زیارت جامعه کبیره، معجزه جاوید حضرت امام هادی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،سخن گفتن از زیارت جامعه کبیره امام هادی علیه السلام که به واقع باید از آن به عنوان کرامت امام یاد کرد را می توان از زوایای مختلف بررسی کرد در این نوشتار زیارت جامعه را تحت عنوان سه مرحله أ- مقدمه ب- اصل بحث ج- نتیجه ، مطرح می کنیم . مقدمه؛ معنای لغوی واصطلاحى زیارت:

زیارت در لغت به معنای میل وتمایل است نسبت به (فرد یا مکانی) چه از دور باشد چه از نزدیک همراه با گرایش قلبی نسبت به مزور(یعنی تعظیم وتکریم فرد یا مکان زیارت شده) و صدر آیه شریفه 17 سوره کهف بر این معنی اشاره دارد "وتری الشمس تزاور عن کهفهم ذات الیمین" می بینی خورشید هنگامی که طلوع می کند از سمت راست غارشان تمایل پیدا می کند، در اصطلاح  به معنی تشرف به مشاهد مشرفه و اماکن مفدسه می باشد.

اصل بحث متشکل از سه بخش است.

 بخش اول؛ سند زیارت جامعه کبیره:

بسیاری از علمای بزرگوار چون مرحوم شیخ صدوق در دو کتاب من لایحضره الفقیه و عیون اخبار الرضا  و مرحوم شيخ طوسی در کتاب تهذیب الاحكام و مرحوم علامه محمد تقی مجلسی درشرح عربی و فارسی خویش بر زیارت جامعه و فرزند بزرگوارش مرحوم علامه محمدباقر مجلسی دربحالانوار و ملامحسن فیض کاشانی در کتاب الوافی و مرحوم آیت الله بروجردی (قدست اسرارهم)در کتاب جامع احادیث الشیعه به ارزش و اعتبار این زیارت شریفه اعتراف نموده اند، البته معترفین به صحت صدور زیارت از لسان درر بار حضرت امام هادی (علیه السلام) دو گروه از علمای امامیه می باشند أ- گروه اول معترفندبه اينكه صدور این زیارت منحصربه معصوم است بعلت محال عرفی بودن صدور چنین متن زیارتی از غیر معصوم و لذا متعرض بحث سندی نشده اند. مانند علامه جوادی آملی در کتاب ، ادب فنای مقربان صفحه 88 جلد اول بیان کردند متن زیارت جامعه کبیره به گونه ای است که هرمنصفی صدور این معارف بلند را از غیر معصوم محال عادی می داند. افزون بر آن خطوط کلی آن با خطوط کلی معارف قرآن کریم  که مرجع نهایی در بررسی روایات است-هماهنگ می بیند و این چیزی است که ما را از بحث سندی آن بی نیاز می کند و بسیاری از علما ب - گروه دوم معترفند به صحت صدور این زیارت از معصوم از دو جهت ، هم از حیث سند و هم از حیث دلالت شیوا وبلیغ بی نظیر آن : مانند خود مرحوم شیخ صدوق ومرحوم علامه محمدباقر مجلسی که علامه تعبیر نموده زیارت جامعه کبیره از جهت سند صحیح ترین زیارتها واز جهت موارد جامع ترین آنها واز جهت لفظ فصیح ترین آنها و از نظر معنز بلیغ ترین آن و از جهت رتبه والاترین آنهاست[1] وبسیاری از علمای دیگر. لذا مجالی برای گفتار انحرافی سروش ها وکدیورها که سند این زیارت شریفه را بی جهت نقد می کند، نخواهد بود چون نقد سند در این زیارت جامعه  را بر فرض قبول کنیم مانند نقد سند در مورد نهج البلاغه و نقد سند در مورد صحیفه سجادیه خواهد بود که أضحک مما یضحک به الثکلی خواهد بود.اين آقايان يا در جهل مرکب اند يا در عناد غوطه ورند، لازم به ذکر است مثالی بیان کنیم برای تفیهم این آقایان فی المثل اگر یاقوت يا گنج پر ارزشى را در دست طفلی بیابیم که بشکل زیبا ومتین صنعتگری شده یقین می کنیم مصنوع آن طفل نیست بلكه مصنوع یک زرگر ماهر است و هیچ خردمندی دلیل وسند نمی طلبد که این شئ گرانبها، نکند ساخت ومصنوع خود این طفل صغیر باشد وبر فرض محال عرفی ساخت طفل هم باشد باز همان ارزش را دارد وباید همه به آن از حیث قیمت ارج نهند ولی در این مورد معنوی وابدى که بمراتب از مورد مثال بالاتر است عقل اين أقايان مختل شده و فعلیت ندارد لذا سند می طلبند که ثابت کنید از معصوم صادر شده است ! اینان سوفسطائیان عصر ما هستند که عقل وشعور خود را با فروختن به مستكبران خونخوار مختل نموده اند وچون در برابر براهین ساطعه مرحوم علامه مصباح(قدس سره)جرأت مناظره مستقیم نداشتند به دروغ پردازی وهتاکی واهانت به این اسطوانه حوزه  رو آوردند . اگر منطق داشتند چرا فرار کردند اینان فقط با سخن واهی خود حق وباطل را ممزوج نموده و عده‌ای جوانهای تحصیل کرده علوم غير دینی را که نسبت به فهم دین اطلاع کامل ندارند فریب داده اند . اما پرفسور حسابی ایرانی شاگرد  پرفسور انشتیاین بود که نتیجه عمرش این بود که می گفت روی میز مطالعه من قرآن کریم را می یابید .ولی اینان که بخشی ازعلوم  حوزوی را فرا گرفتند با عناد وکبر غربگرا شدند وحتی تمدن ووطن خود را به اندک متاعی فروختند.[2]

