از توجه رهبر انقلاب به اقوال علماء متأخر تا اهتمام به فقه جواهری + فیلم

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، اولین جلسه از چهارمین نشست از سلسله نشست های مکتب شناسی فقهی آیت الله العظمی امام خامنه‌ای با موضوع (درآمدی بر منهج فقهی آیت الله العظمی خامنه‌ای) با حضور حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی استاد دروس خارج حوزه علمیه قم، حجج الاسلام گرامی پور و نعیمیان به همت موسسه آموزش عالی امام رضا (ع) و خبرگزاری رسا، با همکاری دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای دفتر قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) در سالن اجتماعات شهید دهقانی خبرگزاری رسا برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی با اشاره به منهج علمی مقام معظم رهبری در مباحث فقهی گفت: در رابطه با منهج علمی و فکری مقام معظم رهبری در مباحث فقهی به نکاتی باید اشاره و تذکر داد که اینها حاکی از بعضی زوایای مخفی و پنهان مقام معظم رهبری است و نشان دهنده تسلط، تبحر و ورود ایشان در مسائل فقهی و استدلال و اجتهاد به معنای مصطلح است که با اشراف به این موضوعاتی که طرح خواهد شد این مسئله به خوبی واضح و روشن می شود و اگر با دید انصاف به آثار امام خامنه ای بنگریم از نظر فقاهت فقیهی مسلط و آشنا به مباحث دین که براساس نگرشی عمیق احکام را از منابع و ادله استفاده کرده اند.

وی با اشاره به اینکه اولین ویژگی در آثار رهبری تکیه بر فقه جواهری است، ابراز کرد: فقه جواهری اصطلاحی است که در لسان علما ما خصوصاً امام راحل رضوان الله تعالی علیه به کار برده شد و زیاد استفاده می شود که فقه جواهری فقهی دارای استدلالاتی با چهار فاکتور «برمبنای برهان و استدلال، ناظر به اقوال فقها، فحص از آراء فقها و پرهیز از وساطت در استدلال و تقوا» است.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه چهار فاکتور فوق مبنای قوام فقه جواهری است، عنوان کرد: ویژگی های فقه جواهری را در مباحث مقام معظم رهبری به خوبی شاهد هستیم که فقه جواهری در مقابل کسانی است مباحث را ساده و بسیط بحث می کنند در حالی که زوایای زیادی می باشد که باید دخیل در فهم شود و خود آنها تفقه شود تا تفقه در نتیجه نهایی بدست بیاید و یا بدون اتکا به حجت ودلیل معتبری که حجیت او ثابت شده باشد و یا فقهی که براساس ذوقیات و استحسانات پیش می رود و اعتباری ندارد.

مدرس دروس خارج حوزه علمیه قم با ابراز اینکه روش فقهی رهبر معظم انقلاب روش فقه جواهری و سنتی است، افزود: توجه به اقوال فقها در طول تاریخ فقه از صدر اسلام و قبل از شیخ مفید، از متقدم متقدمین، سپس متقدمین و بعد متقدمین و آنگاه متاخرین و سپس متاخر متاخرین تاکنون به چشم می آید که در غالب مباحث حضرت آقا یک سیر تاریخی از مباحث علما قدما و متأخرین و حتی معاصرین آورده شده است.

وی با اشاره به کتاب جهاد رهبر معظم انقلاب اظهار داشت: در این کتاب ازعلامه حلی از شصت مورد نام برده شده که علامه در کتابش اینچنین فرموده و نظرش اینگونه است و در خیلی مواقع عبارتهایشان نیز چنین و چنان است، از محقق حلی شس و پنج مرتبه، ازجناب شیخ طوسی که از قدما محسوب می شود سی و هفت مورد و از دیگر علما اقوال بسیاری بیان گردیده شده است و توجه به اقوال علما هرچند ملاک برای حجیت و صحت فتوا نیست اما ذهن را برای داوری دقیق و عمیق آماده می کند چرا که می داند در پیرامون این موضوع ده قرن است که فحول ونوابغ فکری با دقت و حفظ امانت به جهت رسیدن به حکم فکری دارند لذا بررسی این اقوال دقت نظر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای را می رساند و فحص و تحقیق در اقوال گذشته بیان از تسلط بر موضوعات علمی را به اثبات می رساند.

حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی با تاکید بر توجه به آراء مفسران تفسیری در بیانات فقهی رهبر معظم انقلاب ابراز کرد: توجه به آراء تفسیری مفسران از دیگر ویژگی های مباحث فقهی رهبر انقلاب می باشد و همانطور که می دانید مفسران به عنوان یکی از برجسته ترین علما دین که مهم ترین منبع یعنی قرآن که از آن تعبیر به ثقل اکبر شده است نقش مهمی در دایره فهم معنا و نتیجه فتوا دادن دارد را در اختیار دارند و از سوی دیگر تاکنون دوهزار و دویست آیه در موضوعات فقهی به دست آمده است که بررسی نظر مفسران در این زمینه و در راستای پاسخگویی به مباحث فقهی بسیار حائز اهمیت است که در آثار رهبری تمسک به آثار مفسرین به وفور یافت می شود که مثلاً در فلان موضوع طبرسی آیه را چگونه تفسیر و یا علی بن ابراهیم از آیه چه فهم و برداشتی داشته است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه ابتدا باید آیات را فهمید و سپس به سراغ روایات رفت، بیان کرد: یکی از مقدمات بحث اجتهاد و افتاء تسلط بر مباحث قرآن و تفسیری است که در آثار رهبری تمسک به آراء مفسرین به وضوح بدست می آید. حوزه های علمیه با مباحث قرآنی از گذشته و سابق به قرآن توجه داشته و با آن تا آشنا نبوده اما جای انتقاد نسبت به نحوه استفاده از تفاسیر در مباحث فقهی وجود دارد.

