قبض آب به نمک و سکنجبین هم ربط دارد!

 ایران 20 سال تا بی آبی، 30 سال تا بیابانی شدن و کمتر از 4 دهه با بحران آب روبروست... این جملات، سرفصل و تیتر مطالب  منتشر شده درباره وضعیت آبی ایران در برخی رسانه هاست که ته دل آدم را حسابی خالی می کند. اینکه این جملات چقدر درست هستند یا نه؟ جای بحث و بررسی دارد اما نمی توان رد کرد که کشورمان ایران، در اقلیم گرم و خشک قرار و سرانه های بارش و منابع آب تجدیدپذیر کمی دارد. برای همین مدام به ما توصیه می شود در خانه مصرف آب را کاهش دهیم اما چگونه؟!

اینجا شیوه های ناب و کمتر شنیده شده برای تجربه یک تابستان خنک با کمترین استفاده از آب را با هم مرور می کنیم. از رابطه خوردن شربت سکنجبین با صرفه جویی در مصرف آب گرفته تا پیدا کردن رد یک اسراف خاموش و رنگی در خانه...

پیشنهاد نیست یک ضرورت است

طی یکی، 2 دهه اخیر علاوه بر گرم شدن زمین و پدیده های جوی که بر گرمایش بیشتر این اقلیم یعنی ایران عزیزمان بی تاثیر نبوده است میزان بارندگی ها نسبت به مدت های مشابه قبلی کاهش قابل تأملی پیدا کرده. از طرفی متأسفانه ما با همین شرایط در مقایسه با کشورهایی که بارندگی خوب، ذخیره آب کافی و اقلیم مساعد و به عبارت ساده تر، خیالی راحت تر نسبت به آینده آبی کشورشان دارند، جزو کشورهایی هستیم که «اسراف» و «هدررفت» جدی آب هم داریم. این اطلاعات را به تصورهای چند خط بالاتر یعنی قطعی و کمبود آب اگر اضافه کنیم، به یک باید و ضرورت می رسیم. با چنین شرایطی این یک پیشنهاد نیست که هر شهروند ایرانی تلاشش را برای صرفه جویی در مصرف آب بکارگیرد که یک بایدِ انسانی، مسؤولانه، ضرورت اجتماعی و کاملاً حیاتی است.

دو برابر سرانه جهانی!

سرانه مصرف آب برای هر شهروند در طول شبانه روز در جهان، 150 لیتر است. اینجا اما این آمار دست کم، 200 لیتر است. یعنی روزانه هر شهروند ایرانی 50 لیتر بیشتر آب مصرف می کند. این آمار در برخی کلانشهرها تا 300 لیتر هم می رسد یعنی دو برابر سرانه معمول در جهان! این مقدار را اگر در طول یک سال و به ازای جمعیت کشور حساب کنیم به آماری قابل توجه و غیرقابل چشم پوشی می رسیم.

آب، مادر حیات است

در وصف آب همین جمله آشنا کافی که گفته می شود، آب مایه حیات است. آب در تولید بسیاری از انرژی، کالاها و مواد لازم برای زندگی بشر، جایگاهی مهم و موثر دارد. تهیه سوخت، برق، استخراج و تأمین مواداولیه مهمی مانند فولاد، کالاها و... به آب گره خورده است. به عبارتی آب، مادر حیات هم محسوب می شود. بنابراین وقتی به عنوان یکی از راهکارهای کاهش مصرف آب به ما گفته می شود خرید تره بار را به نزدیک ترین جایی که می توانیم منتقل کنیم که نیازی به استفاده از وسایل نقلیه نباشد، نباید به نظرمان غیرمنطقی و گمراه کننده برسد.

