تئاتری که بانوان را به چالش می طلبد

دختری به نام فاطمه از آسمان به زمین می‌آید تا زمین را از تاریکی‌ها نجات بخشد. لوسیفر برای سد کردن راه او لشکرکشی می‌کند و فاطمه در این مسیر با اتفاقاتی روبرو می‌شود و در نهایت جاودانه می‌شود. پنجاه پرفورمر یا اجرا کننده همه روی صحنه نمایش «فاطمه(س)» از موقعیت های مختلف زندگی حضرت فاطمه (س) می گویند، آنچه شاید تاکنون نشنیده باشیم یا آنچه به اشتباه تاکنون می دانسته ایم.

از مادرانگی، تولد، ازدواج ، حضورش در جنگ ها تا شرایط اقتصادی و سیاسی آن دوران و در نهایت جاودانگی اش که مخاطب را در یک هیجان و شوک زیبا قرار می دهد. نمایش فاطمه (س) به کارگردانی مریم شعبانی از ایام فاطمیه در حوزه هنری در حال اجرا است.

ویژگی این نمایش این است که مخاطبانش تنها بانوان هستند. یکی از مادران مخاطب این نمایش می گوید که پرداختن به ابعاد زندگی حضرت زهرا(س) بهترین گزینه برای مادران و دختران ما محسوب می شود چرا که او بانوی اسلام و یک زن موفق در جامعه است هم یک رهبر سیاسی و اقتصادی مهم که رفتارش برای هر مادری قله اوج محسوب می شود.

دختر خانم دیگری که برای دیدن کار آمده می گوید که برای این نمایش زحمات زیادی کشیده شده و آنچه ما شنیده ایم سال ها تحقیق شده تا این مفاهیم بیرون بیاید، خیلی از تفاسیری که ما از زندگی حضرت زهرا (س) داشتیم تا به حال اشتباه بوده است.

نمایش فاطمه(س) به صورت مونولوگ و حرکات فرم اجرا می شود .در واقع به تعبیر تئاتری یک لکچر پرفورمنس یا خطابه اجرا است و گروه هنر مقدس تئاتر ویژه بانوان آن را اجرا می کنند و الان این گروه یازده سال است که اجراهایی برای بانوان دارند. تمرکز کار این گروه نیز زنان تاریخ ساز جهان اسلام و ایران هستند. 

نمایش اجرایش را مدتی است همزمان با ایام فاطمیه که در حوزه هنری شروع کرده و تا 25 دی ماه نیز هر شب ساعت 18 در تالار سوره حوزه هنری ویژه بانوان به صحنه می رود و قرار است در سالن های دیگری نیز کارش را ادامه دهد. اجرای این نمایش در حوزه هنری آنقدر با استقبال بانوان روبه رو شده که در شب های انتهایی کار دیگر بلیت فروشی صورت نگرفته و از روزهای قبل رزرو کامل شده است.

سه سال تحقیق و پژوهش درباره فاطمه زهرا(س)

«مریم شعبانی» کارگردان این نمایش درباره کارهای نمایشی و ایده اصلی کارهایش می گوید: موضوعات این نمایش درباره زنان تاریخ ساز اسلام و ایران است، کلا گروه ما در این زمینه و در ارتباط با زنان و حوزه زنان تحقیق ، پژوهش و اجرا می کند. سه سالی است که با مطالعات در ارتباط با حضرت زهرا(س) متوجه شدیم که چقدر زندگی، سبک زندگی ایشان و حتی حجاب، زندگی شخصی و اجتماعی و پوششان مهجور مانده است.

حتی برخی بخش های آن شکل دیگری به ما نشان داده شده بود که من به عنوان یک زن مسلمان اطلاعات درستی در این زمینه نداشتم. بنابراین با برخی متفکران و پژوهشگران در داخل و خارج  از ایران به گفت وگو و مطالعات پرداختیم و بنابراین به یک نقاط روشنی رسیدیم و احساس کردیم که امسال حتما می بایست درباره حضرت زهرا(س) یک نمایش کار کنیم و در آن خیلی از این نکاتی که رسیده بودیم را کار کنیم. اینطور شد که سه سال تحقیق ، پژوهش، پیش تولید و کار ما به طول انجامید تا به اجرا رسیدیم.

