نگاه تک بُعدی به مسجد را باید کنار گذاشت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، بدون تردید مسجد، اصلی ترین پایگاه دین، اخلاق و معنویت و برترین مکان تقویت ایمان و عالی ترین مرکز کسب آگاهی و بصیرت و والاترین کانون احیا و تقویت اندیشه و فرهنگ ناب اسلامی است. مسجد زیباترین جایگاه پرورش انسان های وارسته و مهم ترین مکان گسترش فعالیت های علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در جهان اسلام است. مسجد، مقدس ترین مکان برای عبادت، نیایش و یاد خداوند متعالی است. مسجد، قلب تپنده ای است که در آن آسمان ها با هم پیوند می خورند و انسان به عنوان گل سرسبد نظام هستی، در آن رشد و تکامل می یابد.

سی مردادماه در تقویم جمهوری اسلامی ایران با نام روز مسجد گره خورده است. این روز برای ائمه مساجد، هیئت امناء های مسجد و نمازگزاران می تواند شروع یک سال و برنامه ریزی برای فعالیت های مسجد در هر محله و شهر باشد.

نامگذاری این روز به نام مسجد به پنجاه و چهار سال قبل یعنی سی، مرداد،  هزار و سیصد و چهل و هشت هجری شمسی مصادف با یک واقعه تلخ در بیست و یک، اُوت، هزار و نهصد و شصت و نه برمی گردد؛ روزی که مسجدالاقصی به دست صهیونیست‌ها به‌آتش کشیده شد و سال‌ها بعد و به‌همین مناسبت به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سی‌امین نشست این سازمان، این روز به نام روز جهانی مسجد نام‌گذاری شد.

یک جریان مسیحی صهیونیستی در آمریکا اعتقاد داشت ویرانی مسجد الاقصی وساخت معبد سوم سلیمان شرط ظهور حضرت مسیح (ع) است و الا ظهور نمی‌کند، بر پایه این اعتقاد، بیست و یکم اوت سال ۱۹۶۹ میلادی (۳۰ مرداد ۱۳۴۸)، مسجدالاقصی قبله اول مسلمانان جهان توسط صهیونیست‌ها به آتش کشیده شد و در اثر این آتش سوزی، به این مکان مقدس و تاریخی، آسیب‌های زیادی وارد شد.

رژیم صهیونیستی آتش سوزی مسجد الاقصی را به یک جهانگرد استرالیایی نسبت داد و پس از دستگیری این جهانگرد و تشکیل یک دادگاه نمایشی در تل آویو، این صهیونیست را بیمار روانی معرفی و او را آزاد کرد.

اما مسلمانان که این اهانت را به مقدسات خود برنمی تافتند با اعتراض های گسترده و البته اعتراضات دیپلماسی و در رأس همه کشورها جمهوری اسلامی ایران روزی را در تقویم جهانی به نام مسجد نامگذاری کردند تا هرساله با برگزاری و یادبود این روز معنوی بر جایگاه مهم مسجد تاکید و یادآوری کرد.

ماهیت مسجد به گونه ای است که از یک سو سبب ایجاد ارتباط با خداوند و عالم غیب می شود و از طرف دیگر انسجام اجتماعی گروه های گوناگون مردم را تقویت می کند. نقش محوری مسجد در جوامع اسلامی به گونه ای بوده است که همواره در کنار این مکان های مقدس، امور فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و علمی نیز صورت می گرفته است، از این رو در این نوشتار باید به تاریخچه مسجد و کارکردهای آن در عصر صدر اسلام و پس از آن خصوصاً در انقلاب اسلامی و در نهایت به مسجد تراز اسلامی پرداخت.

تاریخچه مسجد در صدر اسلام:

مسجد  در اصطلاح به محلی اطلاق می‌شود که جایگاه عبادت و خضوع در برابر حق تعالی است. کاربرد واژه مسجد در مورد چهاردیواری خاصی است که برای عبادت ساخته می‌شود و دیگر این‌که بر اساس روایت رسول خدا(ص) مسجد بر سراسر زمین اطلاق می گردد چرا که همه سطح کره خاکی می‌تواند سجده‌گاه انسان مسلمان باشد، اما مسجد به معنای امروزی را باید در سفر هجرت پیامبر به مدینه جستجو کرد، آنگاه که پیامبر خدا در اواخر سیزدهمین سال از بعثت به شهر یثرب مهاجرت نموده و پس از اطراق در این شهر اولین گام مهم را ایجاد بنای مسجد به عنوان پایگاه مسمانان بنا نهادند.

