کتابی که امام خمینی هزینه چاپش را بر عهده گرفت

مرحوم آیت الله یزدی، رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عنوان فقیه بصیر و انقلابی که علاوه بر عرصه فقاهت در میدان سیاست نیز کم نظیر بود؛ علم و اخلاص، تواضع، ساده زیستی و دنیاگریزی، دغدغه خدمتگزاری به مردم و نظام اسلامی، مدیریت جهادی، ولایتمداری و شجاعت انقلابی در مقابل فتنه گران و جریان تحریف، عاقبت به خیری و نفوذ کلمه در میان جامعه به ویژه حوزویان اعم از مراجع تقلید، اساتید و طلاب جوان، شاخصه‎های سبک زندگی سیاسی و اجتماعی آن مرحوم بود که می‎تواند الگویی برای نسل‎ امروز اعم از حوزویان و دانشگاهیان باشد.

در همین راستا و با هدف تبیین شاخصه‎های زندگی مرحوم آیت الله یزدی، خبرنگار خبرگزاری رسا گفت‎وگوی تفصیلی با آیت الله محمود رجبی، عضو شورای عالی حوزه های علمیه داشته است که متن آن تقدیم خوانندگان می‎شود.

رسا ـ درباره شخصیت و جایگاه علمی و فقهی و ویژگی های مرحوم آیت الله یزدی و خدمات ایشان به مردم و نظام اسلامی توضیح دهید.

مرحوم آیت الله یزدی از شخصیت های برجسته حوزه و نظام و مردم محسوب می شدند، یعنی دارای یک شخصیت چند بعدی بودند که ارتباطشان با مردم، نظام و ولایت یک ارتباط ویژه بود؛ همچنین ارتباط ایشان با حوزه و دروس حوزوی و تربیت شاگردان نیز درخور توجه است.

ایشان مسؤولیت اداره بخشی از حوزه علمیه به عنوان رییس جامعه مدرسین را عهده دار بودند و همچنین در مقاطعی عضو شورای عالی حوزه های علمیه بودند؛ ایشان همچنین ارتباط وسیعی با مردم داشتند که می توان ایشان را شخصیتی برجسته در سه جهت ارتباط با مردم، حوزه و نظام دانست.

مرحوم آیت الله یزدی از محضر اساتید بزرگی همچون آیت الله بروجردی، حضرت امام(ره)، آیت الله اراکی و آیت الله میرزا آملی و آیت الله فرید استفاده کردند؛ این اساتید بزرگوار شخصیت های برجسته علمی و اخلاقی بودند که آیت الله یزدی از محضرشان بهره برده است.

این شخصیت بزرگ از آغاز نهضت حضرت امام(ره) به صورت شجاعانه و با تلاش خستگی ناپذیر در عرصه مسائل انقلابی حضور جدی داشتند؛ مدت ها به شهرهای مختلف تبعید شده و بازداشت شدند و در همه این عرصه ها با شجاعت و حفظ کرامت روحانیت در صحنه ها حاضر می شدند.

یعنی می توان گفت ما اینچنین شخصیت هایی نداریم و یا کم داریم، زیرا ایشان حتی هنگامی که تبعید می شدند و مشاهده می کردند که آن محل برای پیشبرد اهداف انقلابی مناسب نیست، با شجاعت به قم برمی گشتند و هراسی از رژیم شاه نداشتند؛ جالب است که بدانیم ایشان حتی در ماشینی که ایشان را به تبعیدگاه می برد نیز رسالت انقلابی خود را ادا کرده و سخنرانی می کرد.

در عین حال باید دانست که آیت الله یزدی یک استاد اخلاق بودند و سال‎ها درس اخلاقی برای جمع خانوادگی خود و همچنین حوزه های علمیه برگزار می کردند؛ بنده به یاد دارم که ایشان در جمع معتکفانی که در مسجد امام حسن عسکری(ع) معتکف بودند برای ایراد سخنرانی اخلاقی آمدند و یک سری مباحث اخلاقی بسیار اثرگذاری را عرضه کردند.

ایشان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی مشغول مبارزه و سخنرانی های انقلابی بودند و بعد از آن نیز به عنوان فردی شاخص و مرجع در مدیریت انقلابی مطرح بودند؛ بنده به خوبی به خاطر دارم که وقتی مردم هجوم بردند تا شهربانی را محاصره کنند، پیامی از جانب ایشان صادر شد مبنی بر اینکه «مردم آرامش خود را حفظ کنند؛ ما اقدامات لازم را انجام می دهیم» و مردم نیز آن را پذیرفتند.