هفت پرده از زندگی حضرت زهرا(س)

وی درباره اجرای 50 پرفورمر در این کار توضیح می دهد: برای اجرای هنروران شش ماه زمان گذاشتیم تا تعداد 150 هنرور را 6 ماه آموزش پرفورمر، مکتب شناسی و جریان شناسی تئاتر دادیم، اینها حدود دویست ساعت کلاس گذراندند و بعد از آن تازه وارد کار تمرینات شدند که در نهایت 50 نفر پرفورمر و بیست نفر عوامل صحنه به اجرا رسیدند و عوامل صحنه هم تعدادی رشته های تئاتر، بازیگری، طراحی لباس، گریم، دکوراسیون صحنه و ... خواندند که ما از حضورشان در کار استفاده کردیم. 

در نهایت این نمایش هفت پرده از زندگی حضرت زهرا(س) را روی صحنه دارد که بیشتر حول محور عاشقانگی ایشان از عشق به پدر، همسر، فرزند و عشق به امت را شامل است.

شعبانی درباره بخش های مختلف نمایش می گوید: یک بخش نمایش ، درباره حجاب حضرت زهرا(س) است که با توجه به آنچه در تحقیقاتشان آمده حضرت زهرا(س) چادرها و لباس هایشان رنگی بوده و به طور کلی زنان عرب آن دوره سیاه نمی پوشیدند و حتی در منزل هم لباس رنگی و زیورآلات استفاده می کردند. قطعا این برای یک زن مسلمان شیعه ایرانی جالب باید باشد. حتی در کنار کمک به ایتام و خانواده شهدای جنگ ها و آماده کردن غذا برایشان اما از نظم و مرتب و آراستگی در کنار همسر نیز غافل نمی شدند و این هم خیلی نکته مهمی برای سبک زندگی ایرانی است.

ما در طراحی لباس مان تلاش کردیم که از رنگ سیاه استفاده نکنیم و حتی شنیدیم که پوشیه ایشان نیز از زیر چشم ها بوده و ما هم این را در اجرا رعایت کردیم و حتی در عروسی ایشان و جهیزه ای که حضرت علی(ع) برایشان آماده کردند، تک به تک با عناوین آوردیم و جهیزه هم در همان زمان در شأن یک دختر مومن مسلمان بوده هر چند که ساده بوده اما بهرحال حضرت علی برای تهیه این جهیزه زره خود را فروخت و این یعنی جهیزه در عین سادگی برای ایشان مهم بوده است و نکته دیگر هم بحث حضور اجتماعی و سیاسی حضرت زهرا در بحث فدک بوده که خودشان در مسجد حاضر شده و روبرویی با مردانی دارند که می خواستند این ظلم را به امت اسلامی و حضرت زهرا (س) بکنند ، حضرت زهرا(س) حتی برای حق و حقوق یهود و غیرمسلمان هم جنگیده است.

حضور حضرت زهرا(س) در جنگ ها و در کنار پدر یا همسر به شکل یک پرستار بوده است زنان دیگری نیز ایشان را در برخی جنگ ها همراهی یا حتی جنگاوری می کردند،  مثل نسیبه و همینطور نقش حضرت زهرا(س) در جنگ احد هم در کنار دیگر مسائل مورد توجه قرار گرفته است که ایشان به همراه عمه حضرت رسول (ص) شمشیرها را می شویند و زخم حضرت رسول را پانسمان می کنند و اینها همه در قالب پرفورمنس نمایش داده می شود.

پرفورمنس های زیادی تا به حال در عرصه هنر نمایش مذهبی اجرا شده است در سالن های مختلفی چون تالار وحدت، حوزه هنری یا مراکز دیگر که البته خیلی از آنها با وجود هزینه های زیاد نتوانستند آنطور که باید و شاید مخاطب را جذب خود کنند یا با وجود بازیگران زیاد، محتوا را بی کم و کاست منتقل کنند.

شعبانی دراین باره می گوید: پرفورمنس بهرحال یک هنر مدرن است نه یک هنر ایرانی اصیل بنابراین ما تلاش کردیم آن را بومی و آیینی کنیم. این کار را به صورت خطابه ـ اجرا کار کردیم، یعنی در هر صحنه، متن و صحنه را به صورت مونولوگ پخش و پرفورمنس هم همراه آن اجرا می شد و این به مخاطب عام کمک زیادی کرد. البته باز تلاش کردیم تا از کلمات کمتری استفاده کنیم چرا که وظیفه پرفورمنس این است که انتقال پیام را به عهده خود مخاطب می گذارد تا اینکه از کلمات زیاد استفاده کند.