اگر چه قبل از آن بیت الله الحرام نیز در مکه عبادتگاه بود اما در بین عموم به مسجد شناخته نمی شد و تنها عده ای از مسلمانان در آن محدوه اقامه عبادت می کردند و جایگاه و کارکرد مسجد مصطلح را پیدا نکرده بود، اگرچه این مسجد اولین محل عبادتگاه و به دلیل بیت الله الحرام از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

مهمترین مساجد صدر اسلام با توجه به حوادث و موقعیت زمانی و مکانی را می توان در مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد قبا، مسجد الاقصی، مسجد کوفه، مسجد سهله و مسجد شام یا اموی خلاصه کرد.

مسجد الحرام:

 مسجدالحرام، مسجد اعظم و نخستین مسجد، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مسجد جهان اسلام و قبله‌گاه مسلمانان است. مسجدالحرام در شهر مکه در کشور عربستان سعودی قرار دارد. بنابر آموزه‌های اسلام هر انسان و موجود زنده‌ای که وارد آن شود ایمن است و نباید به او آسیب رسانده شود.

بنابر روایات اسلامی کعبه را برای اولین بار حضرت آدم نبی الله ساخت و سپس حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهماالسلام تعمیر و در عصر پیامبر(ص) و پس از پیامبر(ص) بارها تعمیر و بازسازی شد.

مسجد النبی:

این مسجد پس از مسجدالحرام دومین مسجد مقدس جهان اسلام و پس از مسجد قبا دومین مسجدی است که توسط پیامبر اکرم(ص) در سال اول هجری ساخته شد و در دوره‌های مختلف توسعه یافته است. پیامبر اکرم(ص) در این مسجد نمازهای جماعت را اقامه می‌کرد و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خویش را در این مکان وسعت می‌بخشید.

زمانی که پیامبر اکرم(ص) وارد یثرب شد، شتر خود را رها کرد و قرار را بر این گزارد که هر جا شتر او متوقف شود، همانجا محل سکونتش باشد. شتر در محل فعلی مسجد زانو زد و مسجد و خانه پیامبر همانجا ساخته شد، دیگر مسلمانان نیز در کنار مسجد خانه‌هایی ساختند که دربِ آن‌ها به داخل مسجد باز می‌شد.

مسجد النبی افزون بر جای عبادت مسلمانان صدر اسلام، جایی برای گردهمایی و جماعت بود و در انسجام و اتحاد مسلمانان نقش مهمی را ایفا می‌کرد. در این مسجد تصمیم‌گیری‌های مهم سیاسی انجام گرفت و پیامبر اکرم(ص) از این مسجد، همچون مرکزی برای اداره حکومت و برگزاری جلسات سیاسی، نظامی و اجتماعی استفاده می‌کرد.

مسجد قبا:

نخستین مسجدی است که در اسلام به دست حضرت رسول(ص) تأسیس شد. از این مسجد در آیات ۱۰۸ و ۱۰۹ سوره توبه یاد شده است. پیامبر(ص) در سال اول هجری، پیش از ورود به مدینه به درخواست مردم ساکن در محله یا منطقه قبا، دستور ساخت این مسجد را صادر کرد. 

قبا همان محلی است که پیامبر ساعاتی در آن منطقه توقف نموده تا کاروان امیرالمومنین علی (ع) به ایشان بپیوندد.

مسجد الاقصی:

این مسجد در نزد مسلمانان اعم از شیعه و سنی و سایر مذاهب اسلامی از قداست و اهمیت بالایی برخوردار است چرا که معراج پیامبر اکرم(ص)  از مسجدالحرام به قصد مسجدالاقصى و از آنجا به آسمان ها صورت پذیرفت وقرآن کریم در این باره مى فرماید: «سُبْحانَ الَّذِى أَسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِى بارَکْنا حَوْلَهُ» و از سوی دیگر این مسجد قبله اول مسلمانان می باشد.