بسیار جالب بود که مردم با آن شور انقلابی که به میدان آمده بودند و قصد محاصره شهربانی را داشتند و حتی برخی نیز مسلح هم بودند، پیام ایشان را به آسانی پذیرفتند و این حاکی از شاخص بودن ایشان و جایگاه ویژه ای بود که میان مردم داشتند.

مرحوم آیت الله یزدی در جلسات سری که انقلابیون قبل نهضت امام(ره) داشتند نیز حضور می یافتند و نقش محوری داشتند؛ ایشان فعالیت های گسترده‎ای در قبل از انقلاب داشتند و مبارزاتشان بر کسی پوشیده نیست.

بعد از انقلاب هم همواره در مسیر نظام بوده و هرگاه امام راحل و رهبر معظم انقلاب از ایشان خواستند تا در منصبی قرار بگیرد با کمال تواضع و اخلاص با روحیه انقلابی حضور می یافتند؛ ایشان برای انقلابیون از قبل از پیروزی انقلاب تا آخر عمر شریفشان یک الگو و مرجع شاخص محسوب می شدند؛ این عالم بزرگوار در طول هفتاد سال مجاهدت همواره روحیه خستگی ناپذیر خود را حفظ کردند و حتی در سنین بالا نیز شاهد نبودیم ایشان ذره ای از مسؤولیت های خود کوتاهی کنند.

رسا ـ در زمینه توجه مرحوم آیت الله یزدی به مسائل فقهی جدید، انقلابی گری و تقویت روحیه انقلابی حوزه و روحانیت که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب نیز هست توضیح بفرمایید.

مرحوم آیت الله یزدی در حوزه های علمیه نیز نقش آفرینی بسیاری داشتند؛ ایشان از لحاظ علمی سالها صاحب کرسی درس خارج فقهی بودند و بحث «فقه القرآن» ایشان که مباحث بسیار ارزشمندی در این کتاب مطرح شده است.

در شاخه علمی حوزوی تفسیر، فقه القرآن ایشان یکی از مواد درسی محسوب می شود؛ همچنین می‎توان به «آیات الاحکام» ایشان نیز اشاره کرد، چرا که می دانیم ایشان طی سالیان طولانی هم موضوعات گذشته و هم موضوعات جدید و مستحدثه را در این کتاب مورد توجه قرار داده است که این یک کار ارزشمند است.

مرحوم آیت الله یزدی در فرصت هایی که پیش می آمد و به علت تبعید یا زندان نمی توانستند در جمع انقلابیون حضور و فعالیت داشته باشند را مغتنم می شمردند و مباحث فقه القرآن و آیات الاحکام را نوشتند.

این عالم بصیر و انقلابی از یک روحیه آرام که در سایه شجاعت و اعتماد به خداوند و وعده الهی به دست آمده بود برخوردار بودند و گاهی می فرمودند که «برخی به بنده خرده می گرفتند که در این مشکلات چقدر شما آرام و بی‎خیال هستید، من می گفتم در راه وظیفه هر مشکلی ایجاد شود مهم نیست، زیرا نتیجه را خداوند متعال رقم می زند»؛ این اعتقاد راسخ سبب شده تا ایشان هنگامی که تبعید می شوند یا به زندان می افتند آرامش داشته باشند و به کار علمی مشغول شوند.

در عرصه ارتباط با مردم نیز می بینیم که ایشان نسبت به فرهنگ دینی و انقلابی مردم بسیار دغدغه مند بودند؛ ایشان قبل از انقلاب کتابی نوشتند به نام «حسین بن علی را بهتر بشناسیم» و قصدشان این بود که امام حسین(ع) را آنگونه که هست معرفی کنند و چهره های تحریف شده یا گاهاً نادرستی که به آن حضرت(ع) نسبت می دادند را از بین برده و بعد انقلابی ایشان که برای انقلابیون درس آموز بود را مطرح  کنند.

ایشان با اخلاص خودشان با انگیزه دفاع از امام حسین(ع) اقدام به نوشتن کتاب مذکور کردند و همین اخلاص سبب شد تا این کتاب جایگاه بسیار خوبی پیدا کرده و مورد توجه قرار بگیرد؛ این کتاب یکی از کتب معروف پیش از انقلاب راجع به امام حسین(ع) بود.

