پاسخگویی به نیازهای جامعه و التزام به اهداف نظام؛ ویژگی حوزه انقلابی

اشاره؛ در سال های اخیر مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای در سیری به نسب طولانی در قالب سخنرانی های متعدد به موضوع لزوم انقلابی ماندن حوزه پرداختند و این همه تأکید و تکرار حکایت از اهمیت بالای این مسئله دارد و گذشت زمان نمی تواند گرد کهنگی بر آن بنشاند؛ از این رو خبرنگار خبرگزاری رسا، به سراغ حجت الاسلام عزیزی مدیر حوزه علمیه سیستان و بلوچستان رفته است تا ما را از نقطه نظرات خود در خصوص این مسئله مهم آگاه کند.

تعریف شما از حوزه انقلابی و طلبه انقلابی چیست؟

حوزه انقلابی برآیند طلبه انقلابی است بنابراین تعریفی هم که برای حوزه انقلابی ارائه می شود در عمل تعریف طلبه انقلابی نیز هست.

حوزه انقلابی حوزه ای است که خود را برای پاسخگویی به همه نیازهای جامعه مخاطب آماده کرده باشد و ملتزم به اهداف انقلاب باشد.

مسأله را این طور باید باز کنم، انقلاب یعنی ساختار موجود و به عبارت دیگر مجموعه ای که متشکل از سه قوه قضائیه، مجریه و مقننه است و هرکدام زیر مجموعه های خاص خود را دارند؛ انقلاب به عنوان مادر ساختار موجود اهدافی داشته و دارد و این زیرمجموعه به عبارت دیگر «جمهوری اسلامی» به عنوان فرزند انقلاب باید به این اهداف ملتزم باشد.

با این اوصاف مجموعه جمهوری اسلامی به عنوان فرزند انقلاب اگر در مسیر اهداف انقلاب قدم بردارد حرکت آن به سمت رشد است اما اگر در مسیری غیر از اهداف انقلاب سیر کند پا در وادی سکولاریزم گذاشته است؛ اینجاست که نقش حوزه انقلابی نمایان می شود.

در واقع حوزه انقلابی باید جامعه را نسبت به اهداف انقلاب، نسبت به اندیشه های امامین انقلاب، نسبت به آینده خود که ظهور باشد و نسبت به گذشته خود که عاشورا باشد حساس کند، بدون اینکه تابلویی در دست بگیرد.

من اینجا برای شما مثالی بزنم؛ اگر چهار نفر بروند در دانشگاهی مثل سوربون فرانسه؛ مسلمان، مسیحی، یهودی و بودایی؛ وقتی این ها فارغ التحصیل می شوند این ها با همان دین خود دانشگاه را ترک می کنند اما با یک ویژگی مشترک و آن وجه مشترک این است که همه سکولارند، یعنی یک مسلمان سکولار یک مسیحی سکولار یک یهودی سکولار و یک بودایی سکولار خروجی یک دانشگاه سکولار است.

از این مثال این طور نتیجه بگیرم که حوزه انقلابی آن حوزه ای است که جامعه مخاطب خود را به طور طبیعی و نه دستوری، انقلابی و حساس بار بیاورد. از این تعبیر یکی از بزرگان - یادم نیست این عبارت از شهید صدر یا سید عباس موسوی است - وام بگیرم که می فرمودند: آن حسینیه ای که دشمنی با اسرائیل از آن بیرون نیاید حسینیه نیست، بنابراین کلام باید بگوییم آن حوزه ای که مروج اندیشه امامین انقلاب نباشد اساسا حوزه نیست چه برسد به حوزه انقلابی، چرا که انقلاب، زاده حوزه است و با حوزه عجین است و نمی توان این دو را از هم جداکرد و در واقع اهداف انقلاب را حوزه طرح ریزی کرده است.

از این رو حوزه انقلابی حوزه ای حساس نسبت به سرنوشت جامعه، حوزه ای که در عمق  جامعه حضور دارد و عمق استراتژیک آن اندیشه امامین انقلاب است و در دفاع از کیان مکتب و انقلاب با احدی تعارف ندارد و اهل مجامله نیست و در یک جمله می شود گفت، حوزه انقلابی یک حوزه بصیر است چنان که امیرالمؤمنین علی (ع)  انسان با بصیرت را کسی می داند که نگاهش ورای دنیاست حوزه بصیر هم باید نگاهش ورای مرزبندی های سطحی و مرسوم باشد ان شاءالله که این گونه باشد.