مسجد کوفه:

مسجد کوفه، از مهمترین مساجد جهان اسلام است. این مسجد در طول تاریخ خود شاهد حضور بسیاری از انبیای الهی بوده است. در سال ۳۶ هجری با حضور امیرالمومنین علیه السلام در این مسجد، بر اهمیت آن افزوده گردید. امیرالمومنین بارها در این مسجد به نماز ایستاده، بر منبر آن خطبه‌ها خوانده، برخی از امور قضاوت و کشورداری خود را در آنجا انجام داده و نهایتا در محراب این مسجد به شهادت رسیده است. مطابق با روایات خانه حضرت نوح علیه السلام بوده و در نهایت مرکز قضاوت و دادرسی حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مسجد کوفه خواهد بود.

مسجد سهله:

مسجد سهله یکی از مساجد قدیمی کوفه و مورد احترام شیعیان است که قدمت آن، به قرن اول هجری باز می‌گردد؛ چنان‌که گفته شده است، قبیله بنی‌ظفر، این مسجد را در نیمه نخست قرن اول هجری، ساختند و مسجد نیز به نام همین قبیله شناخته می‌شد. بر اساس روایتی از امام باقر و امام صادق علیهما‌السّلام، مسجد بنی‌ظفر یکی از چهار مسجد متبرک کوفه و همان مسجد سهله است، در روایات از این مسجد به محل زندگی امام دوازدهم شیعیان پس از عصر ظهور اشاره شده است.

مسجد اموی(شام):

مسجد اموى دمشق یکى از شاهکارهاى درخشان تمدن و فرهنگ اسلامى است که نه تنها قدمت و سابقه آن به دوران هزار و چهارصد ساله اسلامى محدود نمى‌شود، بلکه ریشه و بنیانى دیرینه به بلنداى چهار هزار سال در تاریخ بشریت داشته و در حقیقت بیانگر سیر و تاریخچه تحول و دگرگونى ادیان و مذاهب است.

مکان این مسجد در چهار هزار سال پیش معبد آتش پرستان بوده و خداى آنان یعنى «آذر» مورد پرستش قرار مى‌گرفته است. پس از یونانی ها، رومیان با حضور و سلطه بر این سرزمین، این معبد را توسعه داده و آن را به محل عبادت خداى خویش «ژوپیتر» تغییر دادند. با گسترش مسیحیت در جهان و به ویژه در شام قسمت کوچکى از معبد ژوپیتر به کنیسه تبدیل گشت که به نام «قدیس یوحنا» یا «مارى یوحنا» خوانده مى‌شد.

سرانجام در سال هفده هجرى با فتح دمشق به وسیله‌ مسلمانان، این آتشکده و بتکده به مسجد و محل عبادت ذات باری تعالى و خداى واحد تبدیل گشت که البته نیمى از آن بر اساس مصالحه‌اى که صورت پذیرفته بود همچنان به صورت کلیسا باقى ماند. مساحت اولیه آن بر اساس آنچه که ابن جبیر نقل کرده است از شرق به غرب یعنى در طول دویست قدم (حدود ۱۵۰ متر) و از سمت جنوب به شمال یعنى در عرض ۱۳۵ قدم (حدود صد متر) بوده و در مجموع به پانزده هزار متر مربع مى‌رسیده است.

هنگامى که دمشق به وسیله سپاه اسلام فتح شد، کلیساهاى فراوانى در این شهر بود که بعضى از آنها طبق معاهده صلح در مقابل نیمى از کلیساى اصلى شهر در دست مسیحیان ماند و مسلمانان نیمه مذکور را تبدیل به مسجد کرده و در آن به نماز مى‌پرداختند که بعدها جامع اموى بجاى آن ساخته شد. مسجد جامع اموى یکى معجزات هنر معمارى اسلامى و رومى است.

