اندیشه‌های امام نصب العین برنامه‌ریزان، مدیران و طلاب قرار گیرد
حجت‌الاسلام محسن الویری، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا به نقش روحانیان و اقبال مردم به علما و حوزه‌های علمیه در پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و با بیان این‌که بدون تردید این نقش یک سویه نبوده و تنها اقبال مردم موجد و منشأ پیدایش این قابلیت در حوزه نیست، گفت: این دو نقش را باید در کنار هم دید و نمی‌توان یکی را به گونه‌ای برجسته کرد که دیگری از یاد برود.
وی با بیان این‌که فردی که معتمد مردم است و از لحاظ علمی به وی مراجعه می‌شود، صرف مراجعه مردم در چنین فردی توان علمی ایجاد نمی‌کند؛ بلکه فرد خود باید دارای این قابلیت باشد، افزود: مردم می‌توانند به توانایی علمی فرد فعلیت بخشیده و زمینه محقق شدن آن را ایجاد کنند.
حجت‌الاسلام الویری البته قابلیت‌های حوزه‌های علمیه را انکارناشدنی دانست و اظهار داشت: در دو سه قرن اخیر، بخش قابل توجهی از این قابلیت‌ها با فاصله گرفتن از جایگاه اصلی‌اش، نقش خود را ایفا نکرد و حوزه‌ها را به مجموعه‌ای از نیروهای ارزشمند که در میدان عمل کارایی لازم را ندارد تبدیل کرده بود و و مباحث علمی رایج در حوزه را به سمت و سویی سوق داد که از نیازهای واقعی مردم فاصله بسیار زیادی داشت.
وی با بیان این‌که شخصیت بی‌بدیل و استثنایی حضرت امام خمینی(ره) به گونه‌ای بود که آن نقاط و قابلیت‌های مثبت حوزه را به خوبی و زیبایی شناسایی و احیا کرد و آن را پیراست، خاطرنشان کرد: با وجود این‌که همه آرمان‌های امام(ره) درباره حوزه محقق نشد، اما آن مقدار که محقق شد توانست این ظرفیت شگفت حوزه را در صحنه عمل به منصه ظهور برساند که همین امر سبب اقبال مردم هم شد.
مجموعه سخنان و رهنمودهای امام درباره حوزه واکاوی شود
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به حوزه مطلوب در دیدگاه حضرت امام(ره) اشاره کرد و گفت: برای شناخت دیدگاه امام(ره) درباره حوزه مطلوب نیازمند واکاوی دقیق مجموعه سخنان و رهنمودهای ایشان درباره حوزه‌های علمیه هستیم تا تمام ویژگی‌هایی که برشمرده‌اند را استخراج کرده و به عنوان ویژگی‌های حوزه مطلوب ارائه دهیم.
سردبیر فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام با اشاره به سند منشور روحانیت امام خمینی(ره) که در ماه‌های آخر عمر با برکت ایشان در سوم اسفند 1367 شمسی برابر با پانزدهم رجب 1409 قمری تدوین شده بود، ابراز داشت: امام(ره) در این سند با نگاهی تاریخی به حوزه‌های علمیه، بر نقش اصلی این حوزه‌ها تصریح دارند.
وی افزود: وقتی امام خمینی(ره) می‌فرمایند که اگر فقهای عزیز نبودند، امروز معلوم نبود چه علومی به عنوان علوم قرآن، اسلام و اهل بیت(ع) به خورد توده‌ها داده بودند و یا وقتی این‌گونه بیان می‌کنند که بحمدالله حوزه‌ها از نظر منابع و شیوه‌های بحث و اجتهاد غنی و دارای ابتکار هستند و یا هیچ روشی برای بررسی عمیق و همه جانبه علوم اسلامی مناسب‌تر از شیوه علمای سلف پیدا نمی‌شود؛ در یک نگاه تاریخی به نقش علمای پیشین اشاره می‌کنند.
حجت‌الاسلام الویری با بیان این‌که کسب مقامات علمی و معنوی در شیوه زاهدانه، فقر و عدم تعلق به دنیا و نرفتن زیر بار منت و ذلت از جمله ویژگی‌هایی است که امام(ره) برای یک روحانی مطلوب، حوزه مطلوب و آرمانی برمی‌شمرند، تصریح کرد: امام(ره) در اینجا از خون دل‌هایی برخی متحجرین و عالم‌نماها ابراز درد دل می‌کنند که این مورد در مجموعه آثار امام راحل استثنایی است.