به نظر شما علت تأکید مقام معظم رهبری بر لزوم انقلابی ماندن حوزه چیست؟

به گمان بنده می توان گفت، برای سکولاریزه شدن حوزه برنامه ریزی شده است و منشأ این تأکیدات رهبری، در واقع ریشه در دغدغه ایشان نسبت به این برنامه ریزی دشمن دارد.

اگر بخواهیم دقیق به موضوع بپردازیم باید ریشه های انقلاب را بررسی کنیم؛ انقلاب ما یک پیشینه و یک پسینه دارد؛ عمق پیشینه انقلاب ما عاشورا و عمق پسینه آن ظهور حضرت ولی عصر (عج) است؛ ما در بین این دونقطه ایستاده ایم و این نقطه حساسی انقلاب ما بیش از 40 سال شکل گرفت اما ریشه آن در عاشورای 61 هجری است، یک تحول بزرگ در عالم ایجاد کرد تا ما را به آن پسینه برساند.

اینجا کلام ارزشمند امام راحل را باید یاد آور شد که فرمودند: «این محرم وصفر است که اسلام را زنده نگه داشته است»؛ انقلاب در واقع برآیند عاشورا است و این در صورتی است که مقدمات ظهور را رقم بزند؛ دشمن این را خوب درک کرده است، بنابراین خط ذهنی و فکری حوزه می تواند سنگرش در اینجا باشد که ذهن حوزه را بین حماسه و تعبد، متمایل به تعبد کرده و از حماسه جدا کند، کاری که در زمان امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن مجتبی (ع)، امثال حسن بصری ها مأمور انجام آن بودند.

اگر حوزه یک حوزه متعبد و دور از حماسه باشد به کجا می رسد؟ اگر از انقلابی گری فصله بگیرد به کجا می رسد؟ به عزلت، به رهبانیت و به امروز مسیحیت دچار می شود؛ در حال حاضر کلیسای کاتولیک چه نقشی در جهان امروز می تواند داشته باشد، قاطعانه می توان گفت: «هیچ»، چرا چون تعبد دارد اما حماسه ندارد.

آن خطی که بعد از رحلت پیامبراکرم(ص) و شهادت امیرالمؤمنین(ع) توسط بنی امیه و دیگران رشد کرد و دنبال شد و اکنون به سلاطین سعودی رسیده، همان اسلام بدون حماسه است؛ حال شما این را به حوزه علمیه تعمیم دهید یعنی حوزه تعبد داشته باشد و حماسه نداشته باشد، چه اتفاقی می افتد؟ من به عنوان یک طلبه که محصول حوزه هستم اگر تعبد در من بدون حماسه رشد کرده باشد مردم را به سمتی می کشانم که امر به معروف در بین آن ها آرام آرام دفن می شود و آن ها دم بر نمی آورند، در برابر قدرت ها و نظام سلطه تسلیم می شوند و این همان چیزی است که کلیسای امروز به آن دچار شده است و شاید آنچه مقام معظم رهبری را نگران می کند و ایشان را وامی دارد تا مدام از لزوم انقلابی ماندن حوزه ها سخن بگویند همین خطر سکولاریزه شدن حوزه است و حوزه اگر انقلابی باشد در واقع قیادت خود را حفظ کرده است و رهبر معظم انقلاب در واقع به دنبال حفظ این قیادت هستند.

مصادیق نفوذ در حوزه کدام است و راهکارهای مقابله با آن چیست؟

دو نوع نفوذ در حوزه را  می توان تصور کرد یکی نفوذ شکلی  و دیگری نفوذ محتوایی است؛ ابتدا این را باید گفت که چون در حوزه اصل نفوذ سخت تر از فضاهای دیگر است، بنابراین از پیچیدگی های بیشتری هم برخوردار است و این به دلیل اتصالی است که به مکتب دارد.