صرفه جویی اولیه و ثانویه

نکته دیگر، تغییرهای کوچک اما موثر در سبک زندگی است. برای مثال کوتاه کردن مدت زمان استحمام، در وهله اول با کاهش مصرف آب در صرفه جویی موثر است در وهله دوم از آنجا که در بیشتر خانه ها از برق برای سرمایش و گرمایش استفاده می شود و برای تولید برق، آب جایگاه خودش را دارد، با کاهش این زمان و کاهش مصرف برق به نحوی دیگر و ثانویه در کاهش مصرف آب هم نقش داریم. با کاهش هر 2دقیقه از مدت حمام کردن، دست کم 40 لیتر در مصرف آب صرفه جویی می شود.

آب، یخچال شما نیست!

یکی از مهم و جالب ترین توصیه های صرفه جویی در مصرف آب که متأسفانه کمتر تکرار شده این دو جمله جالب متخصصان خانواده آب و فاضلاب کشور است: «آب، یخچال نیست!» و «بستن شیرآب را فراموش نکن!» جملاتی که قابلیت استفاده به عنوان شعار تبلیغاتی، پیام آموزشی و جمله به یادماندنی شدن هم دارند. متأسفانه بعضی افراد برای نوشیدن آب، مدتی شیر آب را باز می گذارند تا خنک شود! استفاده از یک قالب یخ یا قرار دادن بطری آب در یخچال هدف ما را تأمین می کند. ضمن اینکه باز گذاشتن شیرآب مقادیر قابل توجهی آب هدر می دهد صرفاً برای اینکه ما به کاهش نیم تا یکی، دو درجه ای دمای آب برسیم!

لطفاً، حتماً شیرآب را ببند!

شاید برخی با خواندن این جملات این رفتار را بعید بدانند اما واقعیت این است که طبق تحقیقات کارشناسان اداره آب و فاضلاب، این یکی از پرتکرارترین رفتارها و خطاهای خانگی در اسراف آب شناخته شده. جمله ناب دیگر را هم از یاد نبریم. کارشناسان همین حوزه می گویند که بعضی به نیت استفاده، شیرآب را باز می کنند کار دیگری پیش می آید، یادشان می رود و شیرآب باز می ماند. بعضی خانم ها عادت دارند موقع شستن ظرف، سبزی، لباس، حیاط و... آب را یک روند و مدام باز بگذارند. بعضی قبل از مسواک زدن، آب را باز می کنند. برخی هم موقع استفاده از آب، مشغول گفتگو با تلفن همراه می شوند و فراموش می کنند آب هدر می رود. این رفتار هم بسیار پرتکرار است. جالب اینکه معمولاً شهروندان معتقدند این رفتارها فقط از بقیه سر می زند نه خودشان!

«اسراف خاموش» را جدی بگیریم!

یکی از انواع اسراف، «اسراف خاموش» است. به این معنی که ما دچارش هستیم اما از آن اطلاع نداریم. این نوع، بیشتر به مسائل فنی بر می گردد. همان ماجرای همیشگی ترک خوردگی لوله ها، مشکلات نشت آب و کنتور. سینک ظرفشویی، سرویس بهداشتی و تأسیسات حمام بیشتر از بقیه جاهای خانه درگیر این مشکل هستند. فرض کنید شیرآب خراب است و چکه می کند. صدای مدام این چکه، بالاخره یک روز با روح و روان شما بازی می کند و تصمیم می گیرید به تعمیر و رسیدگی به آن. هدررفت آب از طریق نشت تأسیسات و ترک خوردگی لوله ها اما خیلی جدی تر از این حرف هاست. در این نشت ها در درجه اول، آب بیش از چکه کردن هدر می رود ضمن اینکه دقیقاً متوجه نمی شویم از کی شروع شده؟ بنابراین تا متوجه نشویم برای رفع آن دست بکار نمی شویم. این یعنی یک اسراف خاموش و طولانی که در صورت ادامه داشتن حتی می تواند استحکام بنا را به خطر بیندازد.

