بصیرت امام خمینی در ماجرای قتل آیت الله شمس آبادی

گروه سیره امامین انقلاب، خبرگزاری رسا؛ امروز سالگرد ترور آیت الله شمس آبادی است. یکی از ویژگی های برجسته در مرحوم امام خمینی ره بصیرت و تیزبینی در وقایع اجتماعی و حدس صائب ایشان و توان کنترل و مدیریت ایشان است. یکی از این وقایع مهم واقعه قتل مرحوم آیت الله شمس آبادی است که علت قتل جز برای اندکی، نزد عموم مردم و بلکه خواص پنهان بود. و البته علت روشن نبودن حقیقت ماجرا روایت سازی ساواک و باند مهدی هاشمی از این جریان بود در این نوشته برآنیم تا علاوه بر بازخوانی پرونده قتل آیت الله شمس آبادی بصیرت مرحوم امام و نیز نقش ایشان را در کنترل این واقعه نشان دهیم

مختصری از زندگی آیت الله شمس آبادی

آیت الله سید ابوالحسن آل رسول معروف به شمس آبادی در سال 1286 ش در خانواده ای که چند نسل قبل از او همه از علما و مروجان دین بودند به دنیا آمد وی در اصفهان و سپس نجف درس آموخت و از محضر اساتیدی همچون آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، آغا ضیاء عراقی و سید جمال الدین گلپایگانی استفاده کرد پس از بازگشت ایشان به اصفهان بنا به میزان علمیتی که داشت وکالت مراجع بزرگی همچون آیت الله بروجردی و آیت الله خویی را به عهده گرفت و تقسیم شهریه طلاب اصفهان به عهده او بود.

ایشان علاوه بر تربیت شاگردان و نگارش متون علمی به امور و خدمات اجتماعی نیز اهتمام داشت و در تاسیس و حفظ چندین موسسه آموزشی، تحقیقاتی، بیمارستان و خیریه و ایتام همت ورزید. ایشان فعالیت های سیاسی نیز داشت که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.

سر انجام دو روز بعد از اتمام اعمال عمره و زیارت رسول خدا و بازگشت به اصفهان در هجدهم فروردین 1355 و در حالی که قصد اقامه نماز جماعت صبح را داشت ربوده شد و به شهادت رسید جسد ایشان در حوالی درچه  و علت آن نیز خفگی در ناحیه گلو توسط پارچه مشخص شد مردم اصفهان نیز که در همان ساعات اولیه از این فاجعه مطلع شدند به محل وقوع قتل آمده و پیکر آیت الله را به اصفهان حمل و سپس طی مراسمی باشکوه پیکر ایشان را تشییع نمودند

روایت ساواک

سازمان اطلاعات و امنیت کشور پس از بررسی و تحقیقات لازم و نیز گزارش پزشکی قانونی، قاتل را مهدی هاشمی معرفی و دستگیر نمود و انگیزه قتل را مخالفت مرحوم شمس آبادی با انقلاب عنوان کرد.

روایت باند مهدی هاشمی

مهدی هاشمی پس از دستگیری در دادگاه به قتل اعتراف نمود و انگیزه قتل را مخالفت ایشان با مرحوم امام خمینی و انقلاب معرفی کرد ولی بعد از رهایی از زندان - که به همین جرم بود - منکر قتل شد و همراهان او قاتل را خود ساواک معرفی کردند و اعتراف مهدی هاشمی را به علت ترس از ساواک فاقد اعتبار دانسته و او را همواره تبرئه و تطهیر مینمودند

تا اینجا به خوبی وجه اشتراک این دو روایت روشن است؛ در هر دو روایت انگیزه قتل مخالفت مرحوم شمس آبادی با انقلاب عنوان شده مطلبی که جلوتر بدان خواهیم پرداخت

 بصیرت امام خمینی

اما در ایامی که مهدی هاشمی به جرم قتل در زندان ساواک بود شهید محمد منتظری به همراه عده ای دیگر از جوانان انقلابی در یکی از کلیساهای پاریس متحصن شد. (1) و زمانی که خبر به امام رسید ایشان با صراحت فرمودند:

«میخواهید بروید برای یک قاتل تحصن کنید؟» (2) این قضیه و قضایای دیگری که امام خمینی، مهدی هاشمی را قاتل خوانده بود (3) نشان از درک و بصیرت ایشان دارد چون به علت پنهان بودن زوایای ماجرا برای عده زیادی از انقلابیون امر مشتبه شده بود و به خاطر سابقه سیاسی مهدی هاشمی و نیز رابطه وی با آیت الله منتظری، عموم انقلابیون گمان میکردند که ساواک عامل قتل شهید شمس آبادی بوده و چه بسا برای پیشبرد نهضت بهتر آن بود که قاتل را ساواک معرفی کنند تا خیل مریدان شهید شمس آبادی هم به جمع انقلابیون بپیوندند اما علاوه بر بصیرت، تقوا و انصاف حضرت امام اجازه چنین سوء استفاده ای را منتفی کرد. نکته دیگری که در این فضا وجود داشت نقش حضرت امام در کنترل واقعه بود تا به جریانی شبیه جریان شهید جاوید - که موجب افتراق و دو دستگی میان علما شد - تبدیل نشود.(4)

