توصیه رهبر معظم انقلاب به مراقبت از «بار مبنای معنوی»

سرویس سیره امامین، خبرگزاری رسا؛ رهبر معظم انقلاب در بیانات اخیرشان در روز اول ماه مبارک رمضان تاکید مجددی بر اهمیت مراقبه معنوی داشتند. امری که همواره اساتید اخلاق و سیر و سلوک نیز همگان را به آن تنبه می‌دهند.

اما به نظر میرسد نیاز است پیرامون چگونگی انجام مراقبه نیز بحثهای عینی و مصداقی صورت پذیرد تا این مفهوم کلی، شفاف­تر شده و مصادیق عملی آن نیز مشخص گردند. بدین منظور سزاوار است این فرمایش رهبر معظم انقلاب در باب مراقبه مورد تامل و دقت قرار گیرد:

«اگر ذخیره معنوی در وجود انسان از حدّ لازم پایینتر رود، انسان دچار لغزشها و گمراهیهای بزرگی خواهد شد. معنویت در وجود یک انسان، برای او مایه هدفدار شدن است؛ زندگىِ او را معنا میکند و به آن جهت میدهد...ما سایش و فرسایش پیدا میکنیم. دل و جان ما در برخورد با حوادث روزمرّه زندگی، به طور دائم در حال فرسایش است. باید حساب این فرسایشها را کرد و جبران آن را با وسایل درست، پیش‌بینی نمود، و الّا انسان از بین خواهد رفت... باید به طور دائم مراقبت کنید که این بارِ مبنای معنویت از سطح لازم پایین نیفتد.»(1)

بار مبنا

«بار مبنا» اصطلاحی نظامی است و به مقدار مهماتی که با پرسنل و وسایل سازمانی یگان حمل میگردد اطلاق میشود. هدف رهبر حکیم انقلاب از این تشبیه تذکر این نکته است که انسان در مسائل معنوی نیز باید همچون یک نظامی دقیق، همواره مراقب ذخیره‌ معنوی و روحی خویش باشد. حال هرچه «سایش و فرسایش» روحی و معنوی شخص بیشتر باشد، مراقبه و تلاش او برای بازیابی معنویت نیز باید مضاعف گردد.

از همین روست که وقتی همسر شهید دکتر چمران از علت نماز شب‌های طولانی و گریه و تضرع فراوان از ایشان سوال میکند، ایشان خود را به تاجری تشبیه مینمایند که در طول روز درحال خرج کردن است و اگر شبها سرمایه­ای نیاندوزد ، به زودی ورشکسته خواهد شد.(2)

یا وقتی شهید صیاد شیرازی در جلسه‌ای که با بنی‌صدر داشته‌اند، بخاطر فضای سیاه آن جلسه و بی‌اخلاصی‌ها و منیّت‌ها در خود احساس گرفتگی می‌نمایند فورا درصد جبران برآمده و اینطور می‌گویند:

«ظاهراً این جلسه برای مشکلات مملکته، امّا من مجبورم بعد از چنین جلسه­ای که در آن نشانه­ای از یاد خدا و آیات قرآن نمیبینم، برای صاف شدن دلم هم که شده خودم رو به قم برسونم و زیارتی بکنم»(3)

این همان مراقبت از میزان «بار مبنای معنوی» است که این دو شهید بزرگوار که با اقتضائات جهاد در عرصه نظامی آشنا بوده­‌اند، در عرصه جهاد با نفس نیز نسبت به این مهم اهل مراقبه بوده‌­اند.

مراقبه­ای که اگر به آن اهتمام نشود و انسان مشغول زندگی روزمرّه و مسائل سیاسی و اجتماعی و درسی و امثالهم باشد، ناگهان در مواجهه با یک آزمایش و ابتلاء، درون خود را تهی از مایه­ی معنوی­ای خواهد دید که باید نگهدارنده­ او در چنین مواقعی باشد. همچون نظامی­ای که بدون توجه به ذخیره­ی مهماتش ناگهان با دشمن مواجه شود و سلاح خود را خالی از گلوله بیابد!