مرحوم آیت الله یزدی مطلع شدند فردی به نام «مردوخ» کتابی علیه امامت نوشته است به فکر افتادند به شبهاتی که وی مطرح کرده است پاسخ بگویند؛ از این‌رو مباحثی را در زمینه امامت مطرح کردند و مردوخ نیز آنها را نقد و رد کرده بود، بنابراین آیت الله یزدی نیز جوابیه مستدل و علمی نوشتند و به این شبهات پاسخ دادند که دغدغه مندی ایشان مورد توجه امام خمینی(ره) قرار گرفت و فرمودند این کتاب را برای من بیاورید تا آن را مطالعه کنم و جالب است که امام(ره) هزینه چاپ کتاب ایشان را بر عهده گرفتند.

رسا ـ یکی از ویژگی‎های مرحوم آیت الله یزدی دغدغه مندی ایشان نسبت به مسائل سیاسی و فرهنگی بود؛ شما به مبارزات ایشان در دوران رژیم طاغوت اشاره کردید؛ ایشان در نظام اسلامی نیز بارها تذکراتی را به مسؤولان سیاسی در قضیه برجام و به مسؤولان فرهنگی در قضیه چاپ کتاب‎ برای نسل جوان فرمودند؛ درباره دغدغه‎های ایشان بیشتر توضیح دهید.

ایشان نسبت به فرهنگ دینی و عقاید مردم دغدغه مند بودند؛ در این راستا سخنرانی می‌کردند، کتاب می نوشتند و در زمینه نهضت حضرت امام(ره) و زنده نگه داشتن مسیر انقلاب، سخنرانی های آتشینی داشتند، همچنین از طریق نوشتن آثار علمی، فرهنگی و طراحی و برنامه ریزی با انقلابیون و مردم ارتباط داشتند و در این زمینه بسیار فعال بودند.

مرحوم آیت الله یزدی در زمینه های حوزوی نیز یک مدرس فعال و مورد اعتماد حضرت امام(ره) بودند و در دوران شرکت در دروس اعاظم حوزه از شاگردان ناقد و پرسشگر بودند و به دلیل همین پرسشگری ها همواره مورد نظر اعاظم و بزرگان قرار می‌گرفتند؛ حضرت آیت الله بروجری و حضرت امام(ره) نسبت به ایشان عنایت ویژه داشتند و این موضوع نیز حاکی از اهتمام ایشان به مباحث حوزوی بود.

ایشان همچنین از اساتید برجسته دروس خارج حوزه بودند و در کنار این امر مسؤولیت هایی را در حوزه و نظام دارا بودند؛ سابقه ایشان در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بر کسی پوشیده نیست و از دوران ریاست آیت الله مشکینی و بعد از ایشان به صورت منظم و مرتب در جلسات شرکت می کردند و علی رغم بیماری و مشکلات جسمانی که داشتند در اجلاسیه ها نیز شرکت داشتند که نشانگر منضبط بودن و خستگی ناپذیری ایشان و بیانگر میزان اهتمام این عالم فقیه نسبت به امور حوزوی بود.

سخنان ایشان در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز حاکی از اندیشه و فکر و نگرانی ایشان نسبت به مسائل حوزه و روحانیت بود و باید دانست که ایشان از کسانی هستند که در دوران انقلاب بسیاری از اطلاعیه هایی که درباره امام راحل بود را امضا می کردند و از مؤسسان جامعه مدرسین نیز به شمار می‎رفتند.

ایشان از اعضای گروهی بود که مرحوم شهید بهشتی قبل از انقلاب درباره مسائل حکومتی و نظام اسلامی تشکیل داد تا درباره مسائل مرتبط با حکومت و نظام اسلامی تحقیقات گسترده‎ای داشته باشند؛ حضرت آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله مصباح و دیگر بزرگان در این گروه عضویت داشتند.

ایشان در این رابطه مسأله تحقیق راجع به حکومت را برعهده داشتند و در آن دوران اختناق که اینگونه کارها جرم سنگین محسوب می شد با شجاعت، خطرات را به جان خریدند و فعالیت های گسترده ای را انجام دادند.

ایشان همچنین در شورای عالی حوزه های علمیه طی دو دوره حضور داشتند و خدمات گسترده ای به حوزه های علمیه در این باره ارائه دادند؛ همچنین در مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان نیز نقش آفرینی های بسیار زیادی داشتند.

