یادداشت؛
ریحانهای که تمدنساز است؛ بازخوانی جایگاه زن در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب
پیامبر اسلام زن را «ریحانه» خواندند نه «قهرمانه» و این تعبیر که رهبر معظم انقلاب آن را رمز فهم دقیق جایگاه زن در اسلام و الگوی زن مسلمان میدانند، نشان میدهد که زن نه ابزاری در خدمت کار و اقتصاد بلکه گل خانه و محور آرامش، تربیت و تمدنسازی است.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در منظومه فکری اسلام زن جایگاهی دارد که نه با معیارهای جاهلیت قدیم قابل سنجش است و نه با معیارهای جاهلیت مدرن. جاهلیت اولیه زن را موجودی کمارزش و قابل حذف میدانست و جاهلیت مدرن، زن را از هویت انسانی تهی کرده و او را ابزاری برای مصرف، سود اقتصادی یا جذابیت ظاهری قرار داده است. در میان این دو نگاه منحرف پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله با یک جمله کوتاه اما عمیق حقیقت زن را معرفی کردند: «المَرأةُ رَیحانةٌ و لَیست بقَهرمانة». رهبر معظم انقلاب در تفسیر این روایت میفرمایند: «قهرمانه یعنی کارگزار؛ و ریحانه یعنی گل. زن در خانه گل است، کارگزار خانه نیست. گل را باید مراقبت کرد؛ او هم شما را از بوی خوش و خواصّ خود بهرهمند میکند.» این بیان نه توصیهای احساسی بلکه بازتعریف یک هویت است؛ هویتی که در سیره امامین انقلاب بهصورت روشن تبیین و در رفتار و گفتار آنان تجسم یافته است.
ریحانه بودن زن یک تعریف وجودی است و نه محدودسازی نقشها. زن در نگاه قرآن، انسانِ برخوردار از کرامت ذاتی و استعداد بیپایان برای رشد معنوی و اجتماعی است. ریحانه بودن او یعنی محور آرامش، محبت، لطافت و تربیت بودن؛ یعنی اینکه ساختار روحی و جسمی زن بر مدار آفرینشگری عاطفی و تربیتی قرار دارد. این به معنای نفی عقل، مدیریت یا حضور اجتماعی نیست بلکه تأکید بر اصالت لطافت زنانه در کنار تواناییهای علمی، فکری و اجتماعی اوست. امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب نیز نشان میدهد که زنِ ریحانه میتواند مدیر، عالم، مجاهد، مطالبهگر و فعال اجتماعی باشد بدون آنکه از هویت زنانه و لطافت وجودی خود فاصله بگیرد.
در سیره امام خمینی(ره) زن موجودی انسانساز معرفی میشود. ایشان بارها فرمودهاند که از دامن زن، انسانهایی تربیت میشوند که جهان را متحول میکنند. امام(ره) زنان را پیشتازان انقلاب و مبدأ تحولات اجتماعی دانستند و همزمان، نقش مادری و همسری را اوج مسئولیتهای تمدنساز معرفی کردند. در نگاه ایشان، زن با حفظ عفت، حجاب و کرامت خود، در همه عرصههای جامعه حضور دارد و این حضور نه تنها با هویت دینی او منافات ندارد بلکه نتیجه طبیعی ایمان و خودآگاهی است. این همان معنای ریحانه بودن است: ترکیب لطافت و ظرفیت، نه حذف یکی به سود دیگری.
رهبر معظم انقلاب نیز در ادامه همین سیره، منظومهای دقیق درباره زن ارائه کردهاند. ایشان تأکید میکنند که زن ستون خانواده و خانواده ستون جامعه است و اگر زن در جایگاه حقیقی خود قرار گیرد، جامعه از درون مقاوم و اخلاقی میشود. به تعبیر ایشان بزرگترین ظلم به زن این است که او را از هویت زنانهاش دور کنند؛ چه با تحمیل نقشهای سخت و طاقتفرسا و چه با تبدیل او به ابزار تبلیغاتی و مصرفی. وقتی در روایت پیامبر(ص) زن «قهرمانه» معرفی نمیشود، معنایش این است که بارهای اضافی، مسئولیتهای فرساینده، تحمیلهای اقتصادی یا توقعات ناعادلانه نباید بر دوش زن گذاشته شود. زن کارگزار خانه نیست، اما گلِ خانه است؛ یعنی محور زیبایی، محبت، آرامش و حیات خانواده.
ریحانه بودن برخلاف تصور سطحی، زن را از نقشهای اجتماعی بازنمیدارد. رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کردهاند که زنان ایرانی در عرصه علم، سیاست، فرهنگ، ورزش و فعالیتهای جهادی پیشرو هستند و این افتخار به معنای تحقق درست الگوی زن مسلمان است. زن ریحانه میتواند فعال اجتماعی باشد اما هویت او قربانی حضور اجتماعی نمیشود. آنچه در نگاه غرب به زن رخ داده دقیقاً همین است: حذف هویت زنانه و جایگزینی آن با یک کارگزار بیوقفه که بر اثر فشارهای اقتصادی و فرهنگی از درون تهی میشود. در حالی که نگاه اسلامی میخواهد زن در اوج حضور و نقشآفرینی، همچنان منبع عاطفه و اخلاق در خانواده و جامعه بماند.
ریحانه بودن یک پیام تمدنی است. جامعهای که زنان آن ریحانه باشند، جامعهای با ثبات، مهربان، اخلاقی و مقاوم است. چنین جامعهای نسلهایی سالم، امیدوار، شجاع و متعادل تربیت میکند. در مقابل، جامعهای که از زن کارگزار میسازد نهتنها زن را خسته و فرسوده میکند بلکه خانواده را نیز بیریشه و جامعه را آسیبپذیر میسازد. در این معنا زن نه ابزار تولید اقتصادی است و نه کالای مصرفی؛ بلکه بنیان هویتی جامعه است.
سیره اهلبیت(ع) نیز دقیقاً همین معنا را تأیید میکند. حضرت زهرا(س) نمونه کامل ریحانه بودن است: محور محبت خانه، مربی نسلی که تاریخ را تغییر داد، مجاهدی سیاسی در دفاع از ولایت، عبادتپیشهای صالح و الگوی اجتماعی بینظیر. او ریحانه بود و درعینحال، فعالترین زن تاریخ اسلام در دفاع از حقیقت. همین جمع لطافت و صلابت، الگوی زن مسلمان در نگاه امامین انقلاب است.
بنابراین حدیث «المَرأةُ رَیحانةٌ» یک اصل راهبردی در تربیت اسلامی است؛ اصلی که اگر فهم و اجرا شود، زن در جایگاه حقیقی خود قرار میگیرد. زن ریحانه است، اما محدود نیست؛ لطیف است، اما ضعیف نیست؛ مرکز آرامش است، اما منفعل نیست؛ محور خانواده است، اما از جامعه دور نیست؛ و در نهایت، شخصیت او، هویت و معنویت جامعه را میسازد. در اندیشه امامین انقلاب، زن مسلمان نه در چهارچوب تحقیر جاهلیت قدیم تعریف میشود و نه در قالب ابزاری جاهلیت مدرن؛ بلکه همچون گل، محترم، اثرگذار، الهامبخش و تمدنساز است.
.........................
پی نوشت:
(1) ۱۴۰۴/۰۹/۱۲
ارسال نظرات