کارکرد مسجد در صدر اسلام:

سال یازدهم پيامبر اسلام  پس از هجرت به «مدينه» قبل از هر چيز به «تشکيل حکومت» پرداخت ولی قبل از هر چيز به سراغ چه موضوعی می رود؟ بيت المال يا سپاه و لشکر يا دادگاه و ...؟ جالب اين که قبل از هر کار به ساختن مسجد پرداخته است، زيرا جامعه نوپای اسلامی مرکز اجتماعی لازم داشت، با جاذبه ‏ای بسيار نيرومند و معنوی و کانون همه اين ها مسجد بود؛ و به تعبير ديگر، تمام تأسيسات اين حکومت در مسجد خلاصه می شد. مسجد، دانشگاه بزرگ اسلام بود. مسجد، مرکز خود سازی و تربيت نفوس مسلمين و ستاد لشکر اسلام محسوب می شد. مسجد، دادگاه و مرکز قضاوت پيامبر بود و بالاخره مسجد، علاوه بر اين که کانون اصلی معنويّت و پيوند با خدا و تقويت روح ايمان بود، مرکز تشکیل حکومت اسلامی و سازماندهی تشکيلات اسلامی، در تمام زمينه‏ ها محسوب می شد و در واقع همه چیز در این مسجد قرار داشت.

کارکرد قضایی مسجد:

این سیره حتی در زمان های بعد پیامبر خصوصاً در دوران خلافت امیرالمومنین علی (ع) نیز ادامه داشت چنانکه حضرت در مسجد کوفه می نشستند و به قضاوت و حل و فصل دعاوی بین مردم می پرداختند، در بسیاری از منابع به مکانی به نام «دکة القضاء» اشاره شده که در میان مسجد کوفه قرار داشت و برخی در توصیف آن نوشته‌اند که این مکان در جایگاهی قرار دارد که هیچ سایه‌بانی بر روی آن نیست.

کارکردهای آموزشی مسجد:

مسجد يکی از مراکز مهمّ فرهنگی اسلام بود؛ و ساليان طولانی در صدر اسلام و بعد از آن محل درس و بحث بود و علمای بزرگی در آن ها به تعليم علوم، آموزش و پرورش شاگردان اشتغال داشته ‏اند. يعنی مسلمانان ازهمين مساجد جنبش علمی را در جهان ايجاد کردند.

کارکردهای اقتصادی مسجد:

با بررسی آیات کلام الله مجید و روایات رابطه تنگاتنگ ميان نماز و زکات، مسجد و اقتصاد و نماز جمعه و بازار (مرکز اقتصادی جامعه در عرف آن زمان) خواهیم رسید، به طوری که در اغلب آيات قرآن مربوط به زکات هميشه‏ «اتُوا الزَّکاةَ» در کنار «أَقِيمُوا الصَّلَاةَ» آمده است و در سوره جمعه از تجّار و بازاريان و خريداران می خواهد که ساعتی معاملات را رها سازند و به نماز جمعه بشتابند.

تحت تأثير قرآن و دستورهای پيامبر اکرم صلّی اللّه عليه وآله وسلّم و امام علی علیه السلام است که می بينيم چگونه مساجد جمعه آن چنان به بازار پيوسته که در تمام شهرهای اسلامی مسجد جمعه به منزله رأس شهر و بازار به منزله ستون فقرات آن است. بازارهای اسلامی طوری ترتيب داده شده که مسجد جامع، معبر و مدخل آن است. باشد که بازاريان با ياد خدا، وارد بازار شوند و به کسب و تجارت مشغول شوند، و به هنگام بازگشت به نماز بپردازند.

اميرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: «سُوقُ اَلْمُسْلِمِينَ کمَسْجِدِهِمْ فَمَنْ سَبَقَ إِلَی مَکانٍ فَهُوَ أَحَقُّ بِهِ إِلَی اَللَّيْلِ؛  همان‏گونه که در مسجد، هر کسی زودتر بيايد و محلّی را اشغال کند نسبت به آن مادام که در مسجد است اولويت دارد بازار مسلمين نيز چنين است؛ هر کس زودتر محّلی را اشغال کند تا شب اولويت دارد» اگر چه این روایت بیانگر حکم فقهی است اما به هر حال بين مسجد و بازار، رابطه روشنی وجود دارد.

