شرط ایران برای توافق با آمریکا چیست؟

اگرچه در هفته‌های اخیر نشانه مثبت و مستقیمی در ارتباط با مذاکره بین ایران و آمریکا بر سر توافق هسته‌ای وجود نداشته است، اما موضوع توافق بین ایران و آمریکا مجددا به یکی از سوژه‌های اصلی رسانه‌ها بدل شده که به نظر می‌رسد ناشی از مذاکرات برای آزادی زندانیان و آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران باشد. گروهی از تحلیلگران بر این باورند که مذاکرات مذکور می‌تواند زمینه‌ساز توافق هسته‌ای هم باشد؛ هرچند که طیف دیگری از کارشناسان دستیابی به هرگونه توافق با ایران تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری آتی آمریکا را بعید می‌دانند. دکتر سیدمصطفی خوش چشم -تحلیلگر حوزه سیاست خارجی- در گفتگو با ایسکانیوز به بحث در این مورد پرداخت.

حداقل تا انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا توافقی در کار نخواهد بود / روابط با کشورهای منطقه بدون برجام منفعت اقتصادی خواهد داشت؟

 وی با اشاره به اینکه در حال حاضر مذاکره‌ای در خصوص برجام در جریان نیست، اظهار کرد: آنچه که در چند ماه اخیر جریان داشته موضوع تبادل زندانیان و آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران بوده و ارتباطی با برجام یا توافق موقت نداشته است. به گفته خوش چشم حتی مذاکرات تبادل زندانیان نیز اکنون متوقف شده است و ادامه آن به طرف آمریکایی بستگی دارد که انجام کار معقولانه را بپذیرد یا خیر؛ زیرا آمریکایی‌ها در اجرای توافقات همیشه در لحظات آخر سطح توقعات و امتیازات را به ناگهان بالا می‌برند و حاضر به ارائه ضمانت عملی هم نیستند.

از نظر این کارشناس حوزه سیاست خارجی، اگر قرار باشد پول‌های بلوکه شده ایران آزاد شود، حجم چند میلیاردی خواهد بود که به صورت نقدی امکانپذیر نیست و باید از طریق بانکی انجام شود و لازم است که ضمانت استفاده از پول‌های آزاد شده پس از آزادی زندانیان وجود داشته باشد. وی با بیان اینکه آمریکایی‌ها همواره از راه‌های درست و عقلانی پرهیز دارند، خاطر نشان کرد: آمریکایی‌ها معمولا فقط زیر فشار بیرونی یا داخلی معقولانه رفتار می‌کنند.

خوش چشم در خصوص ارتباط بین مذاکرات هسته‌ای و انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا گفت: در حال حاضر فاصله نسبتا زیادی با انتخابات ریاست جمهوری آمریکا وجود دارد و از الان نمی‌توان در خصوص تبعات مثبت و منفی آن صحبت کرد. اما هر گونه توافق با ایران که توسط این دولت آمریکا انجام شود، می‌تواند به عنوان یک برگ برنده برای آنها باشد. وی در پاسخ به اینکه گفته می‌شود هرگونه توافق موجب فشار سیاسی داخلی بر دولت آمریکا خواهد شد، تصریح کرد: این امر بستگی به شرایط توافق دارد و توافق خوب برای همه دولت‌ها از جمله دولت آمریکا می‌تواند به عنوان یک برگ برنده در نظر گرفته شود و بنابراین آمریکایی‌ها قصد دارند با فشار بر ایران، یک توافق بد را تحمیل و در انتخابات آتی از آن به عنوان یک برگ برنده استفاده کنند.

این کارشناس مسائل بین الملل در مورد دیدگاه جمهوری خواهان درباره هرگونه توافق با ایران اظهار کرد: ارشد جمهوری خواهان که ترامپ بود قصد داشت با ایران توافق کند اما او می‌کفت که توافق بهتر از برجام می‌خواهد که منطقه، موشکی و شرایط 12 گانه مایک پمپئو را در برمی‌گرفت. وی با بیان اینکه در واقع ترامپ به دنبال یک توافق حداکثری برای آمریکا و حداقلی برای ایران بود، تصریح کرد: بایدن هم همین مسیر را می‌رود و یک توافق برنده برای کاخ سفید می‌خواهد؛ اساسا جمهوری خواهان و دموکرات‌ها که در 20 سال گذشته روی کار بوده‌اند، خواهان جنگ با ایران نبوده و ابزاری غیر از توافق برای رسیدن به خواسته‌هایشان نداشته‌اند.

از نظر خوش چشم، جمهوری خواهان نیز به دنبال این هستند که توافق بهتری با ایران به دست آورند و در همین راستا از ابزارهای فشار استفاده می‌کنند. تنها چیزی که می‌تواند آمریکا را به توافق با ایران برساند، بازگشت به عقلانیت در کاخ سفید است که فعلا شاهد آن نیستیم و اساسا مذاکره‌ای در بین نیست.  

وی با تایید اینکه عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه نیاز ایران به برجام را کاهش داده، اظهار کرد: ایران پتانسیل‌های زیادی در حوزه سیاست خارجی دارد که بلااستفاده مانده و یا استفاده حداقلی از آن شده است که از آن میان می‌توان به گسترش روابط با کشورهای منطقه، چین، روسیه، آمریکای لاتین و آفریقا اشاره کرد. خوش چشم با بیان اینکه می‌توان با استفاده از این ظرفیت‌ها معیشت مردم را بهبود بخشید، گفت: افزایش تجارت خارجی می‌تواند شرایط اقتصادی را بهتر کند اما متاسفانه حرکت کشور در این زمینه کند است.

به اعتقاد حوش چشم، روابط خارجی ایران هیچگاه نباید بر اساس برجام تنظیم شود؛ به خصوص اکنون که ضعف و افول آمریکا و افول شدید هژمونی دلار اتفاق افتاده است. وی افزود: در حال حاضر تعداد کشورهایی که خواهان دلارزدایی از تجارت خارجی خود هستند افزایش یافته لذا این فرصت بیش از هر زمانی برای ایران فراهم شده که با استفاده از این پتانسیل‌ها جایگاه تجارت خارجی و وضعیت اقتصادی را به شکل مطلوبی بهینه کند.

این کارشناس مسائل بین الملل در خصوص امکان بهره‌برداری از روابط اخیر منطقه‌ای بدون برجام گفت: این امر به کارامدی دولت در استفاده از فرصت‌های جدید به وجود آمده بستگی دارد. وی با اشاره به اینکه در حال حاضر کشورهای دیگری در نوبت عادی سازی روابط با ایران هستند، بیان کرد: سعی دولت بر این است که در حوزه‌های اقتصادی استفاده مطلوبی از شرایط جدید کند و باید دید دولت در عمل چقدر موفق خواهد بود. وی افزود: طرف‌های اقتصادی نیز به خوبی از این مسئله آگاهند و آنها نیز به دنبال منافع اقتصادی هستند؛ عربستان که دوست قدیمی آمریکا در منطقه است، نه فقط تجدید روابط با ایران را در دستور کار قرار داده، دلارزدایی را نیز در پیش گرفته است.

به گفته وی، کشورهای دیگری از جمله مصر و اعضای بریکش نیز خواهان دلاززدایی هستند که این به معنای ضعف اثرگذاری آمریکا بر معادلات سیاسی و اقتصادی جهان است. خوش چشم در انتها با تاکید بر فرصت‌های جدید به وجود آمده پس از جنگ اوکراین، گفت: نقش برجام بیش از هر زمان دیگری برای ایران غیر مهم و غیرارزشمند شده است.