خیلی ها به ما این بازخورد را دادند که چرا بخش هایی از زندگی حضرت زهرا یا روضه در و دیوار را حذف کردیم، اتفاقا ما خواستیم بگوییم که پرفورمنس وظیفه ندارد که همه واقعیت را روایت کند بلکه بخشی از واقعیت داوری اش به عهده خود حضرت زهرا(س) است و بعد هم آنچه مدنظر ما بود، جاودانگی حضرت زهرا (س) و اینکه ایشان در راه حضرت علی(س) به شهادت می رسند و جاودانه می شوند و همین هم خیلی مردم را در انتها هیجان زده می کرد که حضور حضرت در محشر را نشان دادیم و اینکه ایشان به همراه همراهانشان در بهشت وارد می شوند.

خیلی از پژوهشگران قرآنی و تاریخ اسلام که کار را دیدند ، راضی بودند و می گفتند که این اولین بار است که چنین رویکردی را درباره حضرت زهرا(س) می بینند و می شنوند.

شعبانی درباره علت اجرای صرف این کار برای بانوان می گوید: تئاتر هنر زنده ای است که نیاز به پیوند روح ها با هم دارد. من همیشه دوست داشتم که تئاتر بخوانم اما به خاطر خط مذهبی و دینی که داشتم امکان حضور در رشته تئاتر را به خاطر فضای حاکم بر تئاتر دانشگاهی کشور پیدا نکردم . بنابراین این گروه را ترتیب دادیم تا بانوان با آرامش و طیب خاطر بتوانند اجرای نمایش ببینند. به نظر من یک بانوی مسلمان در هر شرایط از هنر گرفته تا ورزش نیاز به یک فضای مستقل دارد بنابراین اینطور شد که کارهایمان را برای بانوان اجرا می کنیم.

این نمایش از ایام فاطمیه در سالن سوره حوزه هنری کارش را آغاز کرده و تا جمعه بیست و چهارم نیز اجرایش ادامه دارد . اجرای این نمایش از 27 دی تا 6 بهمن ماه در تالار ایوان شمس ، ابتدای کردستان ادامه پیدا می کند وسپس از هشتم بهمن به مدت 10 شب در پردیس تئاتر تهران به اجرا می روند و کار هم فروش گیشه هم از طریق تیوال و هم شماره 09194972428 برای رزرو بانوان محترم دارد.

نمایش «فاطمه» با نویسندگی و کارگردانی مریم شعبانی و تهیه‌کنندگی حمیدرضا ممتازان تولید شده است. بازیگران این نمایش را محدثه جوادی، فاطمه مرادی، فاطمه نوری شکری و فاطمه مسعودیان تشکیل می‌دهند. همچنین نریتورهای این نمایش را فضه سادات حسینی، نرجس شایان، فاطمه نوری شکری، زهرا ابوفاضلی، غلامرضا جوادی، حمیدرضا ممتازان بر عهده دارند. گروه فرم این نمایش را نیز محدثه رمضانی به عنوان رهبر ارشد فرم، سارا قادری، سبا رضایی و فاطمه مرادی هم رهبران فرم هستند.

همچنین پرفورمرهای این نمایش را سارا قادری، سبا رضایی، ریحانه افشار، فاطمه مرادی، عطیه بحری، شکیبا عبدی مطلق، مریم توکلی، مهسا دلیلی، فاطمه مسعودیان، فاطمه گودرزی، ایران سلیمی، زینب صادقی، هانیه طیبی، زینب ناظم نیا، نرگس وفاداران، ریحانه رؤیت، مهنا علی اکبر خویی، فاطمه سارنج، فاطمه درگاهی، زینب درگاهی، هستی هراتی، مائده تاجیک، شکیبا سروش نیا، محدثه شکوری، حنانه حدادی، مولود صدرالحسینی، نورالهدی حیدری‌فر، زهرا کریمی، مریم پرهیزگاری، فاطمه خلیلی، زینب عبدلی، زینب اسکندریان، محدثه سادات شیرازی، ثنا سبزعلی، نرگس صادق بیگی، فاطمه کوشکی، ریحانه احمدی بر عهده دارند.