فلسفه هنر و فقه هنر در دست تدوین

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت الله اعرافی، مدیرحوزه‌های علمیه روز گذشته در اختتامیه هفتمین جشنواره هنرهای آسمانی به توضیح مقوله علیت پرداخت و گفت: مقوله علیت و رابطه معلول با علت حقیقی محل بحث، بسیاری بوده است. متکلمین ما به گونه‌ای علیت را مطرح می‌کردند که به علیت اعدادی نزدیک است؛ البته دائما در تلاش بودند که این تصویر را اصلاح کنند. در نحله‌های دیگر فلسفی نیز تلاش برای اصلاح تصور نادرست از علیت حقیقی صورت پذیرفت.

عضو شورای نگهبان اظهار داشت: ملاصدرا سعی کرد این تصویر را به بهترین نحو و در خلال عرفان ولی با استدلال ارائه کند که این نظریه به فقر وجودی و ربط حقیقی معروف است. سطح این تعریف از مابقی نحله‌های فلسفی بالاتر است. نظریه فقر وجودی رشحه ای از رشحات علت است و تفسیری خوب برای این جمله امیرالمومنین(ع) است که می‌فرماید داخل فى الاشياء لا بالممازجة و خارج عن الاشياء لا بالمباينة.

وی افزود: وقتی کسی بخواهد برای علیت حقیقی مثال بزند، باید به خلاقیت ذهن انسان اشاره کند. ذهن انسان اندیشه‌هایی را خلق می‌کند؛ آنچه که با روح انسان و نفس آدمی خلق می‌شود، همان فقر وجودی و تعلق نفس است.

امام جمعه قم خلاقیت ذهن را دو بخش دانست و تصریح کرد: بخش اول مفاهمه‌ای است که نتیجه‌اش همان علوم و دانشی است که الان در اختیار ما است. دومین عرصه خیال است که تجلی روح و خلاقیت بوده و به علیت حقیقی نزدیک می‌باشد. این عرصه فراتر از تصور و تصدیق است؛ در خیال، ذهن تصرف می‌کند و هر چه را که بخواهد، محقق می‌کند.

آیت الله اعرافی ادامه داد: این نوع دوم از مهم‌ترین نمادهای خلقت الهی و آیات خلقت الهی است که به علیت حقیقی به شدت نزدیک است. تبارک الله احسن الخالقین در این‌جا معنا می‌پذیرد که مخلوقش نیز می‌تواند خلق کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، خیال‌پردازی دقیق و پیچیده را مبنای هنر برشمرد و عنوان کرد: این قدرت خیالی بشر است که تصوراتی را به وجود می‌آورد و تجزیه و ترکیب می‌کند. پایه هنر این است؛ مبنای هنر این قدرت شگفت انگیز و بی پایان قدرت بشر است که وارد جهان بی پایان هنر می‌شود.

استاد حوزه و دانشگاه خیال را یک ودیعه الهی خواند و بیان کرد: هنر به ذاته ارزش تشریعی ندارد؛ ارزش هستی شناسی دارد ولی ارزش اخلاقی به ما هو هو ندارد. باید دید که این اسب پرجولان خیال در کدام زمین می‌تازد. باید دید به سمت کدام قله و یا کدام دره می‌رود. این قدرت می‌تواند بشریت را به پرتگاه ببرد و ساقط کند یا او را به قله سعادت برساند.

مدیر حوزه‌های علمیه هنر بیانی و زبانی را پایه سایر هنرها عنوان کرد و ضمن بیان قالب‌های آن گفت: این هنر قالبا در شعر، ادب، سخنرانی و کتابت نمود دارد که نیازی به عَرَض ندارد و انسان بدون وسیله نیز می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند.

وی در تبیین هنر زبانی افزود: چیزی که جشنواره هنر بر آن تمرکز کرده، همان چیزی است که تاریخ حوزه‌های علمیه بر آن تمرکز داشته است. منابع اسلامی مانند قرآن نیز از هنر نمایی زبانی در اعجاز خودش بهره برده است.

آیت الله اعرافی هنر را در حوزه علمیه دارای لایه‌هایی دانست و خاطرنشان کرد: لایه اول لایه اسناد است و لایه دوم در بحث شاخه‌بندی علوم است. ما علوم مورد نیاز را در ماه اخیر تدوین کردیم و در حال تکمیل سرفصل‌های علوم هستیم؛ برای مثال ما فلسفه هنر و فقه هنر را در این دسته‌بندی جای دادیم. لایه سوم طرح جامع هنر است که به سایر استان‌ها نیز ابلاغ شده است.

وی در پایان با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب در زمینه استفاده از ظرفیت هنر برای انتقال مفاهیم بلند به مخاطبان، گفت: بنده نیز چند بار در دیدار با ایشان اشاره به هنر کردم و گفتم هنرمندان بزرگ، دانشمندان بزرگ هستند. هنر وسیله‌ای است که معارف ما را به خوبی می‌پذیرد طلاب باید این مسیر را در حوزه علمیه طی کنند. شما طلاب باید پیش‌قدم شوید و ما را نیز به دنبال خویش بکشید؛ البته که من هر چه در توانم است را در اختیار شما قرار خواهم داد./پ203/ف