کارکردهای اجتماعی مسجد:

مسجد با دايره زکات و بيت‏ المال، بازاريان را در برابر ورشکستگی به عنوان «والغارمين» بيمه می کرد؛ در برخی از مساجد اسلامی همانند مسجد جامع دمشق، در صدر اسلام، قسمتی از آن به بيت‏المال اختصاص داده شده بود که وجوهات نقدی، صدقات و زکوات و غيره در آن دريافت و نگاهداری می شد و اگر بازرگانی ورشکسته می شد و يا در سفر در راه می ماند، از سهم «والغارمين» و «ابن سبيل» تأمين می گرديد.

در دوره عظمت اسلام تمام زندگی شهر در مسجد جريان داشت و در آنجا قراردادهای تجاری بسته می شد، در آنجا تصميمات عام المنفعه ‏ای از قبيل امضاء کردن صلح نامه، يا رفتن به جنگ گرفته می شد.

با مطالعه کوتاهی در اطراف زندگی پيامبر صلّی اللّه عليه وآله وسلّم در می يابيم که مسجد آن حضرت در مدينه پايگاه همه چيز بود؛ زندگی روزمره مردم نیز در مسجد جریان داشت تا جایی که روزگاری هر خانه ای دری به مسجد داشت.

کارکرد مسجد در انقلاب و دفاع مقدس:

مساجد در سرزمین ایران اسلامی و یا به تعبیری سرزمین پارس نیز از دیرباز نقش مهمی در زندگی مردمان این سرزمین داشته است خصوصاً اینکه مجالس درس و مکتب خانه ها در مساجد برگزار می شد از این رو شاید مهم ترین کارکرد مساجد در این سرزمین محلی برای تربیت و دانش بوده است.

از مهم ترین مساجد ایرانی می توان به مسجد جمکران، امام حسن عسکری در قم، امام اصفهان،  گوهر شاد مشهد، نصیرالملک شیراز، جامع یزد، کبود تبریز، آقا بزرگ کاشان، عتیق اصفهان اشاره کرد، در این میان مسجد جمکران به دلیل قدمت و موضوعیت داشتن با ولی عصر(عج) از اهمیت بالا و ویژه ای برخوردار است.

در بحبوحه انقلاب اسلامی، مساجد پایگاهی سیاسی برای مبارزان انقلابی بود و از این مساجد نفرات مبارز علیه حکومت ستم شاهی در پای منابر علما و وعاظ زمان تربیت می شدند، برای مثال مسجد الجواد و در کنار آن حسینیه ارشاد با سخنرانی علامه شهید مطهری و آیت الله خامنه ای به محلی برای مبارزه نرم بر علیه حکومت سفاک پهلوی مبدل شده بود.

مسجد کرامت مشهد نیز میزبان سخنرانی و تفسیر قرآن آیت الله سید علی خامنه ای بود و ایشان چنان سخنرانی مهیج و پرشور داشت که جوانان را با عمق آیات آشنا می ساخت و به آنها می آموخت که اسلام راستین به ایستادگی شما نیاز دارد و برای رسیدن به آن راهی جز مبارزه با طاغوت ها نیست.

پس از انقلاب نیز این مساجد بودند که به پایگاه هایی اجتماعی برای کمک رسانی به جبهه های نبرد علیه باطل شده بود و از هر نقطه و مکانی کمک های مردمی به مساجد و پایگاه های آن می رسید و سپی به مناطق جنگی تحویل داده می شد.

البته پس از فروکش کردن جنگ، مسجد محل و پایگاه اجتماعی شد که اتفاقات بزرگ نظیر واکسیناسیون دسته جمعی در این محل مقدس انجام می شد و اینگونه مساجد نقش آفرین ظاهر شده اند.

تعداد مسجد پس از انقلاب اسلامی:

طبق آمارها تعداد مساجد پس از انقلاب اسلامی به سه برابر افزایش پیدا کرده است یعنی آمار 70تا80هزار مسجد را تایید می نماید، در واقع  به ازاء هر 3هزار نفر یک مسجد وجود دارد.