ردپای رنگ و تغییر عدد، مهم است

یکی از شیوه هایی که می توان متوجه ترکیدگی لوله در ساختمان شد، ثبت عدد کنتور است. زمانی که به مسافرت می روید یا طی یک شب تا صبح، طوری برنامه ریزی کنید که کسی در ساختمان آب را باز نکند. عدد کنتور ابتدای شب را بنویسید و با عدد ثبت شده در آغاز روز مقایسه کنید اگر تفاوت داشت و بیشتر شد، هوشیار باشید که خانه تان مشکل ترکیدگی لوله یا نشت آب دارد. در قسمت وان، توالت فرنگی و مخزن آب سیفون هم  یکی از بهترین شیوه ها استفاده از جوهر رنگی در مخزن است. جوهر را بریزید. سیفون را نکشید. 15 دقیقه بعد کاسه و اطراف سیفون را چک کنید اگر ردی از جوهر دیدید، مطمئن باشید که دچار نشتی است.با تنظیم مخزن آب با استفاده از سازه های هواساز در هربار استفاده، دست کم بین 5 تا 10 لیتر در مصرف آب، صرفه جویی می کنید. در حالت عادی در هربار استفاده سیفون چیزی حدود 6لیتر آب مصرف می شود که در صورت عدم استفاده از هواساز و تنظیم مخزن متأسفانه این مقدار تا 4 برابر هم بیشتر می شود.

وقتی به روز بودن به صرفه است

اگر در خانه ماشین لباسشویی قدیمی دارد در جریان باشید که نسبت به انواع جدید آن 2 تا 3 برابر، بیشتر آب مصرف می کند. ماشین لباسشویی هایی که درب شیشه ای و رو به جلو دارند، بین انواع دیگر کم مصرف ترین هستند. ماشین لباسشویی های قدیمی حتی تا 3 برابر مصرف برق بیشتری هم دارند در صورتی که انواع جدید آن، علاوه بر کم مصرف بودن به طور معمول نسبت به انواع قدیمی، گزینه ای هم به نام اقتصادی یا «اکو» دارند که هنگام شستشو با انتخاب آن میزان مصرف آب و برق به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند.

سبک آبی خودت را بشناس!

اینکه آب، مایه حیات است نه جاروی حیاط. با یک لیوان آب هم می توان مسواک زد یا وضو گرفت. می شود نظافت را با یک دوش 2 تا 5 دقیقه ای انجام داد. ماشین را یا باید برد کارواش یا نهایتاً با یک سطل آب تمیز کرد. خانه اگر در فواصل کوتاه، گردگیری شود، کثیف و چرک نمی شود و نیاز به شستشوی جدی لوازم خانه به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند را بارها گفته اند و شنیده ایم. درباره نکات مغفول مانده هم اما باید نوشت و خواند. یکی از مسائل مهم در تغییر الگوی مصرف آب توسط ما و بهینه سازی آن، توجه به «زیست»، «الگوی منحصربفرد» و «سبک زندگی» آبی شخصی خود ماست.

شیوه و اندازه مصرف آب توسط افراد مختلف با هم متفاوت است. بعضی با کمترین آب، بیشترین کار را انجام می دهند. برخی هم معتقدند آب باید با فشار فراوان باز باشد تا فلان ظرف یا پارچه تمیز شود یا...قدم اول، شناخت شیوه مخصوص به خودمان، مقایسه و تطبیق آن با استداندارد است. برای این تغییر بهترین کار ایجاد قانون، مدت زمان و تعیین فشار مشخص برای استفاده از آب است.

مصرف ملموس تا ثبت رکورد و پاداش!

