ظرفیت مغفول سینمای مقاومت

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، رسانه‌های مدرن در جهان معاصر امکانات مناسبی در اختیار کنشگران برای بیان دیدگاه‌های خود قرار داده‌اند.
 در این میان فیلم‌های سینمایی با در اختیار داشتن رمزگان های نشانه‌ای (نمایه‌ای، شمایلی و نمادین) به امکانی مناسب برای طرح دیدگاه‌ها و  انتقال مفاهیم بدل شده‌اند. درواقع سینما را می‌توان یکی از مؤثرترین ابزارهای فرهنگی در  شکل‌گیری ذهنیت جوامع امروز در قرن حاضر دانست. در این میان، هرچند که تاریخ جمهوری اسلامی ایران مشحون از رخدادهای سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بزرگ و تأثیرگذاری است که بر پرده سینما به روایت درآمده است ولی کمتر به مسئله‌ای همچون فلسطین که پیوندی عمیق با جمهوری اسلامی ایران داشته پرداخته‌شده است.

بااین‌که موضوع فلسطین از نخستین روزهای آغاز قیام مردم ایران در صدر آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب قرار داشت و امام راحل همواره به اهمیت این موضوع تأکید داشتند و در ادامه رهبر فرزانه انقلاب نیز مسئله فلسطین را مسئله اول جهان اسلام عنوان داشتند، اما پرداختن به این حوزه آن‌چنان‌که شایسته و بایسته اهمیت این موضوع است انجام‌نشده و فیلم‌های تولیدی آن به‌جز معدودی چنگی به دل نمی‌زند.

مرحوم سیف‌الله داد در سال ۱۳۷۳ مهم‌ترین اثر سینمایی با موضوع فلسطین  یعنی «بازمانده» را جلوی دوربین برد و برخلاف فیلم‌های پیش از خود تمامی بازیگران را از میان بازیگران خارجی انتخاب کرد و کل کار هم در سوریه فیلمبرداری شد. داستان این فیلم به سال ۱۹۴۸ بازمی‌گردد که شهر حیفا در معرض اشغال قرار داشت. سیف‌الله داد در طول دوران حیاتش  فیلم‌های کمی ساخت اما با ساخت فیلم «بازمانده» به یکی از چهره‌های مهم در عرصه بین‌المللی مخصوصا برای خلق آثاری درباره مردم فلسطین تبدیل شد. «بازمانده» سیف‌الله داد یک قرائت تاریخی از نحوه اشغال فلسطین توسط صهیونیست‌ها پس از خروج بریتانیا از این مناطق و نحوه نسل‌کشی فلسطینی‌ها در بستری دراماتیک است.«بازمانده» تا به امروز ماندگارترین تلاش سینماگران ایرانی برای به تصویر کشیدن مقاومت اسلامی و درعین‌حال آغازگر ساخت فیلم با موضوع فلسطین بود و نشان داد که این مسئله دارای قابلیت دراماتیک بسیار زیادی است ولی  با همان قدرت ادامه پیدا نکرد. مسئله‌ای که در کنار ژانر دفاع مقدس می‌توانست و می‌تواند به یک‌گونه بی‌نظیر در سینمای ایران بدل شود.

نورس اباصالح، کارگردان فلسطینی در دانشگاه قره‌بوک ترکیه چنین بیان داشته است: «هرچه بیشتر در این زمینه فیلم تولید شود، مسئله فلسطین نیز بیشتر و سریع‌تر به گوش مردم جهان می‌رسد. ده‌ها داستان دردناک در فلسطین وجود دارد که باید از طریق هنر بازتاب داده شوند. هنرمندان باید بیش‌ازپیش از طریق فیلم‌ها و آهنگ‌ها به این حکایت‌ها اهمیت دهند. من هم تلاش کرده‌ام از طریق فیلم، دردهای مردم کشورم را به گوش جهانیان برسانم. تولید فیلم و ساکت نبودن در قبال رنج و دردهای جاری مردم فلسطین بزرگ‌ترین سلاح من است.»