جای تعجب نیست چرا که؛ اين خودباختگان غربی مصداق بارز این آیه شریفه اند ،"وإذا قيل لهم آمنوا كما آمن الناس قالوا أنؤمن كما آمن السفهاء ألا إنهم هم السفهاء ولكن لا يعقلون"و نيز مصداق اين حدیث شریف اند، عن الصادق( عليه السلام) :" من إستشار أخاه فلم يمحضه محض الرأى سلبه الله رأيه"  هرفردی از برادر هم آئین خویش که فرد(عاقل وصاحب نظر است) در خواست مشورت نماید وآن فرد مستشار نظرصحیح وبی آلایش خویش را به وی ارائه نکند ، خداوند متعال رأی( و عقل) أن مستشار را از او خواهد گرفت .

بخش دوم: ذکر بعضی از شروح عربی وفارسی درمورد این زیارت شریفه: أ- شروح عربى: شرح عربى علامه محمد تقى مجلسى (پدر) در ضمن کتاب روضة المتقين كه اين كتاب شرح بر من لايحضر مرحوم شيخ صدوق می‌باشد، شرح عربى مرحوم علامه محمد باقر مجلسى(فرزند) كه از بحار ألأنوار و ملاذ الأخيار ايشان جمع أورى شده است - الأنوار اللامعة في شرح الزيارة الجامعة ، تأليف مرحوم آيت الله سيد عبدالله شبركاظمى -ألأنوار الساطعة في شرح زيارة الجامعة ، تأليف مرحوم آيت الله شيخ جواد كربلايي - حقائق ألأسرار ، تأليف مرحوم  آيت الله محمدتقي آقا نجفى اصفهانى وشروح جامع ومفید دیگر. ب- شروح فارسی: بخشی از کتاب لوامع صاحبقرانی شرح فارسی مرحوم علامه محمد تقی مجلسی بر من لایحضر شیخ صدوق - فوائد نافعه شریفه درشرح زیارت جامعه کبیره، تأليف مرحوم أيت الله شيخ محمد توتونچی-ادب فنای مقربان تا کنون 12جلد، تأليف علامه جوادى آملی - حبل متین، شناخت ارکان دین، سخنرانی های مرحوم آیت الله سید محمد ضیاء آبادی که به اجازه آن بزرگوار در سه جلد به طبع چاپ مزین گردیده است وشروح جامع ومفید دیگر.

 بخش سوم : نگرش موجز ومفید در مورد محتواى زیارت جامعه کبیره است، این زیارت دارای  چند  بخش است أ- سلام در پنج فقره بصورت تخاطب خدمت حضرات اهل بیت نبوت ( علیهم السلام)  که قرب وحضور بیشتری برای زائر فراهم می سازد بگونه ای که خود را در محضرعرشی جمع انوار الهی می یابد و در هرفقره از سلام فضائل مشترک حضرات را ذکر می نماید. ب- شهادات سه گانه توحید و رسالت و امامت دوازده امام معصوم با توصیف هرکدام از این شهادات به مستندات قرآنی است و راه فلاح ورستگاری را منحصر در اعتقاد کامل به توحیدخالص ورسالت حضرت ختمی مرتبت و امامت ائمه معصومین اثنی عشری(علیهم السلام)همراه با پیروی محض از اوامرایشان . آنهم اعتقاد بصورت عام مجموعی/ آمن بالأئمةالأطهار /را تبيين مى كند .لذا انكاريكي ازحضرات،  انكار كل آنهاست  ج- ذکر فضائل مشترک ائمه معصومین برای زائر درس امام شناسی می دهد به این مضمون که گرچه زمان و مکان و  سن شریف حضرات وفضائل ایشان متفاوت است لکن همه ایشان درآئينه تمام نماى الهى و تجلی صفات جمال وجلال کامل الهی مشترکند. د - یک دوره کامل شناخت ولایت وسیطره حضرات وجه اللهی(علیهم السلام) به اذن الهی بر تمام انواع واصناف خلائق اعم  از  ملک مقرب، نبی مرسل وصدیق وشهید ، عالم وجاهل، دنی(رذل) وفاضل ، مومن صالح وفاجرطالح، جبار عنید وشیطان مرید(سرکش) وخلائق دیگری مابین ایشان ، "حتی لایبقی ملک مقرب ولا نبی مرسل "  و ذل کل شئ لکم " وهمه چیز پیش شما ذلیل وفروتن است، لکن خود حضرات بخاطر اینکه دنیا برای امتحان انس وجن است به اختیار خویش و بخاطر رضا به قضای الهی از این ولایت الهی بجز موارد بسیار اندک آنهم بخاطر حفظ دین وتقویت ایمان افراد استفاده نکردند، چون عقل کل بودند وهدف الهی از خلقت عوالم را با تمام جوانب آن فهمیده بودند. لذا در اوائل زیارت، فقره " وسلمتم له القضاء ذکر شده است، "الله أعلم حيث يجعل رسالته" ه - هر شئ در این عوالم باشد آغاز وپایانی ، اوج وفرودی دارد که خداوند متعال به فیض این حضرات آنها را تعیین می کند . واین فقط منحصر به چهارده معصوم پاک(علیهم السلام) است . چرا که قلوب الهی آنها ظرف مشیت الهی است . و-حضرات اهل بیت عصمت(علیهم السلام) مقام خاصی عند الله تعالی  دارند که تا ابد هیچ فردی کنه ذات ایشان را درک نکرده و نخواهد کرد  حتی حضرات انبیاء ورسل اولوالعزم(بجز رسول اعظم اسلام "صلی الله علیه وآله"بزرگ خاندان اهل بیت عصمت وطهارت علیهم السلام) که مورد شفاعت وترفیع درجه از طرف ایشان به اذن الهی واقع می شوند  فقره." ولایطمع فی إدراكه طامع" چرا که علاوه بر دلیل شرعی ، دلیل عقلی داریم بر اینکه اگر فردی بخواهد کامل وبه کنه ذات فردی را بشناسد یا باید ذاتش محیط و أعلی از ذات او باشد یا مساوی ومثل ذات او باشد.