ما معمولاً موقع استفاده از آب متوجه نمی شویم چه حجم، آب استفاده کرده ایم؟ بنابراین، قدم بعدی معادل و ملموس سازی است. در یک ظرف بزرگ مثل وانی که راه آب آن را بسته ایم ظرف هایی با اندازه مشخص و قابل محاسبه بگذاریم. آب را درون ظرف ها پر کنیم. زمان یک تا دو دقیقه در نظر بگیریم. مشخص می شود در آن زمان معین چه حجم و چند ظرف آب پر شده است.نتیجه حتماً ما را غافل گیر خواهد کرد و دور از انتظار ماست. دفعه بعد که به هر دلیل وسواس، حواس پرتی یا وسوسه الگوی مصرف قبلی سراغمان بیاید، ذهنمان با یادآوری آن معادل سازی هشدار می دهد. نکته بعدی، قرار دادن نقطه ایده آل است. میزان مشخصی آب برمی داریم و به خودمان وعده می دهیم فقط با همان مقدار، کار موردنظر را انجام دهیم. اگر موفق شدیم، بابت این رکورد به خودمان جایزه می دهیم اگرنه در صورت تخلف، خودمان را جریمه می کنیم.

قناعت بود که قنات را ساخت!

در اهمیت شناخت سبک شخصی و اصلاح آن و تأثیرش در کاهش مصرف آب، همین بس که این موضوع به مرور اثر بهتری در سلامت ما، اقتصاد خانواده و احساس مثبتی که در زندگی حس می کنیم، دارد. آرامش از نتایج «قناعت» است که متأسفانه به این واژه در جامعه ما ظلم شده و مهجور مانده. آن را مترادف «فقردوستی»، «بی اعتنایی یه آسایش دنیا»، «کم مصرف کردن» و... قرار داده اند. در حالیکه این واژه حتی چند پله نسبت به مصرف بهینه یا صرفه جویی بالاتر است. قناعت یعنی اکنون و در حال به اندازه استفاده کن در حالی که نیم نگاهی به فردا هم داری. یعنی آسایش فردا را هم تأمین کن با نه فقط به اندازه که با درست استفاده کردن. قدیمی ها با همین اندیشه بود که «قنات» را ساختند. خزینه های حمام و گرمابه ها را طوری ساختند که جماعتی با کمترین آب، بیشترین نظافت را انجام دهند و عاقبت پساب آن هم به زمین برگردد. در لایه های زمین تصفیه شود و کام خشک زمین را خیس کند.

تاریخ بخوان، آب کم مصرف کن!

کتاب های آشپزی قدیمی و متون ادبی را که ورق بزنی. سفرنامه ها و شرح حال نویسی ها را که بخوانی یا طبیب نامه ها و احوال دربار دوران مختلف به خصوص احوال مطبخ را نکته هایی دندان گیر، پیدا می کنی. برای مثال اینکه شربت سکنجبین و کاهو، عرق کاسنی و شاتره در تابستان استفاده می شد تا جگر؛ همان کبد رایج در ادبیات امروز خنک شود. آدمی که کبدش حرارت بالایی داشته باشد، علاوه بر کج خلق و کم حوصله شدن به مراتب احساس عطش و گرما می کند. برای همین بود که حوض ها در تابستان حکم پاشویه داشت. نوشیدنی ها حرارت بدن را کاهش می داد. عطش بدن، همان عطش مصرف را به دنبال می آورد. اما فایده این ترفندها در اصلاح سبک مصرف آب شخصی چیست و کجاست؟ در مثال های روشن بعدی می خوانیم.

رابطه کاسنی و پفک با قبض آب!

تقریباً در هر خانه یک نفر هست که وقتی هوا خیلی گرم نیست و قابل تحمل است، نوای «العطش» و «وای مردم از گرما» سر می دهد. این افراد نباید ادویه های تند بخورند. نوشیدنی های سنتی مثل شربت کاسنی، بیدمشک، سکنجبین و خیار، میوه هایی مثل آلو، هندوانه، انگور فصل و طالبی کبدشان را خنک می کند. خاکشیر را بهتر است با آب ولرم میل کنند. خاکشیر با یخ و آب سرد، دستگاه گوارش را سرد اما کبد را گرم می کند. اگر در طول روز بیشتر آب بنوشند، لباس هایی از جنس نخ از تار پنبه نه کتان که خاصیت گرم دارد، بپوشند. از سایه عبور کنند و اوج کارهایشان را به ساعات قبل از ساعت 10 صبح یا حوالی 6 تا 8 عصر موکول کنند، کمتر عرق می کنند. نیازشان به دوش گرفتن و شستشوی روزانه لباس کم می شود. تحمل گرما برایشان راحت می شود. مدام کولر روشن نمی کنند. از همه مهمتر، سلامتشان بیشتر حفظ می شود. خوردن غذاهای تند، چرب، فست فودی، بسیار شیرین و از همه مهمتر شور، طاقت بدن در برابر گرما را به شدت کم می کند. اینجاست که رابطه بین خوردن پفک، چیپس شور یا تخمه با افزایش مصرف آب در تابستان خودش را بهتر به ما نشان می دهد، در صورتی که قبلاً اصلاً به چشممان نمی آمد و به نظرمان حتی مسخره بود.