وی افزود: ابتدا قرآن را باید متوجه شد و فهم کرد و سپس به سراغ روایات رفت اینکه برخی از بزرگان از همان ابتدا به سراغ روایات می روند و آیات را موید می آورند و یا اینکه اگر آیه تناسبی با روایت نداشت می گویند آن را نمی فهمیم و کنار می گذاریم، این روش غیر تحقیقی وغیر اصولی است.

مدرس دروس خارج حوزه ادامه داد: معظم آیات ما فقهی است و اگر ما قرآن را نفهمیم چگونه می خواهم به ثقل اکبر عمل کرده باشیم و قرآن مرجع و مرجع ما در تمسک به ادله باشد و بنظر ما یکی از مقدمات بحث اجتهاد و افتاء برای مفتی این است که در مباحث عقلی مرتبط با مباحث فقهی باید تسلط داشته باشد و کسی نمی تواند بگوید ما علم حکمت را نمی خواهیم و نمی خوانیم.

حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی با اشاره به اینکه قرآن محور همه مباحث و در رتبه اول منابع ما برای اجتهاد قرار دارد، خاطرنشان کرد: علم تفسیر به عنوان یک علم مستقل مهم ترین بلکه عمیق ترین و ناب ترین منبعی است که برای اجتهاد باید به او پناه ببریم و او را در راس همه دلیل ها قرار بدهیم و بقیه ادله را در زیر سایه استفاده های تفسیری از قرآن تبیین، تفسیر و توجیه کنیم.

وی با اشاره به اهمیت و جایگاه علم لغت در اجتهاد یادآور شد: در فهم آیات فقهی توجه، ظرافت و دقت رهبری به الفاظ و لغت نیز همچون مواردی که سابقا ذکر کردیم تحسین برانگیز برای اهل علم می باشد چرا که در فهم مباحث فقهی، استدلال و استفتاء تاثیرگذار است.

حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی با بیان اینکه صداق در فارسی به مهریه ترجمه می شود، تصریح کرد: وقتی واژه های صادق، صدیق و مصدق و امثال ذلک را بررسی می کنیم صداق یعنی چیزی که نشان دهنده صداقت طرف مقابل است و می تواند در مهریه و غیرمهریه باشد و اگر در مهریه هم به او صداق می گویند چون نشان دهنده صداقت مرد است که پابندی و وفاداری را می رساند، پس علم لغت علمی بسیار مهم و تاثیرگذار در افتاء و اجتهاد است.

وی افزود: اگر علم به لغت نداشته باشیم در مقابل شبهات پاسخی نخواهیم داشت و حتی در مقابل خودی ها نیز دستمان خالی می ماند و نهایتاً باید سکوت کنیم اما اگر دقت کنیم موضوعات باهم متفاوت هستند و این کلمه هر چند در دوجا به کار رفته اما در هر کدام معنای به خصوصی دارد لذا آنچکه در بحث های استدلالی نقطه مهمی به حساب می آید توجه و واسوس در بحث بررسی الفاظ است.

در این بخش از نشست حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی چندین لغت از جمله واژه جهنم، عذاب، آتش و خالدین را بررسی کردند و به نقش تاثیرگذاری لغت اشاره کردند، سپس حجت الاسلام گرامی پور دبیر جلسه خلاصه از مباحث بیان شده را برای مخاطبان و بینندگان جلسه ارائه دادند و سپس حجت الاسلام و المسلمین محمدی قائینی به ادامه مباحث خود حول محور منهج فقهی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای پرداختند.

استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم ادامه داد: موضوع شناسی به این معنا که تا موضوع را نشناخته ایم وارد بحث نشویم تاثیر بسزایی در بیان احکام دارد مثلاً در قرآن کلمه زوجه و عیال را داریم که در عرف عام هر دو را معنا می کنند در حالیکه عرب منظورش از عیال مفهومی فراتر از زوجه و همسر است یا مثلاً در موضوع کافر و تقسیم بندی آن نیز اینگونه است لذا اگر موضوعات را نشناسیم در حل مسئله با مشکل روبه رو می شویم.

وی با اشاره به اینکه تمرکز رهبری بر فقه پویا است، ابراز کرد: در عصری زندگی می‌کنیم که موضوعاتی همچون موسیقی، حجاب، معاملات نقش بسزایی در بعد اجتماعی دارد که هر روز هم با شبهات مختلفی در این زمینه مواجه ایم لذا فقیه باید با ابزار فقه به این قبیل موضوعاتی که در زندگی و جوامع تاثیر دارد ورود جدی کند که بحمدلله و خوشبختانه رهبر معظم انقلاب با تسلط کاملی که در موضوعات اجتماعی و تاریخی دارند، به خوبی پاسخ موضوعات اجتماعی را داده و پاسخ مستدلی نسبت به شبهات اجتماعی فقهی را ارائه کرده اند.

علاقمندان می‌توانند فیلم کامل نشست علمی اولین جلسه از چهارمین نشست از سلسله نشست های مکتب شناسی فقهی آیت الله العظمی امام خامنه‌ای با موضوع (درآمدی بر منهج فقهی آیت الله العظمی خامنه‌ای) را از اینجا مشاهده بفرمایند.