البته این نکته هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که باید کارگردانان انگشت‌شماری که به سراغ ساخت فیلم درباره فلسطین و مسئله صهیونیسم رفتند را پاسداشت. مسعود کیمیایی با فیلم «سرب»، مرحوم سیف‌الله داد با فیلم «بازمانده»،  جواد اردکانی با فیلم «قناری»، عباس رافعی با فیلم «بیگانگان»، محمد درمنش با فیلم «هیام» که ابتدا «زیتون شکسته» نام داشت، محمدرضا آهنج با فیلم «زخم زیتون»، پرویز شیخ طادی با فیلم «شکارچی شنبه»، حبیب کاووش با فیلم  «آتش پنهان»، «حسن کاربخش» با فیلم «لبنان عشق من»، عبدالرضا نواب صفوی با فیلم «هفت‌سنگ» و «قاعده بازی»، نادر طالب‌زاده با فیلم «بشارت منجی»، عزت‌الله جامعی با فیلم «فیلادلفی»، جمال شورجه با فیلم «۳۳ روز»، و محمدرضا اسلاملو با فیلم «شهابی از جنس نور» و مسعود اطیابی با فیلم «ریسمانی نزدیک‌تر از‌رگ» ازجمله کارگردان‌هایی هستند که در این زمینه فیلم ساخته‌اند. اما متأسفانه این‌ها تقریبا تمام داشته سینمای ما برای یکی از مهم‌ترین مسائل جهان معاصر است.

اگرچه فیلمسازان سینمای ایران از اواخر دهه ۶۰ تولید فیلم با مضمون مقاومت مردم فلسطین را در دستور کار خود قرار داده و آثار متفاوتی را تولید کردند اما در قیاس با بیش از ۴ دهه فعالیت سینماگران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این عملکرد نتوانسته نمره قابل قبولی دریافت کند و با گذشت بیش از ۴ دهه از احیای سینما در ایران، هنوز هم موضوع فلسطین مظلوم و مغفول است. 

گاهی شاید گفته شود که مخاطب استقبال نمی‌کند درحالی‌که در غرب مثلا پیرامون واقعه‌ای نه‌چندان قابل‌اعتماد و سراسر آمیخته با دروغی همچون هولوکاست  فیلم‌ها و سریال‌های بسیاری ساخته‌شده، می‌شود و خواهد شد که در این میان برخی از این آثار همچون «پیانیست» و «فهرست شیندلر» و … توانستند جوایز بین‌المللی متعددی را به دست آورند و یا تلویزیون مصر با تولید سریالی مناسبتی با عنوان «النهایه» توانست به موفقیت چشمگیری دست یابد و یا  ترکیه با ارائه فیلم «دره گرگ‌ها:فلسطین» نشان داد که این آثار می‌تواند جزو پرمخاطب‌ترین آثار سینمایی قرار گیرد مسئله‌ای که در فیلمی همچون «به‌وقت شام» حاتمی‌کیا در موضوع مقاومت تجربه شد و ظرفیت گسترده این موضوعات را به نمایش گذاشت. البته سهم سینمای ایران در مسئله‌ای فراتر از فلسطین یعنی مقاومت به‌صورت کلی نیز بسیار ناچیز است و موضوع بااهمیتی همچون داعش و جنگ نیابتی در سوریه و عراق نیز تقریبا سهمی در سینمای ما جز آثاری انگشت‌شمار ندارد.

 افشای ماهیت اسرائیل، حمایت از ملت فلسطین و افشاء مباحثی همچون صلح خاورمیانه و معامله قرن و پرداختن به مقاومت بی‌نظیر این روزهای مردم غزه و پیشرفت‌های مقاومت می‌تواند موضوعاتی بی‌نظیر باشد که هم تبدیل به فرصتی برای سینمای کم‌رمق ایران در جهت تولید آثار پرمخاطب شود و هم با بهره بردن از ابزار سینما پیام این مظلومیت به جهانیان مخابره گردد.