راه های رهایی از وسواس فکری

به گزارش خبرگزاری رسا، اختلالات روانشناسی بسیار زیادی وجود دارد که باید تحت درمان قرار بگیرند قبل از اینکه به نقطه‌ی حادی برسند، حال یکی از این اختلالات که موجب دشوار کردن زندگی برای فرد می‌شود، وسواس فکری و عملی است اما این اختلال به چه معنی است؟

اختلالی شایع، مزمن و طولانی‌­مدت که فرد در آن دچار افکار (وسواس فکری) و رفتار (وسواس عملی) غیرقابل کنترل و مکرر می‌­شود و احساس می‌کند که باید چندین‌بار این افکار و رفتار را تکرار کند البته ممکن است این وسواس بر روی هر چیزی متمرکز شود. در اغلب موارد، وسواس عملی مستقیما به وسواس فکری مربوط است. مثلا، اگر فرد نسبت به امنیت عزیز خود وسواس فکری داشته باشد، احساس می­‌کند باید هر ده دقیقه به او پیام بدهد تا از سلامت او با خبر شود.

افرادی که مبتلا به وسواس فکری_عملی هستند ممکن است رفتار‌های اجباری، وسواس فکری و یا هر دو را داشته باشند همچنین وجود این علائم می‌تواند زندگی زناشویی، کار و روابط اجتماعی را مختل کند و تحت فشار قرار دهد در واقع می‌توان گفت که وسواس فکری، افکار ناخواسته‌ای هستند که باعث اضطراب در فرد می‌شوند، فرد مبتلا در این گونه موقعیت‌ها تلاش می‌کند این افکار را نادیده گرفته و سرکوب کند در این وضعیت گفتگو‌های ذهنی فرد افزایش، می‌یابد و پیوسته با خود در حال تجزیه و تحلیل مسائل است. از تبعات این اختلال، عدم توانایی در تمرکز حواس، خستگی ذهن، حواس پرتی و بی حوصلگی است.

ربابه نوری روانشناس بالینی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره این اختلال روانی گفت: «معمولا فکر وسواسی به تنهایی سراغ فرد نمی‌رود یعنی گاهی اوقات فکر یا تصویر ذهنی به انسان هجوم می‌آورد و همراه با بدترین افکار بوده که موجب بر آشفتگی می‌شود و به دنبال افکار وسواسی در خیلی از موارد رفتار وسواسی هم بروز می‌دهد یعنی فرد برای پیشگری از آن اتفاق بد شروع به انجام کاری می‌کند یا اگر آن اتفاق نیافتد و آرامش در ذهن او حاکم شود شروع به فعالیت‌های روزمرگی می‌کند که به آن خنثی‌سازی یا رفتار وسواسی نیز گفته می‌شود که فرد برای رهایی از این درد و رنج شروع به انجام کاری می‌کند.»

وی بر این باور است که « متاسفانه بسیاری از افراد، وسواس را قبول نمی‌کنند و خیلی هم در برابر این موضوع مقاومت دارند برای اینکه بر این باورند که انسان‌های مرتب و منظمی هستند که خیلی رعایت مسائل مختلف را دارند ولی در واقع اینطور نیست و پای یک اختلال با رنج و عذاب در میان است چرا که وسواس بیماری هست که فرد را اذیت می‌کند.

این روانشناس گفت:گاهی این رهایی از درد و رنج و مشغول شدن به انجام کاری آرام آرام تبدیل به عادت و اعمال تکراری می‌شود یعنی برای جدایی از آن افکار وسواسی مدام به بچه‌اش تماس می‌گیرد که کجایی، اتفاقی نیافتاده و یا شروع به شستن لباس‌ها می‌کند و زمانی که این فکر و رفتار وسواسی به اندازه‌ای می‌رسد، زندگی فرد را دچار اختلال و رنج می‌کند و شخص به جای توجه به همسر و فرزند یا زندگی‌اش در صدد برطرف کردن افکار وسواسی خود است.»

به طور کلی افرادی که دچار بیماری وسواس فکری_عملی می‌شوند به چند دسته می‌توان آنها را تقسیم کرد، دسته اول شستشوگرها هستند که از آلودگی می‌ترسند و معمولا دست‌های‌شان را به طور مکرر می‌شویند. دسته دوم وارسی‌کننده‌ها هستند که به طور مکرر، کارهایی را که عدم اطمینان از انجام آنها می‌تواند خطرآفرین یا آسیب‌زا باشد، چک می‌کنند، مواردی از قبیل قفل کردن درها یا بستن شیر اجاق گاز. مورد بعدی شکاک‌ها که می‌ترسند اگر کاری را درست یا بی‌عیب و نقص انجام ندهند، مجازات شوند. دسه بعدی شمارشگر‌ها و برنامه‌ریزها هستند که دائما به نظم و ترتیب فکر می‌کنند و ممکن است درباره‌ی اعداد، رنگ‌ها یا ترتیب‌های خاص، خرافاتی در ذهن داشته باشند. 

آخرین مورد ذخیره‌سازها، آنها از این می‌ترسند که چیزی را دور بیندازند، مبادا دوباره به آن احتیاج پیدا کنند. آنها به طور وسواس‌گونه، چیزهایی را که نیاز ندارند یا استفاده نمی‌کنند، ذخیره (احتکار) می‌کنند.

به گفتهٔ پژوهشگران و پزشکان، درمان این افراد در یک فرایند ۲۰ تا ۹۰ دقیقه‌ای اتفاق می‌افتد و احساس اجبار برای انجام کاری که از اضطراب جلوگیری می‌کند، حداکثر ۹۰ دقیقه به‌طول می‌انجامد؛ در نتیجه بیمار درصورتی‌که بتواند ۹۰ دقیقه در برابر فکر وسواسیِ خود مقاومت کند، بر بخش اعظمی از بیماری خود غلبه کرده‌است. البته درمان‌های زیر هم برای رفع این بیماری موثر است که شامل دارو، خانواده‌درمانی و گروه‌درمانی می‌شود.

راه های رهایی از وسواس فکری

رقیه نوری پور لیاولی روانشناس و مشاور در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره درمان این اختلال اظهار کرد: «فرد باید یاد بگیرد اضطراب خود بدون انجام رفتار‌های تکراری کنترل و از تمرین‌های آرام سازی، ذهن آگاهی و شیوه‌های تفکر استفاده کند؛ فرد با ورزش کردن می‌تواند اضطراب خود را کاهش دهد در نتیجه راحت‌تر می‌تواند با افکار تکراری مقابله کند، این افراد از تنهایی دوری کنند چرا که از مسائل کمک کننده برای حل این مشکل است این افراد باید با خود تکرار کنند این افکار منبع بیرونی ندارد و فقط منبع درونی دارد.»

وی معتقد است که «یکی از تکنیک‌های مهم برای درمان اختلال وسواسی مواجهه سازی است؛ در این تکنیک فرد با چیز‌هایی که از آن اجتناب می‌کند، روبه رو می‌شود و از انجام کار‌های مانند چک کردن، شستن، قرینه کردن کاملا خودداری می‌کند و گاهی اوقات از دارو درمانی استفاده می‌شود. افراد مبتلا به وسواس خواب کافی و از دامنه‌ی دوستی و روابط اجتماعی خوبی برخوردار باشند، از موارد استرس زا و سرزنش خودداری کنند؛ همچنین این افراد به تنهایی برای رفع این مسئله اقدام نکنند و از روانشناسان که در این حیطه فعالیت می‌کنند کمک بگیرند.»