مبانی مجازات «محارب» در فقه اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مصطفی منتظری استاد سطح عالی حوزه علمیه قم در یادداشتی به جنجال های اخیر در خصوص قانون مجازات محارب و حکم اعدام پرداخت.

متن یادداشت به این شرح است:

مبنای اینکه حکم و مجازات محارب، اعدام است نص قرآنی است، یعنی آیه ۳۳ سوره مائده که مجازات محارب و کسی که سعی در فساد و ایجاد خلل در جامعه دارد را اعدام معرفی می‌کند.

این حکم به دلیل آنکه مستند قرآنی دارد مورد وفاق بین فقهای شیعه و سنی است و فریقین بر آن اتفاق نظر دارند.

آن‌چه مورد بحث فقیهان است موضوع است. یعنی محارب به‌ چه کسی گفته می شود؟

از کلام فقیهان به دست می‌آید کسی که سلاح در دست بگیرد به قصد ترساندن مردم و سلب امنيت از آنها محارب است. حتی اگر کسی را نکشته باشد یا اموال‌ عمومی یا خصوصی مردم را تلف نکرده باشد و یا نبرده باشد.

این نوع از ترساندن مردم مورد پذیرش فقیهان است که شاه فرد محاربه است.

 بحث در این است که کسانی که به قصد سلب امنيت مردم و ترساندن آنها اقدام می‌کنند آنها نیز محاربند؟ مثلا عده ای به صورت سازمان دهی شده با سنگ یا چوب یا مشت و لگد به مردم و حافظان امنيت مردم حمله می‌کنند و آنها را دوره می‌کنند آیا محاربند؟

فارغ از اینکه در تمام دنیا حمله موصوف الذکر به نیروهای نظامی و مردم عادی مجازات‌ های سنگین حتی در برخی کشورها مجازات اعدام دارد، می‌خواهیم بدانیم از منظر فقه اسلامی چه مجازاتی برای این گونه اقدامات در نظر گرفته شده است؟

در جواب باید گفت برخی فقهای معاصر مانند فقیه عالی قدر آیت الله سیدعبدالاعلی سبزواری در کتاب مهذب الاحکام ج۲۸ص۱۲۲ می‌نویسد حتی اگر آب و یا آتش را رها کند یا سم در آب بریزد به قصد ایستادن در مقابل جامعه و مردم و به قصد ترساندن مردم حکم محارب بر چنین شخصی بار می‌شود.

نظر فقیه بزرگ آیت الله سیدمحمد کاظم طباطبایی یزدی صاحب کتاب «العروه الوثقی» نیز همین است. کتاب مهذب الاحکام شرح کتاب العروه الوثقی است.

مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی در کتاب «القرائات الفقهیه المعاصره» می‌نویسد:

ملاک در محاربه ترساندن مردم و اقدام علیه امنیت مردم است با سلاح یا مانند آن که قطعا یک نیسان قلوه سنگ و چوب که از قبل آماده شده برای این کار از قبیل سلاح است.

حال بر این افراد با حملات کاملا سازماندهی شده و گروهی که به قصد سلب امنيت مردم و ترساندن آنها اقدام کرده اند یا عنوان محارب صدق می‌کند یا آنکه در حکم محارب هستند .

به عبارت فنی یا مصداق محارب هستند یا به تنقیح مناط بر آنها حکم محارب بار می‌شود.

 نکته مهم: حتی اگر کسی در قطعی بودن مناط محاربه که ترساندن مردم و اقدام علیه امنیت مردم است، تشکیک کند و این ملاک و مناط را ظنی بداند باید گفت ادامه آیه شریفه ۳۳ سوره مائده شامل افراد موصوف الذکر میباشد و آن عنوان افساد فی الارض است.

در عنوان فوق کشیدن سلاح(اعم از گرم و سرد) به روی مردم اصلا مطرح نیست بلکه صرفا سعی در به‌ تباهی کشاندن جامعه مطرح است. اعم از تباهی امنيت، تباهی اقتصاد ، تباهی فرهنگ و سایر شؤون حیاتی جامعه.