نفوذ گاهی در ارائه سبک زندگی جدید در مقابل سبک زندگی که حوزه مبلغ آن است بروز می کند و گاهی در گرایش مخاطب تأثیرگذار می کند که این ها نمود نفوذ شکلی در حوزه است و گاهی در محتوای ارائه شده توسط حوزه به مخاطب این نفوذ مشاهده می شود. از مصادیق نفوذ محتوایی درحوزه می توان به محتوای خواب محور برخی از طلاب مبلغ استناد کرد که به جای استفاده از اسناد اصیل و استنادات عقلی به سراغ عناصر کم اعتبار یا  بی اعتباری چون خواب و رؤیا برای اقناع اندیشه مخاطب می روند.

ما ظرفیت های مختلفی در اختیار داریم و مهمترین آن ها کتاب و سنت است و در کنار آن ها سبک زندگی امام و رهبری را به عنوان الگو در اختیار داریم و یک راهکار قطعی و مطمئن مبارزه با نفوذ این است که در محتوایی که حوزه از طریق مبلغان خود به جامعه منتقل می کند از این منابع غنی و این ظرفیت های ناب استفاده کند؛ این که یک مبلغ در سخنرانی خود بتواند فرهنگ حقیقی عاشورا را در بین امت اسلامی نشر دهد و امام حسین (ع) را با آن چهره نورانی و واقعی خود به مردم بشناساند خودش مبارزه با نفوذ است.

قله انقلابی گری حوزه کجاست؟

از نظر بنده انتظار فعال در رکاب نائب عام امام زمان (عج) حضرت آیت الله خامنه ای حفظه الله نقطه مطلوب و قله انقلابی گری حوزه است و حوزه باید با زمان شناسی فرهنگ صحیح انتظار را به جامعه نیز تزریق کند و شرط آن این است که مجموعه حوزه انتظار و بایسته های آن را فهم کرده باشد.

نقش آفرینی مؤثر طلاب جوان در مسائل حوزه و انقلاب مستلزم چه بایسته هایی است؟

ابتدا باید اشاره کنم که ملاک جوانی و جوانگرایی، سن نیست، چرا که مقام معظم رهبری شهید بزرگوار حاج قاسم سلیمانی را به عنوان شاخص جوانی معرفی کردند در حالی که ایشان در زمان شهادت 63 سال سن داشتند.

ما طلاب را باید برای هدایت جامعه تربیت کنیم، برای قیادت جامعه تربیت کنیم؛ مثالی برای شما بزنم؛ در کشور آلمان دانش آموزی که تازه وارد مدرسه می شود اولین چیزی که یاد می گیرد این است که «من بهترینم» این شعار در ذهن دانش آموز نقش می بندد و در بزرگسالی هم به دنبال بهترین بودن است این شبیه به همان شعار «ما می توانیم» بود که چندی پیش در کشور ما راه افتاد و این شعار چه برکاتی داشت.

این مقدمه را گفتم تا به دو نکته برسم؛ اول اینکه ما باید طلاب را با این باور تربیت کنیم که آن ها هادی جامعه اند و دوم اینکه سیستمی که متولی تربیت طلاب است باید منعطف باشد وگرنه نمی تواند خود را به روز کند و از نشانه ای انعطاف سیستم این است که افراد جدیدی درچرخه مناصب مدیریتی وارد شوند و مناصب در میان افراد خاص دست به دست نشود چرا که فرصت های ابداع و نوآوری از دست می رود.

یکی از کارهایی که باید در عرصه جوانگرایی صورت بگیرد ایثار است؛ به این معنی که کسانی که سال ها در پست و مقامی خدمت کرده اند یا مسندی همچون امامت جمعه را برعهده داشته اند و اکنون از دوران جوانی عبور کرده اند با ایثار جا را برای طلاب جوان فراهم کنند.

سیستم حوزه نیازمند گردش نخبگانی است وگرنه راه تنفس آن بسته خواهد شد و به مثابه یک مرداب خواهد شد و بزرگان حوزه باید این چرخش نخبگانی را بپذیرند و گرنه حرکت حوزه به سمت تعالی متوقف خواهد شد./1399/گ403/ب1