وی ادامه داد: امامی که چون کوه، مستحکم و استوار بودند و هیچ‌گاه لب به شکایت از مشکلات نگشودند، به طلاب هشدار می‌دهند که افزون بر این‌که باید مواظب القائات روحانی‌نماها و مقدس‌مآب‌ها باشند، از تجربه تلخ روی کار آمدن انقلابی‌نماها و به ظاهر عقلای قومی که هرگز با اصول و اهداف روحانیت آشتی نکرده‌اند، عبرت بگیرند و این پیام بسیار بزرگ و مهمی را در بر دارد.
این پژوهشگر عرصه تاریخ اسلام با بیان این‌که آثار و سخنان ارزنده‌ای از امام خمینی(ره) حتی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال‌های نخستین مطرح شدنشان به عنوان یک عالم برجسته حوزه مطرح شده است که باید مدنظر قرار گیرد، اظهار داشت: امام(ره) نامه‌ای به مرحوم شهید مطهری دارند که در جلد سوم صحیفه امام صفحه 328 و 329 آمده است و در آن به اوضاع آشفته و هرج و مرج حوزه‌ها در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره دارند.
وی گفت: نکته قابل توجهی که امام(ره) در این نامه ذکر کرده‌اند آن است که تهدیدهای اصلی متوجه حوزه را از درون حوزه و نه از بیرون آن می‌دانند و تنها راه علاج آن را نیز حضور شخصیت‌های مورد قبول که از جنبه علمی نیز قابل قبول هستند و معلومات قابل عرضه‌ای را دارند پیشنهاد می‌کنند که باید ابتکار را در حوزه به دست گیرند.
شناخت تهدیدهای درونی حوزه در جنبه‌های مختلف ضروری است
حجت‌الاسلام الویری با بیان این‌که هیچ خطری حوزه را در معرض تهدید قرار نمی‌دهد جز آنچه در درون حوزه است، شناخت تهدیدهای درونی حوزه را در جنبه‌های مختلف ضروری دانست و خاطرنشان کرد: تمام اندیشه‌های امام خمینی(ره) درباره حوزه‌های علمیه به خوبی شناسایی، تبلیغ و دسته‌بندی شود و نصب‌العین همه برنامه‌ریزان، دست‌اندرکاران، مدایرن و طلاب قرار گیرد.
وی با اشاره به این‌که از سخنان امام(ره) این‌گونه نمی‌توان برداشت کرد که ایشان تهدیدهای بیرونی را مهم‌تر و شاخص‌تر می‌دانند، افزود: یک مجموعه زنده همواره در معرض تهدیدهای بیرونی هست و هرگز نمی‌توان گفت که حوزه این مرحله را پشت سر گذاشته است؛ از این‌رو نهادهایی مانند حوزه‌های علمیه باید نسبت به این امر هوشیار باشند.
این استاد تاریخ به جایگاه و اهمیت حوزه‌های علمیه در گذشته و حال اشاره کرد و با بیان این‌که حوزه این جایگاه را قوی‌تر و جدی‌تر از گذشته پشت سر می‌گذارد، تصریح کرد: هرگز نباید نسبت به تهدیدهای بیرونی و پیرامونی خوش‌بینانه برخورد کرد و با این تلقی که این تهدیدها از بین رفته یا حوزه از این مرحله گذشته است، از آنها غافل ماند؛ اما در مقام اولویت‌بخشی ساده‌انگارانه است که بخواهیم تهدیدهای درونی را بر مشکلات پیش پا افتاده حمل کنیم.
وی با بیان این‌که عدم توجه به تهدیدهای درونی حوزه و برجسته‌سازی مشکلات و تهدیدهای پیرامونی به بهای خرد و ناچیز انگاشتن تهدیدهای درونی مطابق با اندیشه‌های امام(ره) نیست، ابراز داشت: اگر مجموعه درونی پیراسته، مهذّب، منسجم و استوار باشد، چه در مقیاس فرد، حوزه و نظام، همواره تهدیدهای بیرونی خنثی و بی‌اثر خواهد بود.