جایگاه مسجد در کلام رهبری:

نامگذاری یک روز در سال به نام مسجد باید جامعه اسلامی را به سمت و سویی بکشاند تا با استفاده از ظرفیت مسجد زمینه تمدن نوین اسلامی را فراهم نمایند. از این رو در سخنرانی های مقام معظم رهبری نیز بارها به اهمیت مساجد اشاره شده است از این رو برخی از آنها را گلچین نموده و بازخوانی می کنیم.

معبد در همه‌ی ادیان هست -که می‌نشینند در آنجا و عبادت می کنند- لکن مسجد با معابد مسیحی و یهودی و بودایی و بعضی جاهای دیگر که ما دیده‌ایم یا شنیده‌ایم متفاوت است. در مسجد، پیغمبر اکرم نمیرفت فقط نماز بخواند و بیرون بیاید؛ کاری که برای اجتماع پیش می‌آمد و مهم بود، صدا میزدند: اَلصلوٰةُ جامِعَة؛(۲) بروید به سمت محل صلات؛ برای چه؟ برای اینکه راجع به مسئله‌ی جنگ مشورت کنیم یا خبر بدهیم یا همکاری کنیم یا بسیج کنیم امکانات را و بقیّه‌ی چیزها؛ و شما در تاریخ اسلام مشاهده میکنید که مساجد، مرکزی برای تعلیم بود؛ می‌شنویم و در روایات میخوانیم که در مسجدالحرام یا مسجدالنّبی حلقه‌ی درس زید و عمرو و بکر از نحله‌های مختلف فکری و مذهبی وجود داشت؛ معنای این خیلی متفاوت است با کلیسیا یا با کنیسه‌ی یهودی که فقط میروند آنجا، یک عبادتی میکنند و بیرون می‌آیند. مسجد پایگاه است و این پایگاه بر محور ذکر و نماز است.

31/5/1395 دیدار ائمه جماعات استان تهران

مسجد پایگاه است؛ نه‌فقط پایگاه برای فلان مسئله‌ی اجتماعی، [بلکه‌] مسجد میتواند پایگاه همه‌ی کارهای نیک باشد؛ پایگاه خودسازی، انسان‌سازی، تعمیر دل و تعمیر دنیا و مقابله‌ی با دشمن و زمینه‌سازی برای ایجاد تمدّن اسلامی و بصیرت‌افزاییِ افراد.

31/5/1395-دیدار  ائمه جماعات استان تهران

مساجد را پایگاه قرآن قرار بدهید.

16/2/1398-

محفل انس با قرآن بایستی برای جوانها جایگاه خاص در مسجد ایجاد کرد؛ یعنی واقعاً باید برای جذب جوان برنامه‌ریزی کرد.

مؤمنین همه باید بیایند به مسجد و استفاده کنند، امّا جوانها را باید جذب مسجد بکنیم.

بعضی‌ها مسجد را از مسائل سیاسی میخواهند بکلّی برکنار بدارند. [میگویند] آقا شما وارد سیاست نشوید، کار خودتان را بکنید. یعنی بیایید همان نمازتان را بخوانید و بروید؛ فقط پیش‌نمازی محض. این همان سکولاریسم است.

۹۷ درصد از شهدای ما مسجدی بوده‌اند -اگر تحقیق بشود- این خیلی حرف مهمّی است. از هر صنفی: دانشجو است مسجدی است، کاسب است مسجدی است، دانش‌آموز دبیرستانی است مسجدی است. از مسجد حرکت کردن و راه افتادن و رفتن به میدانهای جنگ و جان خودشان را کف دست گرفتن، به زبان آسان است؛ جان در کف دست گرفتن، جان فدا کردن به زبان [آسان است‌]؛ وَ لَقَد کُنتُم تَمَنَّونَ المَوتَ مِن قَبلِ اَن تَلقَوهُ فَقَد رَاَیتُموهُ وَ اَنتُم تَنظُرون، انسان خب میگوید که بله ما جانمان [را میدهیم‌]؛ آن‌وقتی که در مقام عمل مواجه میشود با مرگ، جور دیگری است، خیلی سخت است. این جوانها از مسجد رفته‌اند و جان خودشان را در راه خدا داده‌اند؛ نقطه‌ی عزیمت عبارت است از مسجد؛ خیلی حرف بزرگی است، حرف مهمّی است. بنابراین مسجد، [هم‌] پایگاه مقاومت است، هم [پایگاه‌] رشد فعّالیّتهای فرهنگی و هدایت فرهنگی و بصیرت فرهنگی [است‌]؛ در دل فرهنگ، سیاست هم هست.