ایشان در دورانی که در مجلس شورای اسلامی مسؤولیت داشتند، نایب رییس یا رییس مجلس شورای اسلامی بودند، اهتمام ویژه ای نسبت به تطابق لوایح و طرح ها با مبانی دینی داشتند و این طرح ها و لوایح را به قم می آوردند تا بررسی شود و نظرات علما به مجلس منتقل شود و این موضوع در اسلامی بودن لوایح و طرح‎ها تأثیر بسزایی داشت و این از طرح‎های بدیع ایشان بود که بعد از ایشان متأسفانه ادامه نیافت.

مرحوم آیت الله یزدی همچنین اهتمام ویژه ای به مباحث فقه حکومتی داشتند و در مسؤولیت مجلس شورای اسلامی عملاً حوزه را با نظام پیوند دادند و از حوزه درباره قوانین و طرح هایی که می‎خواست در نظام پیاده شود، نظر می خواستند تا جنبه اسلامیت نظام حفظ شود.

رسا ـ آنچه بیشتر درباره شخصیت مرحوم آیت الله یزدی به ذهن تبادر می‎کند؛ فعالیت‎های انقلابی و خدمات ایشان به نظام اسلامی است که حق مطلب هم همین است؛ اما با توجه به ذوابعاد بودن این عالم بزرگوار کمتر درباره شخصیت اخلاقی، ساده زیستی و سبک زندگی فردی ایشان بحث شده است؛ در این باره بیشتر توضیح دهید.

ایشان شخصیتی متواضع، با اخلاص، پیراسته و ساده زیست بودند؛ زندگی ایشان مانند زندگی آیت الله مؤمن یک زندگی بسیار معمولی و ساده بود و به صورت ویژه نسبت به ساده زیستی روحانیت توصیه می کردند و آن را در سبک و سیره خود نیز نشان می دادند؛ این عالم بزرگ نسبت به ارزش های اسلامی نیز بسیار حساس بودند، یعنی اگر می دیدند ارزش های اسلامی و انقلابی مورد هجوم قرار می گیرد با صدای رسا و با جدیت آن را پیگیری کرده و با آن مقابله می کردند.

بنده همواره در هر جلسه ای که حضور داشتم، تواضع ایشان را مشاهده می کردم؛ ایشان در مباحث به نظرات ما بسیار متواضعانه گوش فرا می دادند و نسبت به نکاتی که می گفتیم عنایت داشتند و انسان ذره ای احساس نمی کرد که ایشان برای خودش جایگاهی قائل باشد؛ این رفتار را از ایشان چه در شورای عالی حوزه های علمیه و چه در جامعه مدرسین یا سایر موقعیت ها همواره مشاهده می کردیم.

علمایی همچون آیت الله یزدی برای حوزه و جامعه ما یک الگوی تمام عیار هستند و باید برای یکایک مردان و زنان جامعه ابعاد زندگی ایشان به خوبی تبیین شود.

این فقیه بصیر اهتمام ویژه ای نیز به مباحث قرآنی داشتند و یک دوره ترجمه قرآن را نیز نوشتند و آن را وقف کردند؛ بنده شنیدم که ایشان خانه خودشان را نیز وقف حوزه های علمیه کردند و این نشان می دهد این عالم بزرگ هر آنچه دارد برای رضای خداوند متعال وقف کرده است؛ چنان که ایشان وجود خودشان را نیز وقف انقلاب و اسلام کرده بودند.

مرحوم آیت الله یزدی در دوران خفقان طاغوت، شجاعانه و دلیرانه به کسوت روحانیت در آمدند و در زمانی که فعالیت های انقلابی خطرات بزرگی در پی داشت شجاعانه در میدان مبارزه ایستادگی کردند؛ با کمال شجاعت سخنرانی های کوبنده ای علیه رژیم شاه ایراد می کردند که نشان می دهد ایشان آمادگی شهادت و از خودگذشتگی در راه اسلام را نیز داشتند.

سیره ایشان نشان دهنده این است که می توان در کنار دینداری و انقلابی بودن، ساده زیست، اخلاق مدار، مردمی، مدیر و عالم بود؛ ایشان تا آخرین لحظه عمر شریفشان با انقلابیون جلسه و تعامل داشتند و در کارهای انقلابی و مسائل مربوط به نظام به آنها رهنمود می دادند؛ آنها نیز از مطالب و تجربیات ایشان استفاده می‌کردند.

