یادداشت؛
ضرورت فرهنگسازی برای پرهیز از اسراف از منظر رهبر معظم انقلاب
رهبر معظم انقلاب اسلامی با تأکید بر ضرورت فرهنگسازی و تغییر باورهای عمومی، اسراف را آسیب مهمی در سبک زندگی جامعه میدانند که هم از منظر شرعی حرام است و هم پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی دارد.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، اسراف به عنوان یکی از آسیبهای فرهنگی و رفتاری جامعه، همواره مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است. ایشان با بصیرت و عمق نظری به موضوع پرهیز از اسراف به عنوان مسئلهای بنیادین در سبک زندگی اسلامی نگاه کرده و بارها به ضرورت فرهنگسازی برای مقابله با این آسیب هشدار دادهاند.
رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۱۳۹۳/۰۱/۰۱ در بیانی کوتاه و گویا، ضرورت تغییر نگرش عمومی به موضوع اسراف را بیان کردند: «اگر بخواهیم مردم اسراف نکنند، بایستی این باور مردم بشود؛ این یعنی فرهنگ.» این جمله نشان میدهد که موضوع اسراف، مسئلهای صرفاً مالی یا مدیریتی نیست بلکه ریشه در باورها و فرهنگ عمومی جامعه دارد. فرهنگ به مجموعهای از باورها و هنجارها اطلاق میشود که رفتارهای فردی و جمعی را شکل میدهد. وقتی فرهنگ صرفهجویی و پرهیز از ریختوپاش بهصورت عمیق در دل مردم نهادینه شود، اسراف کاهش پیدا خواهد کرد.
در غیر این صورت توصیههای صرف، بدون زمینه فرهنگی، تأثیر محدود و گذرا خواهند داشت. از این منظر رهبر معظم انقلاب در واقع بر اهمیت آموزش، رسانه و تأثیر نهادهای دینی و اجتماعی برای نهادینه کردن این باور در جامعه تأکید دارند.
نقش الگوهای رفتاری در ترویج یا کاهش اسراف
یکی دیگر از نکات اساسی که در همان تاریخ ۱۳۹۳/۰۱/۰۱ مطرح شد، نقش الگوهای رفتاری است: «بسیاری از زیادهرویها و ریختوپاشها در رفتار مردم، بهخاطر نگاه کردن به رفتار آن کسانی است که آنها را "بزرگترها" میدانند؛ اگر اسراف در بین سطوح بالا نباشد، در بین مردم هم اسراف کم خواهد شد.»
این سخن روشنی است برای کسانی که در جایگاههای مدیریتی و رهبر معظم انقلاب قرار دارند. رفتار آنها نه تنها در تصمیمگیریها و سیاستگذاریها بلکه در سبک زندگی مردم تأثیرگذار است. مردم وقتی ببینند مسئولان و افراد برجسته جامعه خود به اصول صرفهجویی پایبندند، رفتار مشابه را از خود نشان میدهند.
از سوی دیگر اگر الگوهای بالادستی مملو از تجمل و ریختوپاش باشد، این رفتار به سرعت در سطوح مختلف جامعه نفوذ خواهد کرد. بنابراین، رهبر معظم انقلاب با تأکید بر مسئولیتپذیری سطوح بالا بار بزرگی را بر دوش مدیران کشور میگذارند.
حرمت اسراف؛ حکم شرعی و اخلاقی برای همه افراد
رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۱ به صراحت بیان کردند: «حرمت اسراف برای همه است؛ هر کسی در هر حدّی چه غنی، چه متوسّط یا فقیر ممکن است اسراف کند و اسراف، عمل حرام است.» این سخن یک حکم کلی است که اسراف را فراتر از مرزهای مالی و اجتماعی قرار میدهد و آن را به یک مسئله اخلاقی و دینی تبدیل میکند. هیچ کس از رعایت این اصل مستثنی نیست؛ چه کسی که در رفاه کامل زندگی میکند و چه کسی که زندگی متوسط یا فقیرانه دارد.
از دیدگاه شرع اسراف عملی حرام است؛ زیرا منابعی که در اختیار انسان قرار داده شده،امانتی است که باید به بهترین شکل مصرف شود و هدر دادن آن خلاف مسئولیت انسان در برابر خداوند است. این نگاه باعث میشود که پرهیز از اسراف نه تنها یک توصیه اجتماعی بلکه یک وظیفه دینی و اخلاقی در زندگی هر مسلمان باشد.
اسراف علاوه بر تحریم شرع پیامدهای منفی زیادی دارد که جامعه را از جهات مختلف تحت تأثیر قرار میدهد. اسراف موجب هدررفت منابع ملی، نابودی سرمایهها و افزایش فشارهای اقتصادی میشود. در سطح فردی نیز، اسراف زمینهساز مشکلات مالی و روحی است.
