، و مدیران ارشد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی به رونمایی از هشت رویداد مهم فرهنگی این سازمان که به مناسبت دهۀ کرامت تدارک دیده شده بود اختصاص یافت.

رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اعلام کرد: رونمایی از فاز آزمایشی بازدیدِ مجازیِ موزة قرآن و نفایس، موزۀ هدایای مقام معظم رهبری و تالار آثار استاد فرشچیان از مهم‌ترین این برنامه‌ها است.

حجت‌الاسلام‌ سیدجلال حسینی افزود: از طریق این فناوری کارامد که در راستای خدمات‌رسانی بهتر به مراجعین انجام شده است، فرد می‌تواند ضمن حس حقیقی حضور در محل موزه، تصویر اشیای موزه‌ای را بهتر و بیشتر از حضور حقیقی در مکان موزه و با کیفیت بالای تصویر با جزئیات مشاهده کند.

در این برنامه از بیست‌ونهمین جلد از فهارس نسخ خطی گنجینۀ رضوی با موضوع کیمیا و صنعت نیز رونمایی شد. حسینی در این باره افزود: در این اثر که اسفندماه 1398 منتشر شد، 800 نسخۀ خطی فارسی و عربی معرفی شده و در تهیۀ آن همۀ قواعد فنی و استاندارد فهرست‌نویسی رعایت شده است.

رونمایی از پایگاه آرشیو دیجیتال نشریات با محوریت مطبوعات تولیدشده در آستان قدس رضوی، از دیگر برنامه‌های این نشست فرهنگی بود. حسینی در این باره اضافه کرد: این پایگاه شامل 150 عنوان و بیش از 15هزار روزنامه، مجله و ویژه‌نامه است.

رونمایی از تمبر سه‎شنبه‎های علمی‌فرهنگی نیز یکی دیگر از این ویژه‌برنامه‌ها بود. طی این حرکت، از 16قطعه تمبر با تصویر تعدادی از نفایس رونمایی‌شدۀ گنجینۀ رضوی پرده‌برداری شد.

رونمایی از قدیمی‌ترین صندوق‌پوش مضجع نورانی امام رضا(ع) از جنس ابریشم و گلابتون، رونمایی از ایستگاه مطالعاتی نسخه‏ های خطی دیجیتال رضوی، افتتاح 5 ایستگاه مطالعۀ دیجیتال در کتابخانه‎ها و مراکز اطلاع رسانی به‌صورت آنلاین و رونمایی از پایگاه موضوعی کریمۀ اهل‌بیت حضرت معصومه(س) در کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس، دیگر برنامه‌های این مراسم بود.

افتتاح نخستین پانسیون مطالعاتی کتابخانه‌های وابسته آستان قدس رضوی

هم‌زمان با دهۀ کرامت، اولین پانسیون مطالعاتی( VIP) سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در کتابخانۀ امام‌رضا(ع) تربت حیدریه افتتاح شد. این پانسیون مطالعاتی ویژۀ بانوان تجهیز شده است.

رئیس ادارۀ کتابخانه‌های وابسته به آستان قدس رضوی در شهرستان‌ها اعلام کرد: این پانسیون مطالعاتی در فضای حدود 25متر مربع در طبقۀ اول کتابخانه و در بخش خواهران قرار گرفته است و از امکان پذیرایی از 8نفر برخوردار است.

ناصر گوهری با بیان اینکه میز مطالعه اختصاصی، کمد، میز و مبلمان استراحت از امکانات این فضای مطالعاتی است، اظهار داشت: متقاضیان می‌توانند برای مدت یک ماه و به مبلغ یکصدهزار تومان در این فضا میز اجاره کنند و مبلغ اجارۀ روزانه نیز 5 هزار تومان است.

گوهری تصریح کرد: این پانسیون مطالعاتی همه‌روزه به‌جز ایام تعطیل از ساعت 7:15 تا 19 به متقاضیان ارائه خدمات می‌دهد./864/ت303/ب1