رسا ـ جریان تحریف بارها در زمان حیات آیت الله یزدی تلاش کرد که شخصیت ایشان را تخریب کند؛ چرا جریان‎های منحرف داخلی همسو با دشمنان خارجی سعی می‎کنند چهره‎های مردمی و سرمایه‎های نظام اسلامی را تخریب کنند؟

بدون شک هر نیرویی که نقش اثرگذاری در نظام و دفاع از ولایت و حفظ اندیشه های اسلامی داشته باشد از سوی دشمن مورد هجمه قرار می گیرد و آیت الله یزدی بخاطر فعالیت های گسترده ای که در این زمینه داشتند همواره مورد هجمه قرار گرفتند؛ ایشان دو مرتبه از سوی منافقان کوردل مورد سوء قصد قرار گرفتند، اما مشیت خدای متعال این بود که ایشان زنده بمانند و تا آخرین لحظه عمر خود برای نظام اسلامی پرتو افشانی داشته باشند.

امروز دشمن به ترور شخصیتی آیت الله یزدی می پردازد تا چهره ایشان را نزد مردم تخریب کند؛ البته خداوند متعال همانطور که از ترور فیزیکی آیت الله یزدی مانع شد، نسبت به ترور شخصیت این عالم بزرگ نیز جلوی بدخواهان را خواهد گرفت و مشاهده می کنیم که ایشان همواره به عنوان یک عالم انقلابی مورد اعتماد شناخته می شوند؛ بارها مشاهده کرده ایم که اعاظم و بزرگان حوزه وقتی ایشان سخنی می گفتند حرمتشان را نگه داشته و به مطالبه شان عمل می کردند.

البته برخی افراد فریب دشمن را خوردند و در مقطعی به نام دفاع از یکی دیگر از بزرگان حوزه اهانت هایی به آیت الله یزدی کردند و گمان داشتند این کار را از روی بصیرت انجام می دهند، اما در حقیقت دشمن پشت این مباحث بود؛ مشاهده کردیم که طیف هایی که با حوزه نسبتی نداشتند و طیف های مخالف انقلاب بودند در این زمینه به میدان آمدند و این گواهی می دهد که دست هایی پشت پرده وجود داشت که خوشبختانه نیروهای انقلابی بصیر نیز در دفاع از ایشان به میدان آمدند.

آیت الله یزدی با اخلاص همواره در پی این بود که وظیفه خود را بداند و به آن عمل کند و در مواضع خود هیچگونه مسأله شخصی را لحاظ نمی کرد؛ از همین رو نیز هیچگاه در مسیری که گام برمی داشت از کسی نمی ترسید و تنها رضای خدای متعال را مد نظر قرار می داد.

ایشان و بزرگانی همچون آیت الله مصباح یزدی همواره مورد آماج حملات دشمن قرار می گرفتند تا از صحنه خارج شوند، اما دیدیم که این هجمه ها بر محبوبیت این بزرگان افزود و می افزاید؛ بار سنگین هجمه ها نشانگر تأثیرگذاری ایشان در صحنه های مختلف بود.

رسا ـ اگر خاطره شاخصی از مرحوم آیت الله یزدی دارید بفرمایید.

آیت الله یزدی در جمع معتکفانی که در مسجد امام حسن عسکری(ره) جمع شده بودند جمله ای از حضرت امام(ره) با اشاره به آیه شریفه «ان تقوموا لله» خواندند و انصافاً خودشان از افرادی بود که برای خدا در همه زمینه ها قیام می کرد؛ ایشان همچنین نامه ای از مرحوم آقا نجفی اصفهانی مبنی بر تحریم کالاهای انگلیسی را نیز یادآور شدند و به مردم با الهام از زندگی علمای بزرگ درس همت و حساسیت و جدیت در مبارزه با طاغوت و استکبار دادند.

ایشان همواره روی مسائل انقلاب و ولایت حساس بودند و این یک الگو برای جامعه ماست؛ ایشان در زمینه ولایت و دفاع از حریم ولایت و خدمت به اسلام و مردم تأکیدات بسیاری داشتند، زیرا آنچه که مملکت را حفظ کرده ولایت است؛ دفاع از ولایت، حفظ امنیت نظام و تلاش برای سربلندی نظام جمهوری اسلامی در وجود ایشان بروز و ظهور داشت.