لذا مرحوم امام راحل در مورد شخصیت حضرت باقرالعلوم - علیه السلام- فرموده: "کسی جز خدای تعالی ورسول-صلی الله علیه وآله- وائمه معصومین مفام او را درک نکرده ونخواهد کرد" ز- رجعت حضرات گرچه فی نفسه ممکن بالذات است ولی حتمی الوقوع خواهد بود واز ضروریات مذهب حقه است " مصدق برجعتکم " ط- فقراتی از این زیارت دعا است " فثبتنی الله أبدا ما حييت على موالاتكم و...  " و بخشى نفرين " وعلی من جحدکم غضب الرحمن" البته نفرین بر منکرین عنود ولجوج مانند : استکبار جهانی ، وهابی ها ، داعشی ها وامثال آنان (نه نفرین بر منکرین جاهل ، حق گرا وغیر عنود همان  برادران مسلمان اهل سنت ومحب آل الرسول(علیهم السلام) که تا بحال برای حفظ حرم اهل بیت وحی و حفظ خون شیعیان جان عزیز خویش را فدا نموده اند) . بدیهی است برای هدایت ایشان باید دعا نماییم . ی -  تولي وتبري را در بر دارد "فمعکم معکم لا مع غیرکم " . ک- از ابتدا تا أخر دعا نوعى تعظيم حضرات اهل بیت وحی(علیهم السلام) است چه به نحو سلام ،چه به نحو شهادات ثلاثه ، یا به نحو بیان فضیلت یا به نحو تولی وتبری و توسل . "ومن یعظم شعائر الله فإنها من تقوى القلوب" ل- مصلح شدن زائربواسطه پیمانی که با حضرات می بندد که مطیع محض وپیرو واقعی ایشان در امور زندگی خویش باشد وفرامین نورانی ایشان را فرا گرفته وعامل به آنها باشد که نوعی انتظار واقعی ظهور موفور السرور حضرت صاحب الامر(علیه السلام) را در بر دارد "وجعلنی ممن یقتص آثارکم ویسلک سبیلکم ، وویملک فی دولتکم" م- حضرات وجه اللهی(علیهم السلام) از اول خلقت تا ابد الگوی کامل برای هر فردی ودر هر منصبی می باشند "إن ذكر الخير كنتم أوله واصله وفرعه ومعدنه ومأوايه ومنتهاه" "اللهم إني لو وجدت شفعاء اقرب اليك من محمد واهل بيته الأخيار الأئمة الأبرار لجعلتهم شفعائي "

نتيجه: زیارت جامعه کبیره بی تردید یکی از معجزات جاوید حضرت امام ابوالحسن الهادی می باشد گرچه سند موثق ومتین دارد ولی چون چنین زیارتی همردیف نهج البلاغه وصحیفه سجادیه است وگوینده آن بجز فردی که مانند حضرت ختمی مرتبت(صلی الله علیه وآله) مقام قاب قوسین أو أدنى را درک نموده هیچ فردی دیگر نخواهد بود، لذا سند یافتن برای آن بمثابه ملوث وآلوده نمودن طلاو گوهر است گرچه، برای معاندان بحث سندی لازم است که این بحث را بعضی از اکابر علمای اهل فن امامیه به نحو قاطع انجام داده اند.

[1] . بحار الانوار جلد102

[2] . ر.ک سند الزیارة الجامعة، سيد ياسين موسوى

حجت الاسلام و المسلمین سید طالب موسوی ملکی