نقش فرهنگ در بازسازی ساختار جوانی جمعیت

به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، تحولات جمعيت، برآيند تغيير و دگرگونيِ عوامل شكل دهنده آن است؛ عواملي كه با عنوان فرايندهاي سه گانه باروري، مرگ ومير و مهاجرت شناخته مي شوند و درعين حال با عوامل ناپيداي ديگري مانند كميت و ويژگي هاي جمعيتي، شكل نهايي به خود می گیرند لذا تحولات جمعيتي، محصولِ دگرگوني هايي است كه خود، متأثر از عوامل بيروني هستند. عواملی زیرساختی همچون اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي به عنوان اصلی ترین محرک های جمعیتی به شمار می آیند.

در اين ميان ، می توان مدعی شد که عوامل فرهنگي بيشترين و عميق ترين تأثير را بر فرايند باروري جمعيتي دارند و با تغيير ساختار فكري و نگرشي و باورداشت ها و ذهنيت ها، ترکیب سن و نرخ باروری دستخوش تغييرات بنيادين مي شود، همانگونه که پیداست فرهنگ از مفاهيمي است كه ، تعاريف پرشمار و گوناگوني دارد.

شاید بهترین معادل سازی برای این مفهوم ، جمله زیر باشد:
فرهنگ به شيوه اي از زندگي اطلاق مي شود كه اعضاي يك جامعه آن را فرا مي گيرند و بدان عمل مي كنند و از نسلي به نسل ديگر انتقال مي دهند.

لازم بذکر است فرهنگ داراي سه مؤلفه مهم ابعاد شناختي چون ارزش ها ، ابعاد سازماني چون هنجارها، ابعاد مادي که در قالب هنر و معماری و رسانه تجسم می پذیرد ، می باشد.

در این یادداشت منظور ما از بيان رابطه ميان فرهنگ و جمعيت، بررسي اين مسئله است كه عوامل فرهنگي تجلي يافته در باورها، ارزش ها، نگرش ها، هنجارها و ترجيحات اجتماعي، چگونه به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر تحولات جمعيتي اثر مي گذارند؟

بنابر نظرية انتقال جمعيتي، هر چقدر ميزان توسعه يافتگي در منطقه و كشوري بيشتر باشد، انتظار مي رود ميزان باروري پايين تر باشد؛ زيرا فرايند گذار باروري از طريق عواملی با ماهيت فرهنگي، شدت بيشتري به خود گرفته است ؛ عواملی همچون : نشر و ترویج جنبش های زنان و نیز برابري طلبي جنسيتي در تحصيلات ،شغل و کارکردهای اجتماعی مشابه پسران و دختران که در سایه این متغیرهای فرهنگی شاهد كاهش باروري تدريجي مانند تأخير در ازدواج و كاهش تمايل به آن، تأخير در فرزندآوري، افزايش طلاق، افزايش خانواده هاي غيرمتعارف، افزايش و مقبوليت رفتارهاي جنسي خارج از ازدواج، توافق بر بي فرزند ماندن اختياري و سقط جنين و... از جمله پیامدهای هجوم فرهنگی می باشد.

روشن است كه اين تغييرات به منزلة تغييرات فرهنگي، بر سرعت و شتاب تحولات باروري تأثيري بسزا داشته اند.
پس از گمانه زنی های بیش از یک دهه بین متولیان فرهنگ و قانون و مجریان آن اعم از مجمع تشخیص مصلحت نظام در تدوین پیش نویس سیاست های کلی جمعیت ، مصوبات سه گانه جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی تا تصویب قاون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده توسط مجلس شورای اسلامی و و ابلاغ آن به قوه مجریه ، ظرفیت های قانونی قابل توجهی به مسئله جوانی جمعیت افزوده شد اما موضوع فرهنگ ‌سازی برای جوان سازی جمعیت را باید از دو بعد بررسی کرد؛ اول همان چیزی است که متن قانون جوان‌سازی تا اندازه‌ای تلاش کرده آن را پوشش دهد یعنی توزیع مسئولیت میان نهادها و ارگان‌های مختلف متناسب با ماموریت‌های هر دستگاه، اما بعد دوم که باید با نگاه کلان‌تری به آن توجه کرد، این است که ببینیم ردپای درخواست ها و مطالبات مردمی در جریان این سیاست‌گذاری کجاست؟

لذا در مرحله پسا قانون ، ماموریت نخبگان ، کارشناسان فرهنگی و حلقه های میانی فرهنگ جوانی جمعیت شناخت نیازهای فرهنگی و نقش آفرینی فرهنگی براساس آن نیازها و متناسب با اقلیم مخاطبین است.

میلاد صالحی "پژوهشگر خانواده و جمعیت"