تأیید تاریخ

اسنادی(5) که سال ها بعد از ساواک و نیز اعترافات هولناک مهدی هاشمی در دادگاه انقلاب به دست آمد تمامی مؤید بصیرت آن روزگار حضرت امام بود؛ از طرفی قاتل بودن مهدی هاشمی مشخص شد و از طرف دیگر نقش ساواک برای تبدیل این جریان به جریانی شبیه جریان شهید جاوید برای اختلاف افکنی بین علما

اما هر چند مهدی هاشمی اعتراف به قتل نمود ولی انگیزه قتل را چه قبل از انقلاب و چه بعد انقلاب، مواضع ضد انقلابی مقتول عنوان کرد مطلبی که تاریخ مخالف آن است؛

مهدی هاشمی پس از قرار همکاری با ساواک در اولین زندان در سال 1346 و پس از اتمام سربازی به محل تولد خود قهدریجان برگشت و فعالیت های خود را در این شهر متمرکز ساخت و در این دوران که اوج مبارزات سیاسی و فعالیت های اجتماعی او بود وارد جلسات محمد جواد غروی شد - شخصی که مراجعی همچون حضرت امام و آیت الله خویی شرکت در جلسات او را حرام میدانستند و او را مصداق ضال و مضل معرفی کردند - اندیشه های وهابی گرایانه غروی و تأویلات بی اساس او از دین باعث ایجاد زاویه فکری بین مهدی هاشمی و دیگر علما شد و غروی را به قهدریجان دعوت نمود تا افکار مردمی را نیز تغییر دهد برخی از علمای آن دیار مثل مرحوم شیخ قنبرعلی صفرزاده - که بعد ها وی و دو فرزندش نیز توسط مهدی هاشمی به قتل رسید - چنین رویه ای را بر نتابید با دعوت از آیت الله شمس آبادی به قهدریجان بساط غروی را جمع نمود با حضور آیت الله شمس آبادی میان ایشان و مهدی هاشمی تنش ایجاد شد تا جایی که در جلسه ای مرحوم شمس آبادی ایشان را نفرین کرد و در مقابل مهدی هاشمی تهدید به قتل.

این تهدید نهایتا عملی شد به نحوی که آیت الله شمس آبادی و شیخ قنبرعلی را به قتل رساند و در اردیبهشت همان سال توسط ساواک دستگیر شد و در دادسرای ساواک به سه بار اعدام محکوم شد ولی در کمال تعجب دیوان عالی پهلوی این حکم را نقض کرد و پس از چند ماه زندان مهدی هاشمی آزاد شد.(6)

از نکات دیگر این ماجرا آنکه برچسب ضد انقلابی بودن به مرحوم شمس آبادی واقعیت نداشت مرحوم ریشهری در دو کتاب خاطرات سیاسی و نیز سنجه انصاف مدارک و مواضعی را ذکر میکند که در آنها مرحوم شمس آبادی جزء معترضان به اقدامات شاه و بر خورد او با شخص امام خمینی و نیز علمای انقلابی همچون آیت الله منتظری(7) و آیت الله ربانی املشی(8) بود و نام ایشان در اعلامیه ها و تلگراف های آن زمان جزء امضا کنندگان ثبت شده است.

میثم منتظری

پانوشت

1- این اقدام و اقدامات دیگر شهید منتظری همچون نوشته نامه به رییس جمهور آمریکا به عنوان مدعی حقوق بشر شاید مؤثر در بهانه آزاد سازی مهدی هاشمی از جانب ساواک بود.

2- روزگار قائم مقامی ، ص 81

3- همان

4- در اسناد به جا مانده از ساوواک به این حقیقت تلخ اشاره شده که ساواک از علل اصلی دامن زدن به این ماجرا بوده

5- برای اطلاع از برخی اسناد به دو کتاب ارزشمند خاطرات سیاسسی و سنجه انصاف اثر مرحوم آیت الله ریشهری مراجعه کنید

6- روایت رهبری ، صص 118-121

7- هر چند مرحوم حسینیان از برخی مرتبطین با بیت آیت الله منتظری نقل کرده که ایشان تا روزهای پایانی قائل بود که حتی اگر مهدی هاشمی، آیت الله شمس آبادی را کشته مطلب مهمی نیست چون یک ضد انقلاب را به قتل رسانده!

8- که ایشان نیز توسط مهدی هاشمی ترور بیولوژیک شد و به علت سرطان به شهادت رسید