از فرازی از مناجات شعبانیه امیرالمؤمنین علیه­السلام نیز استفاده می­شود که تقوای کامل تنها زمانی میسر خواهد بود که چراغ دل انسان از نور معنویت و محبت الهی روشن باشد: «خدایا برایم نیرویی نیست که خود را بوسیله­ آن از عرصه نافرمانیت بیرون برم، مگر آنگاه که به محبتّت بیدارم سازی»(4)

نیاز انسان به عبادات محض

آری در کشاکش زندگی، انسان نیاز به اوقاتی دارد که در آنها این ذخیره معنوی را بالا برده و پیوندش با پروردگار را استحکام بخشد. این نکته بخصوص برای جوانان مؤمن و انقلابی بسیار حائز اهمیت می­باشد چرا که ممکن است به اشتباه تصور شود که چون درس و کار و فعالیتهای انقلابی، خود عبادت محسوب میشوند، نیاز جدّی­ای به توجه به عبادات محض وجود ندارد. حال آنکه امیرالمؤمنین علیه­السلام در عهدنامه مشهورشان خطاب به مالک اشتر می­فرمایند: «بهترين اوقات هر روز و بيشترين بخش از آن را براى رابطه ميان خود و خدا قرار ده؛ هر چند كه اگر در همه اوقات، نيّتْ پاك و درست باشد و مردم از آن نيّت در امنيّت و آسايش باشند ، اوقات، همه از آنِ خداست»(5)

گوشه­ای از سیره عبادی رهبر معظم انقلاب

رهبر عزیز ما نیز همواره خود عامل به این توصیه­ی امیرالمؤمنین علیه­السلام و همچنین اهل مراقبت جدّی از «بار مبنای معنوی» خویشتن بوده و هستند. حجت‌الاسلام محمدحسن رحیمیان ،تولیت مسجد مقدس جمکران، در اینباره می­گویند: « یکی از دوستان دفتر نقل می‌کرد که حضرت آقا هر زمانی که مثلاً احساس خستگی و ملالت می‌کنند یکی از این سه کار را انجام می‌دهند -حالا این نقل ایشان است ولی مشاهدات ما هم تقریباً گویای همین است- به زیارت امام رضا علیه‌السّلام می‌روند، اما به‌خاطر اینکه شرایط آن خیلی آسان نیست، سالی دو بار بیشتر نمی‌روند، و دیگری مسجد جمکران و دیدار با خانواده‌های شهدا است.»(6)

البته اینها تنها گوشه­ای از برنامه­های متعدد معنوی و عبادی­ای می­باشد که این سالک مجاهد جلیل­القدر همواره داشته و دارند و با اتکا به همین پیوند عمیق و مستمر با خداوند متعال و معصومین علیهم­السلام بوده است که کشتی انقلاب را در طوفان­های فراوانی که با آن مواجه بوده، راهبری نموده­اند.

فرصت مغتنم ماه مبارک رمضان

هر مؤمنی نیز نیازمند است که همواره بطور دقیق وضعیت روحی خود را سنجیده و برنامه­هایی برای ارتقای روحی و همچنین حفظ «بار مبنای معنوی» خویشتن داشته باشد. و برای این مهم، بهترین فرصت همین اوقات شریف ماه مبارک رمضان است. به فرموده رهبر معظم انقلاب: «ماه مبارک رمضان فرصت انابه است، فرصت رجوع به خدای متعال است، فرصت نورانی کردن دل و طراوت دادن به دلها است و فرصت تضرّع است از این ایّام باید استفاده کرد. جامعه‌ی اسلامی و انقلابی ما اگرچنانچه از ذکر الهی و یاد الهی و خشوع در مقابل پروردگار و تضرّع در مقابل پروردگار غافل بشود، مطمئنّاً ضربه خواهد خورد، سیلی خواهد خورد؛ مطمئنّاً ناکام خواهد شد. ما به آن اهداف والا، به آن خواسته‌های مطلوب، در صورتی میرسیم که بتوانیم یک تلاش مؤمنانه و صادقانه­ای را دنبال بکنیم؛ و آن جز با توجّه به خدای متعال و افزایش نورانیّت دل و ارتباط دل با خدای متعال ممکن نیست؛ این آن اغتنام فرصت ماه رمضان است. اساس حرف ما این است؛ باید مراقب باشیم.»(7)

محمدمرتضی دعاگوئی

----------------

1) بیانات رهبر معظم انقلاب در تاریخ 17مهر1381

2) نیمه پنهان ماه، چمران به روایت همسر شهید (انتشارات روایت فتح)

3) «غریب غرب» (انتشارات روایت فتح)،  ص80

4) «الهی لم یکن لی حولٌ فأنتقل به عن معصیتک إلّا فی وقتٍ أیقظتنی لمحبتک»

5) اِجعَلْ لنفسِكَ فيما بينَكَ و بينَ اللّه ِ أفضَلَ تِلكَ المَواقيتِ و أجزَلَ تِلكَ الأقسامِ ، و إن كانَتْ كُلُّها للّه ِِ إذا صَلَحَتْ فيها النِّيَّةُ ، و سَلِمَتْ مِنها الرَّعِيَّةُ (نهج البلاغه، نامه53)

6) https://farsi.khamenei.ir/others-dialog?id=45329

7) بیانات رهبر معظم انقلاب در 22خرداد1396 (با تلخیص)