از چگونگی شکل‌گیری جامعه مقاوم در منطق قرآن تا نظریه ایمان‌محور در تولید قدرت

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست علمی «بررسی تبیینی آیات مقاومت و دفاع در قرآن» از سلسله‌نشست‌های «بازکاوی جنگ و صلح تحمیلی از منظر آموزه‌های قرآنی» عصر روز دوشنبه با حضور اساتید حوزه علمیه، کارشناسان علوم قرآنی و اندیشه سیاسی اسلام در سالن شهید دهقانی خبرگزاری رسا برگزار شد.

در این نشست چند تن از اساتید برجسته حوزوی با تبیین ابعاد قرآنی قدرت، صلح، جنگ، رهبری و مقاومت بر لزوم بازخوانی راهبردهای مقاومت در پرتو نصوص دینی تأکید کردند.

قدرت در منظومه قرآنی، مولود ایمان است

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی، نخستین سخنران این نشست بود که با تمرکز بر مفهوم قدرت در قرآن کریم گفت: هسته بنیادین قدرت در منظومه فکری اسلام، ایمان است؛ قدرتی که برخاسته از ایمان باشد نه تنها ماندگار و اصیل است بلکه به ریشه‌ای ملکوتی در وجود انسان متصل می‌شود؛ جایی که «معیت خدا» نقش‌آفرین می‌گردد.

وی با استناد به آیه ۱۳۹ سوره آل‌عمران و آیه ۳۵ سوره محمد(ص)، تأکید کرد: در این آیات خداوند صراحتاً برتری و عزت مؤمنان را به شرط ایمان وعده داده است؛ «وَلا تَهِنوا وَلا تَحزَنوا وَأَنتُمُ الأَعلَونَ إِن كُنتُم مُؤمِنين». بر این اساس برتری واقعی نه از مسیر تسلیحات و ثروت مادی بلکه از طریق تقویت ایمان و پیوند با خداوند حاصل می‌شود.

این پژوهشگر قرآنی همچنین با اشاره به دو بُعد روانی این آیات گفت: خداوند در شرایط بحرانی مؤمنان را از سستی و اندوه بازمی‌دارد؛ چراکه حزن مربوط به گذشته و خوف ناظر به آینده است. در حالی‌که ایمان حقیقی مؤمن را در زمان حال نگه می‌دارد و مانع از گرفتار شدن در چرخه‌های یأس و ناامیدی می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهمنی با تحلیل اجتماعی از فضای آیات فوق افزود: جریان نفاق دقیقاً در فضای حزن و انفعال اجتماعی رشد می‌کند و تلاش می‌کند با تزریق تردید ملت‌ها را از درون تهی کرده و به تسلیم بکشاند. اما وعده خداوند به جامعه مؤمن این است که اگر بر ایمان خود استوار بمانند حتی در سخت‌ترین شرایط نیز «أَنتُمُ الأَعلَون» خواهند بود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود از تلاش‌های رسانه‌ای خبرگزاری رسا به‌ویژه از حجت‌الاسلام محققی مدیرعامل این رسانه حوزوی تقدیر و تأکید کرد: تبیین مفاهیم بنیادینی چون ایمان، قدرت و مقاومت در رسانه‌های دینی نقشی حیاتی در حفظ هویت ایمانی جامعه دارد.

جامعه مقاوم در هندسه اسلامی چگونه ساخته می‌شود؟

در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، استاد تفسیر حوزه علمیه قم به تبیین الگوی قرآنی جامعه مقاوم پرداخت و گفت: در هندسه اسلامی جامعه مقاوم بر دو پایه بنیادین استوار است؛ رهبری مقاوم و مردم مقاوم. بدون این دو رکن، امکان شکل‌گیری جامعه‌ای تاب‌آور در برابر تهاجمات فکری، اخلاقی، سیاسی و اقتصادی وجود ندارد.

وی با تأکید بر اینکه جامعه مقاوم در منطق قرآن، جامعه‌ای متقی است، افزود: آیات قرآن در حوزه امت‌سازی تصریح دارند که خاستگاه جامعه الهی، تقواست. جامعه‌ای که در آن تقوا نهادینه نشده باشد ولو ایمان ظاهری هم داشته باشد در برابر فشارها و چالش‌ها دوام نمی‌آورد.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهجت‌پور با بررسی سیر تاریخی دعوت پیامبر اکرم(ص) اظهار داشت: آن حضرت دعوت خود را در شرایطی آغاز کرد که در جامعه‌ای سراسر شرک و جهل تنها فرد موحد بودند. با صبر، حکمت و عقلانیت توحیدی توانستند بذر ایمان را در دل‌ها بنشانند.

وی با اشاره به اینکه تا سال‌های نخست بعثت مؤمنان بیشتر به صورت فردی و پنهانی شناخته می‌شدند، گفت: در سوره‌های مکی خطاب «یا أیها الذین آمنوا» به‌کار نرفته است چراکه هنوز بدنه اجتماعی ایمان شکل نگرفته بود. اما به تدریج ایمان در دل افراد مستقر شد به هویت اجتماعی تبدیل گشت و از دل آن جامعه مؤمن و مقاوم ظهور کرد.