31/5/1395-دیدار ائمه جماعات استان تهران

از چیزهائی که حتماً بایستی مورد توجه قرار بگیرد و مسئولین محترم به آن توجه کنند، پرداختن به مساجد است.

28/7/1390- دیدار مسئولین اجرایی استان کرمانشاه

اگر مسجد، کیفیت شایسته‌ی خود را بیابد، هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری از دوش جامعه و مردم و مسئولان برداشته خواهد شد.

19/7/1390-بیستمین اجلاسیه سراسری نماز

شاخصه های مسجد طراز اسلام و انقلاب:

مسجد طراز اسلامی عنوانی است که نخستین بار مقام معظم رهبری در پیامی که به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز(18 مهماه 89) اجلاسیه نماز دادند، خواستار رسیدن به چنین مسجدی شده‌اند. منظور از مسجد طراز اسلامی، رسیدن به مسجدی براساس قاعده و روش صدر اسلام است.

با توجه به کارکردهای مسجد و انچه در کلام رهبر معظم انقلاب در سال های گوناگون نسبت به مسجد بیان شده است شاخصه های یک مسجد طراز اسلامی به شرح ذیل است.

1. مسجد باید کانون عبادت باشد.
2. مسجد کانون تعلیم و تربیت باشد.
3. مسجد کانون فعالیت های سیاسی باشد.
4. مسجد مرکز دادخواهی و قضاوت باشد.
5. مسجد مرکز تعاون و فعالیت های اجتماعی باشد.
6. با توجه به ذات مسجد، باید پایگاهی برای اتحاد مسلمین قرار گیرد.
7. مسجد محلی برای تعالیم نظامی و به تعبیر امروز پایگاه بسیج باشد.

غایت و هدف؛ چشم انداز مسجد موفق:

اکنون که زمان جمع بندی رسیده است با توجه به شاخصه های مسجد طراز اسلامی باید چنین گفت مسجد ذاتاً محلی برای عبادت و نیل به سوی مقصود و معبود یکتاست اما در کنار اوج گیری به سمت قرب الی الله مسجد می تواند کانون تعلیم و تربیت باشد پس از این مسجد می توان به عنوان محلی برای تدریس علوم دینی و غیر دینی، برگزاری دروس تقویتی مدارس نیز استفاده کرد و به نوعی پیوندی بین مدرسه و مسجد برقرار کرد.

به جای تاسیس مراکز قرآنی با اسامی مختلف همه مراکز قرآنی را در مساجد تجمیع کنیم تا بهره وری بیشتری نیز شاهد باشیم.

مسجد می تواند کانون فعالیت های سیاسی باشد و روزانه اخبار مهم کشور و نظام و حتی سایر ملل را بیان و برررسی کرد در واقع هر روز باید در مساجد جهاد تبیین کرد تا هر مسجدی خود مبلغی در جهاد تبیین باشد.

مسجد می تواند محلی برای شورای حل اختلاف باشد و دعاوی را در مساجد حل و فصل نمود.

مسجد باید پایگاهی برای فعالیت های عام المنفعه و کمک های مومنانه در طول سال، مرکز اتحاد مومنین با هر گونه طیف و سلایق اجتماعی و سیاسی  قرار بگیرد.

در سال های اخیر در برخی از نقاط کشور با اجراء برنامه «امام محله» شاهد اتفاقات خوب و تازه ای هستیم که می طلبد دستگاه های مختلف خصوصاً حوزه علمیه با همت و جدیت بیشتر در این امر یاری رسان و کوشا باشند.

حمیدرضا شاکر