استفاده از فناوری در یکصد سال اخیر حوزه علمیه قم
موضوع «فناوری و حوزه علمیه» از جمله مباحث قابل توجه در حوزه‌های علمیه است. در نگاه نخست، ممکن است تصور شود که حوزه علمیه به‌عنوان نهادی آموزشی و پژوهشی سنتی، در برابر فناوری که ذاتاً حامل تحول و تغییر است، رویکردی مقاوم و ایستا دارد، اما تاریخ تحولات یکصد سال اخیر حوزه علمیه قم خلاف این تصور را نشان می‌دهد.
به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، به بهانه همایش یکصدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم، سلسله مطالب و مصاحبه هایی با فرهیختگان حوزه و دانشگاه با هدف تبیین و آگاهی طلاب جوان و آحاد جامعه منتشر می شود.
گزارش مختصری از اقدام های صورت گرفته در حوزه علمیه در موضوعات «فناوری و هوش مصنوعی»:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.
موضوع «فناوری و حوزه علمیه» از جمله مباحث قابل توجه در حوزه‌های علمیه است. در نگاه نخست، ممکن است تصور شود که حوزه علمیه، به‌عنوان نهادی آموزشی و پژوهشی سنتی، در برابر فناوری، که ذاتاً حامل تحول و تغییر است، رویکردی مقاوم و ایستا دارد. اما تاریخ تحولات یکصد ساله اخیر حوزه علمیه قم خلاف این تصور را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که علمای دینی و حوزویان تمام تلاش خود را به‌کار بسته‌اند تا از آخرین فناوری‌های مرتبط برای نشر، اشاعه، صیانت و پردازش معارف دینی بهره ببرند.
چنانچه دوره صد ساله اخیر را به سه مقطع تاریخی تقسیم کنیم:
- از بازتأسیس حوزه تا ارتحال آیت‌الله العظمی بروجردی
- از ارتحال ایشان تا ارتحال حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)
- و از آن زمان تا دوره حاضر
در دوره اول و دوم، شاهد ظهور فناوری‌های رسانه‌ای جدید مانند مجلات، رادیو، تلویزیون، ضبط صوت و... هستیم. این فناوری‌ها به‌تدریج مورد توجه و استفاده حوزه‌های علمیه قرار گرفتند. به‌ویژه در دوره دوم، ضبط صوت نقش برجسته‌ای در رساندن پیام‌های حوزوی به جامعه و نیز در شکل‌گیری نهضت اسلامی ایفا کرد.
در دوره سوم، فناوری اطلاعات پررنگ‌ترین جلوه از فناوری در حوزه‌های علمیه بوده و تمرکز اصلی کارگروه تشکیل‌شده در این زمینه، معطوف به همین محور بوده است. در این راستا، مقالات متعددی به نگارش درآمده و به بررسی ابعاد مختلف این تحولات پرداخته‌اند.
نخستین نمود عینی این حرکت، تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بود؛ مرکزی که هم در زمینه تولید محصولات فناورانه دینی فعال بوده و هم در فرهنگ‌سازی و ایجاد ظرفیت در سایر نهادهای حوزوی برای استفاده حداکثری از فناوری اطلاعات نقش‌آفرینی کرده است.
از جمله مهم‌ترین حوزه‌هایی که فناوری اطلاعات در آن تأثیرگذار بوده، عرصه پژوهش است؛ به‌گونه‌ای که امروز دیگر فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، تبلیغی و ترویجی در حوزه علمیه بدون تکیه بر نرم‌افزارها و ابزارهای فناورانه، قابل تصور نیست.
تبلیغ مجازی نیز یکی دیگر از عرصه‌های مهم است. فعالیت‌هایی مانند وبلاگ‌نویسی، حضور در شبکه‌های اجتماعی، طراحی بازی‌های دیجیتال دینی، پاسخگویی آنلاین و مواردی از این دست، همگی از جلوه‌های بهره‌مندی از فناوری در خدمت تبلیغ دینی هستند که در مقالات کارگروه نیز بازتاب یافته‌اند.
اتوماسیون نهادهای حوزوی نیز یکی از محورهای قابل توجه دیگر در مقالات این مجموعه بوده است. بسیاری از نهادهای حوزوی درگیر فرآیند دیجیتال‌سازی، ساماندهی و به‌روزرسانی نظام اداری و ساختارهای مدیریتی خود شده‌اند.
از جمله موضوعات مهم دیگر، هوش مصنوعی است. حوزه علمیه از پیشگامان بهره‌گیری از هوش مصنوعی در عرصه علوم دینی بوده و نخستین محصول مبتنی بر هوش مصنوعی در حوزه، بیش از ۱۵ سال پیش به نتیجه رسید و مورد استفاده قرار گرفت. امروز نیز محصولات فناورانه‌ای در «دروازه علوم اسلامی» با استفاده از هوش مصنوعی تولید شده و یا در حال تولید است.
از این رو، ما نیازمند نگاهی آینده‌نگر به روند تحولات در این حوزه هستیم. در مقالات این کارگروه، چه به‌صورت مستقل و چه در قالب مباحث نظری، تلاش شده است تا جایگاه فناوری اطلاعات و به‌ویژه هوش مصنوعی در آینده علوم اسلامی تحلیل و تبیین شود.
موضوعاتی همچون علوم اسلامی دیجیتال، علوم انسانی اسلامی دیجیتال، و نسبت میان علوم اسلامی با فناوری نیز در این مجموعه به‌طور جدی مورد توجه قرار گرفته‌اند. این در حالی است که در جهان غرب و در میان رقبای ما، فعالیت‌های گسترده‌ای در این زمینه در حال انجام است و ما نیز باید خود را برای مواجهه علمی و متقن با خروجی‌های آن آماده کنیم.
امید است که محصولات و آثار پژوهشی تولیدشده در این کارگروه، مورد استقبال و استفاده عزیزان علاقه‌مند قرار گیرد.
ارسال نظرات