حجت الاسلام والمسلمین بهجت پور تصریح کرد: جامعه‌ای که از درون با ایمان تغذیه شود می‌تواند در برابر کفر سازمان‌یافته ایستادگی کند. این الگو، سیر بعثت پیامبر و یکی از اساسی‌ترین راهبردهای قرآنی در مهندسی اجتماعی است.

صلح و جنگ؛ واقع‌بینی قرآنی در برابر خوش‌خیالی دیپلماتیک

سومین سخنران این نشست، حجت‌الاسلام سید محمدعلی فقیهی، استاد حوزه علمیه بود که با تحلیل آیات قرآن به بازخوانی نگاه اسلام به صلح و جنگ پرداخت.

وی با تأکید بر اینکه آموزه‌های قرآنی در حوزه صلح برخلاف برخی برداشت‌های ساده‌انگارانه، مبتنی بر مقاومت، صلابت و هوشمندی است، اظهار داشت: در کل قرآن فقط دو مورد از صلح سخن به میان آمده و آن هم با شروطی بسیار سخت و محدود است.

حجت‌الاسلام فقیهی به آیه‌ای از سوره محمد(ص) اشاره کرد و گفت: در این آیه مؤمنان از آغاز صلح منع شده‌اند؛ تا زمانی که دست بالا در میدان دارند نباید صلح را پیشنهاد دهند. این یعنی در منطق قرآن صلح از موضع ضعف مردود است.

وی آیه دوم را مربوط به سوره انفال دانست و ادامه داد: در آنجا خداوند اجازه پذیرش صلح را تنها در صورتی می‌دهد که دشمن صداقت خود را اثبات کرده باشد. حتی در این صورت نیز به پیامبر(ص) دستور می‌دهد مراقب باشد، چراکه ممکن است دشمن در پشت چهره صلح‌طلبانه درصدد حمله مجدد باشد؛ نکته‌ای که در آیه ۶۲ سوره انفال آمده است.

این استاد حوزوه علمیه افزود: آنچه قرآن از مؤمنان می‌خواهد، ایستادگی، صلابت و شدت در میدان مقاومت است؛ این شدت تنها در حوزه نظامی نیست بلکه عرصه‌های فکری، اعتقادی، رسانه‌ای و فرهنگی را نیز دربرمی‌گیرد.

وی با اشاره به شرایط فعلی جهان اسلام تأکید کرد: در جنگ شناختی و نبرد گفتمانی باید بیش از گذشته مراقب تحرکات نرم دشمن بود و با حکمت و صلابت از مرزهای عقیدتی و هویتی دفاع کرد.

رهبری قرآنی؛ عقلانیت امنیتی در دل صلح‌طلبی

آخرین سخنران این نشست حجت‌الاسلام محمدهادی منصوری استاد حوزه علمیه قم، به بررسی الگوی قرآنی رهبری در میدان دفاع و امنیت پرداخت.

وی با بیان اینکه رهبر جامعه اسلامی در منطق قرآن نه فردی جنگ‌طلب بلکه شخصیتی صلح‌خواه، حکیم و عدالت‌محور است، افزود: رهبر دینی در نگاه توحیدی، مسئول تأمین امنیت و هدایت عقلانی امت است. او اهل صلح است اما تسلیم‌پذیر نیست.

استاد حوزه با اشاره به آیه ۶۴ سوره آل‌عمران که به گفت‌وگو با اهل کتاب درباره «کلمه سواء» دعوت می‌کند، اظهار داشت: اصل در روابط مسلمانان با دیگر ملت‌ها، صلح و نفی سلطه‌طلبی است. اما در برابر تهدید بالفعل یا ظلم آشکار، اسلام مشروعیت اقدام نظامی را فقط در چارچوب دفاع و پیشگیری می‌پذیرد.

حجت‌الاسلام منصوری در ادامه با استناد به آیه ۶۲ سوره انفال بر ضرورت هوشیاری در برابر فریب‌های دشمن تأکید کرد و گفت: متأسفانه امروز در فضای سیاست‌گذاری کشور با دو رویکرد افراطی مواجه هستیم؛ برخی ساده‌لوحانه به دشمن اعتماد می‌کنند و برخی دیگر هر حرکتی را جنگ می‌پندارند.

وی تأکید کرد: آنچه در سیره پیامبر(ص) و امام علی(ع) دیده می‌شود ترکیب عقلانیت امنیتی، اعتماد به وعده‌های الهی و اتخاذ مواضع شجاعانه در برابر تهدیدات واقعی است. این الگو می‌تواند برای مدیران و مسئولان امروز جمهوری اسلامی الهام‌بخش باشد.

در پایان این نشست اساتید حاضر بر لزوم استمرار چنین مباحثاتی برای تبیین راهبردهای قرآنی در میدان مقاومت و امنیت تأکید کردند و خواستار گسترش این گفتمان در سطوح حوزوی، دانشگاهی و رسانه‌ای شدند.