فرصتی در اردیبهشت کتاب

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، سال‌هاست که در میانه بهار، بهاری فرهنگی هم در تهران جریان می‌یابد و نمایشگاه بین‌المللی کتاب، اردیبهشتی فرهنگی را رقم می‌زند. نمایشگاه کتاب برای همه اهل مطالعه و کتاب‌دوستان در حکم بهار کتاب بوده است، فصل نوشدن با کتاب‌های جدید و تهیه توشه فرهنگی سال. برای آنان که در اطراف‌واکناف کشور دسترسی چندانی به ناشران و کتاب‌فروشی‌های بزرگ ندارند هم نمایشگاه فرصتی بی‌نظیر بوده برای پیدا کردن کتاب‌هایی که شاید یک سال به دنبال تهیه آن بوده‌اند. برای جامعه‌ای که همه از افول سرانه مطالعه در آن اظهار نگرانی می‌کنند، نمایشگاه کتاب فرصتی است که باید جدی‌تر گرفته شود و به آن به مثابه فرصتی برای خیزش «نهضت مطالعه» در کشور نگریسته شود. اما چگونه؟

همه‌ساله مبلغی به‌عنوان یارانه یا کمک‌هزینه خرید کتاب به دانشگاهیان، حوزویان و اهل‌قلم تخصیص می‌یابد که البته با توجه به گرانی فوق‌العاده کاغذ و در نتیجه کتاب در این چند سال اخیر عملاً کفاف خرید کتاب و در نهایت دو یا سه کتاب بیشتر را نمی‌دهد. هم باید مجلس و دولت برای افزایش این رقم تدبیری بیندیشند، هم مسئولان فرهنگی وزارت ارشاد برای تخصیص هدفمندتر آن فکری کنند. بخش زیادی از یارانه در حال حاضر صرف خرید کتاب کمک‌آموزشی و کنکوری می‌شود که نه‌تن‌ها هیچ کمکی به افزایش سرانه واقعی مطالعه و ارتقای سطح فرهنگی جامعه نمی‌کند، بلکه در واقع توزیع رانت دولتی به نفع بخش تلخ نظام آموزشی است. باید امکان خرید یارانه‌ای از کتاب‌های کنکوری و کمک‌آموزشی حذف یا دست‌کم محدود شود و در مقابل بخش‌های خاصی، چون کتاب کودک افزایش یابد. اگر بخواهیم فرهنگ مطالعه در نسل‌های آتی افزایش یابد، هم باید یارانه‌ای به دانش آموزان برای خرید کتاب‌های کودک و نوجوان اختصاص یابد و هم بودجه برای غنابخشیدن به کتابخانه مدارس در نظر گرفته شود.

کتاب گران شده است و دلیل اصلی آن هم وابستگی به کاغذ وارداتی است که با اندک نوسانی در بازار ارز، قیمتش افسار می‌برد. هرچند طرح‌هایی برای تولید داخلی کاغذ هست، اما راه‌حل پایدار و مطمئن توسعه کتابخوانی الکترونیکی است که خصوصاً برای جوانان و نوجوانان جذابیت بیشتری دارد. تجربه‌های جذابی چه در زمینه نرم‌افزاری و حتی سخت‌افزاری در دنیای امروز از این منظر هست که برای توسعه آن در کشور باید سرمایه‌گذاری کرد. کسب‌وکار‌های این حوزه باید حمایت شوند و فصل نمایشگاه کتاب هم زمانه مناسبی برای معرفی این فرصت‌های جدید آشتی با یار مهربان به جامعه است.

به جز پول، عامل مهم دیگری هم در گسترش کتابخوانی هست و آن «ترویج کتاب خوب» است. چه‌بسا افرادی که دوست دارند کتابخوان باشند، اما نمی‌دانند از کجا باید شروع کنند و چه بخوانند؟ نخبگان، فرهیختگان و تشکل‌های فرهنگی وظیفه دارند کتاب‌های خوب را به جامعه، خصوصاً جوانان معرفی کنند. معرفی سیر‌های مطالعاتی در حوزه‌های مختلف و تخصصی خصوصاً متناسب با نیاز‌های دانشی و بینشی نوجوانان و جوانان برای کتابخوان‌تر کردن نسل‌های جدید کمک خوبی خواهد کرد. چه خوب است در فصل نمایشگاه کتاب این فهرست‌ها ارائه شود تا تشنگان زلال یار مهربان، ساده‌تر مطلوب خود را بیابند. در کنار این‌ها برخی خیّران و نیک‌اندیشان دارای وسعت مال نیز می‌توانند با سنت نذر کتاب و اهدای کتاب‌های خوب به افراد کمتربرخوردار و جوانان به توسعه این سنت کمک کنند. چه خوب است آن‌ها که توان مالی این کار را دارند با «مواسات فرهنگی» از فرصت نمایشگاه کتاب برای خرید کتاب‌های خوب برای کتابخانه مساجد و مدارس و نیز برای کودکان و نوجوانان روستایی و عشایر استفاده کنند و به این نهضت فرهنگی بپیوندند.

کتاب و کتابخوانی را می‌توان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های رشد فرهنگی یک جامعه دانست که گسترش سرگرمی‌های جذاب، ولی کم‌عمق فضای مجازی مهم‌ترین رقیب آن است. فردی که کتاب نخواند و خود را در چرخیدن در مطالب انبوه و مخلوط از راست و دروغ فضای مجازی مشغول کند، طعمه خوبی برای دشمنی است که استقلال فرهنگی جامعه را هدف گرفته است. تا دیر نشده برای اصلاح سبک زندگی مصرف فرهنگی و مطالعاتی جامعه و خصوصاً نسل‌های آینده باید تدبیر کرد.

 محمدجواد اخوان