رهبر معظم انقلاب با توجه به اهمیت این مسئله، اصلاح سبک زندگی را یکی از ضرورتهای مهم کشور معرفی کردهاند. سبک زندگی اسلامی باید مبتنی بر قناعت، عدالت، و احترام به نعمتهای الهی باشد. فرهنگ صرفهجویی و پرهیز از زیادهروی، باعث میشود که منابع به شکل بهینه مصرف شوند و نسلهای آینده نیز بتوانند از این منابع بهرهمند شوند. این مسئله در شرایط کنونی کشور که با فشارهای اقتصادی و تحریمهای ظالمانه مواجه است، اهمیت دوچندان دارد.
مسئولیت اجتماعی و فردی در برابر اسراف
رهبر معظم انقلاب همواره بر مسئولیت فردی و اجتماعی در برابر اسراف تأکید کردهاند. هر فرد، صرفنظر از جایگاه و موقعیت مالیاش، موظف است از اسراف بپرهیزد و صرفهجویی را سرلوحه رفتار خود قرار دهد. در این میان، مسئولان و بزرگان جامعه مسئولیتی مضاعف دارند که با رفتار خود الگویی مناسب برای دیگران باشند. همانطور که گفتند: «اگر اسراف در بین سطوح بالا نباشد، در بین مردم هم اسراف کم خواهد شد.»
این سخن بیانگر این است که فرهنگ صرفهجویی باید ابتدا در میان مدیران، مسئولان و افراد مؤثر جامعه شکل بگیرد و سپس به دیگر اقشار منتقل شود.
راهکارهای عملی برای ترویج فرهنگ پرهیز از اسراف
برای نهادینه کردن فرهنگ پرهیز از اسراف در جامعه لازم است اقدامات متنوع و گستردهای انجام شود. آموزش مستمر در مدارس و حوزههای علمیه با تمرکز بر مبانی دینی و اخلاقی مرتبط با صرفهجویی از اهمیت بالایی برخوردار است تا نسلهای جوان از همان ابتدا با اهمیت این مسئله آشنا شوند.
همچنین استفاده از رسانهها و شبکههای اجتماعی به طور مستمر در تبیین مضرات اسراف و معرفی نمونههای موفق صرفهجویی میتواند تأثیرگذاری قابل توجهی داشته باشد. از سوی دیگر الگوسازی مسئولان و مدیران که با رفتار خود الگوی صرفهجویی باشند و از تجملات غیرضروری پرهیز کنند نقش بسزایی در فرهنگسازی ایفا میکند.
تشویق فرهنگ سادهزیستی و ترویج سبک زندگی متعادل نیز یکی دیگر از عوامل مهم در کاهش اسراف به شمار میرود. در نهایت، نظارت و قانونگذاری مؤثر توسط دستگاههای نظارتی و قانونگذار با اعمال مقررات مناسب زمینه مقابله با اسراف در بخشهای دولتی و خصوصی را فراهم میآورد و باعث تقویت این فرهنگ در جامعه میشود.
جمعبندی
رهبر معظم انقلاب با تأکید بر اینکه: «اگر بخواهیم مردم اسراف نکنند، بایستی این باور مردم بشود؛ این یعنی فرهنگ.» به ما یادآوری میکنند که مقابله با اسراف، کاری فرهنگی و ریشهای است. همچنین میفرمایند: «بسیاری از زیادهرویها و ریختوپاشها در رفتار مردم، بهخاطر نگاه کردن به رفتار آن کسانی است که آنها را "بزرگترها" میدانند؛ اگر اسراف در بین سطوح بالا نباشد، در بین مردم هم اسراف کم خواهد شد.» که این نکته اهمیت رفتار مسئولان و نخبگان را در ترویج فرهنگ صرفهجویی گوشزد میکند. و در نهایت تأکید میکنند: «حرمت اسراف برای همه است؛ هر کسی در هر حدّی چه غنی، چه متوسّط یا فقیر ممکن است اسراف کند و اسراف، عمل حرام است.»
این جملات گواه بر اهمیت این مسئله و ضرورت پایبندی همگان به پرهیز از اسراف است. با رعایت این اصول و تلاش همهجانبه در زمینه فرهنگسازی، میتوان جامعهای سالم، عادلانه و مبتنی بر ارزشهای دینی و اخلاقی داشت که در آن منابع به بهترین نحو حفظ و مصرف شود و نسلهای آینده از نعمتهای الهی بهرهمند گردند.
ارسال نظرات