حجت‌الاسلام الویری جریان‌های خاموشی که بی‌سر و صدا در پی حذف اندیشه‌های امام راحل هستند را نمونه‌ای از تهدیدهایی دانست که در بسیاری از مواقع چهره موجه درونی به خود می‌گیرند و خود را بومی حوزه نشان می‌دهند و گفت: پاره‌ای از این تفکرات، در پیشینه حوزه وجود دارد و همواره در طول تاریخ حوزه به دنبال تلقی ناصوابی که از شأن و کارکرد حوزه و علم دینی و روحانیت وجود داشته، این تفکر غلط هم بوده است.
وی در ادامه به سخنان امام خمینی(ره) در جمع طلاب نجف اشرف اشاره کرد و با بیان این‌که امام(ره) در سخنرانی‌هایشان به یک معنا دنبال مقایسه بین حوزه علمیه قم و حوزه نجف هستند و در آنجا با این تعبیر که من برای حوزه نجف متأسفم و حوزه قم را زنده می‌دانم، اظهار داشت: مراد از زنده بودن آن است که نسبت به مسائل سیاسی آن روزگار زنده هستند، موضع می‌گیرند و به تعبیر حضرت امام(ره) کشته می‌دهند و ایستاده‌اند.
سردبیر فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام با بیان این‌که حوزه نجف عملاً از نقش و کارکرد اجتماعی‌اش باز داشته شده و بر علمی تأکید می‌کرد که در مسیر اصلاح جامعه قرار نداشت، گفت: در کنار شاخه‌ای از این تفکر که ریشه درونی و بومی دارد، شاهد تفکراتی هستیم که منشأ بیرونی نیز دارد و گاهاً ممکن است در میان حوزویان مورد اقبال قرار گیرد.
وی ادامه داد: تلقی‌هایی مانند جدا بودن دین از سیاست در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و یا تلقی‌هایی که از فقه می‌شد و برخی بر این باور بودند که فقه به عنوان یکی از علوم دینی است، کارکرد اقلی دارد و مجال با عقل محض بشری است و یا تفکرات دیگری که در یکی دو سال اخیر مطرح می‌شود و نوع بازسازی شده اندیشه منهای روحانیت است را می‌توان به عنوان جریان‌های خاموشی دانست که باید نسبت به آنها هوشیار بود.
برای مقابله با جریان‌های خاموش، صحیفه امام تحصیل شود
حجت‌الاسلام الویری تحصیل صحیفه حضرت امام(ره) را برای مقابله با جریان‌های خاموش ضروری دانست و گفت: در بسیاری از موارد نسبت به امام تلقی‌ای داریم که این تلقی با واقعیت همسویی و هم‌نوایی ندارد؛ ازا ین‌رو تلاش‌های فردی طلاب در درجه اول باید معطوف به اندیشه‌های حضرت امام(ره) درباره حوزه‌های علمیه باشد که البته با نرم افزارهای جدید به آسانی قابل دستیابی است.
وی از دست‌اندرکاران حوزه در معاونت‌های مختلف، شورای عالی و دبیرخانه شورای عالی حوزه خواست تا اندیشه‌های بزرگان دینی را با تکیه بر حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری استخراج و تدوین کرده و با شکل‌های مختلف در معرض آگاهی طلاب قرار دهند و ابراز داشت: فضاسازی برای انجام درست برنامه‌ها نیازمند آن است که این آرمان‌ها برای کسانی که مجری یا مخاطب آن هستند به خوبی تبیین و آشکار شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، طراحی و برگزاری نشست‌هایی به روش کارگاهی و گفت‌وگوهای محدود با مشارکت اکثری طلبه‌ها و بدون تشریفات را مناسب ارزیابی کرد و افزود: هر ماه یک نشست درباره شناخت اندیشه‌های حضرت امام(ره) درباره حوزه‌های علمیه در سطوح مختلف و در مدارس علمیه برگزار شود.
وی با بیان این‌که در دانشگاه‌ها درسی با نام وصیت‌نامه حضرت امام خمینی(ره) تدریس می‌شود، اما در حوزه‌ها هیچ درس الزامی که ناظر به اندیشه‌های حضرت امام باشد نداریم، خواستار تدوین یک متن درسی که امهات افکار امام راحل را در زمینه‌های مختلف در بر‌گیرد شد و تصریح کرد: این مجموعه در حوزه‌های علمیه پیش‌بینی شود و جزو درس‌های عمومی حوزه قرار گیرد. /920/ت301/ص