دوستان، مالچ گیاهی تهیه کنید

چند توصیه هم برای آنهایی که در منزلشان دار و درخت، فضای سبز یا گلدان دارند. برای محوطه فضای سبز خانه، «مالچ گیاهی» و طبیعی تهیه کنید. تکه های کاغذ را با پوسته درختان و برگشان و کمی براده چوب و خاک اره مخلوط  و در محوطه باغچه یا پای گیاهان بریزید. این، رطوبت موجود در خاک را حفظ می کند و تبخیر نمی شود. از آب خاکستری استفاده کنید برای آبیاری. منظور آب آخرین مرحله آبکشی لباس یا آب شستشوی سبزیجات است. از این آب برای شستشوی حیاط و پله ها هم می توانید استفاده کنید، کافی است منتظر بمانید تا ذرات لای، ته نشین و آب شفاف شود.

رطوبت ساز خانگی و بدون هزینه

به جای آبیاری مدام باغچه، با قرار دادن یک ظرف آب در محوطه گیاهان و گذاشتن یک سایبان که آب تبخیر شده را به ظرف یا محیط برگرداند، رطوبت موردنظر برای برگ و ساقه گیاهان را تأمین کنید. گاهی وقت ها ریشه گیاه مرطوب اما چون هوا گرم است، برگ ها پژمرده می شود. این ترفند بدون آبیاری نشاط را به گلخانه بر می گرداند. از شیوه های آبیاری قطره چکانی یا قرار دادن یک پِت که روی درش یک حفره ریز ایجاد کرده ایم و سر و ته طوری که آن حفره به سمت خاک قرار بگیرد هم برای کاهش مصرف آب و مراقبت کامل از گیاهان در تابستان غافل نشویم.

یک نسیم خنک بساز!

اگر بهارخواب، حیاط یا بالکن دارید به جای شستشوی مدام آن در تابستان برای شکستن هُرم گرمای محوطه، آن هم با خیس کردن زمین که بلافاصله خشک خواهد شد، خلاقیت به خرج دهیم. می توان توی آب کولر چند تکه یخ  انداخت. توی همان آب خاکستری یخ بیندازید، در مسیر جریان هوا از حیاط یا بالکن به خانه اما در سایه قرار دهید. خنکای مطبوعی همراه وزش باد به خانه تان سر خواهد زد.

آشپزخانه را از خانه بیرون ببر!

اگر امکانش را دارید، مراحل طبخ نهایی و زمان بر غذا را به اجاق گاز یا محوطه بیرون از آشپزخانه و خانه ببرید. درست از جایی که غذا نیاز به طبخ آرام، زمان بر و جاافتادن دارد. خاموش شدن شعله اجاق گاز در خانه، دما را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد. اگر اهل منزل همراهی می کنند وعده های ناهار را به غذاهای خام، گیاهی و سنتی مثل آبدوغ خیار و... تغییر دهید. این برای سلامت کبد و حس احساس خنکی در بدن هم موثر است. خلاقیت در کاهش مصرف آب، بیشمار است شما هم فکر کنید و ببینید با این سرفصل ها چه راه های تازه و جالبی می توانید پیدا کنید با ما در میان بگذارید.