استاد دانشگاه تهران:
حوزه‌های علمیه به سوی ایجاد نظام زیباشناختی کامل حرکت کنند
خبرگزاری رسا ـ استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه بلاغت های امروز، دیداری و شنیداری است تاکید کرد: زیباشناسی که اکنون دارد ترویج می شود، ترجیح فرهنگ غرب را به ما القا می کند. این کار حوزه های علمیه است که حوزه نشانه شناختی زیباشناختی رسانه ها را در دوره کنونی استخراج کنند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، علی باوندیان، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی در دوزادهمین همایش حوزه و تحول که روز گذشته در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به تبیین همانندی‌ها و ناهمانندی‌های هنر و دین پرداخت و اظهار داشت: هنر به معنای کار شایسته در حد کمال انسان یا همان فضیلت است و در هیچ جای فرهنگ مکتوب ما تا کنون از هنر به معنای امروزی آن نامبرده نشده است.
وی افزود: اما وقتی هنر را به معنای( Art) به کار می بریم، منظور، کنش خلاقه ای است که در وجود انسان است و می تواند مفاهیم انتزاعی را به نحو زیباشناسانه محسوس کرده و به دیگران انتقال دهد.
باوندیان با اشاره به برخی ناهمانندی های هنر و دین، ابراز داشت: منشأ فاعلی دین، خداوند و اراده حکیمانه اوست در حالی که منشأ فاعلی هنر مربوط به ساحت وجودی هنرمند است که ریشه در فطرت انسان دارد. هنرمند باید ملهم، مجذوب و مفتون شود تا آفرینش هنری را از خود بروز دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: سایه دین بر همه جنبه‌های زندگی انسان گسترده است و هیچ بعدی از زندگی او بری از ساحت دین نیست در حالی که هنر دربرگیرنده تنها بخشی از زندگی انسان و براورنده نیازهای ذوقی انسان است؛ از این رو هنر شمولیت و جامیعت دین را ندارد.
وی ادامه داد: ارائه اثر هنری بدون تمسلک به عنصر فرم محقق نمی شود و هنر برای نقل معقولات به محسوسات نیازمند فرم و قالب است اما دین نیازی به محسوس سازی مضامین مورد نظرش ندارد. همچنین جوهر اصلی دین قرین با تقدس است ولی هنر می تواند رویکرد قدسی نداشته باشد ودر عین حال هنر باشد.
باوندیان با بیان اینکه ادراک حقایق دینی برای مردم از مسیر تعقل و تدبیر اتفاق می افتد، افزود: درک ظرایف و لطایف آثار هنری به مدد احساس و عاطفه موثر انسانی انجام می شود، اساسا هنرمند الهام پذیر است؛ اما کار اولیه و نخستین دین، الهام بخشی است.
این استاد دانشکده هنر مشهد گفت: قوانین دین مبتنی بر ارتباط چهارگانه انسان با خود، خدا، مردم و هستی است؛ اما هنر هرگز به اندازه دین این همه وسعت در ارتباط سازی و ارتباط آفرینی نداردو فعالیت های هنری بیشتر در قلمرو توسعه ارتباط انسان با انسان است. دین هیچ نیازی به اینکه همه ارکان ترکیبی اش کشش صوری داشته باشد ندارد اما هنر به اقتضای خصوصیت شکلی خود همیشه باید از یک نوع کشش و جاذبه برخوردار باشد.
باوندیان ابراز داشت: دین برای هنر به مصابه قلب است؛ اما هنر برای دین به مصابه قالب است از این رو هرچه این قلب دینی در قالبی موسوم به هنر بیشتر بتابد، گرانمایگی آن بیشتر متبلور می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی در ادامه به همانندی های دین و هنر اشاره کرد و افزود: هنر و دین هر دو از گمشده های انسان هستند و خاستگاه مشترکی دارند. دین و هنر هر دو محتوا و قالب یعنی ظاهر و باطن دارند. مقولاتی از جنس معرفت و تربیت به تناسب اصالت و گستردگی شان در هر دو موجود است. بخشی از دین و هنر مربوط به هست و نیست و بخشی نیز مربوط به بایدها و نبایدها است.
وی با بیان اینکه دین و هنر هر دو قابلیت کشف و شهود عرفانی دارند، یادآور شد: بین هنر و عرفان نسبت عموم و خصوص مطلق برقرار است یعنی هنرمند قطعا به معنای شریف لفظ، یک عارف است و این دریافت های خود را به سرزمین ذهن مخاطب می رساند؛ اما عارف هیچ الزامی در این زمینه ندارد.
باوندیان ادامه داد: هنر و دین هر دو به پویایی و تحرک زندگی انسان نظر دارند و شاخسارانی از درخت گسترده معرفت حضوری هستند وبه اندازه ارزش ذاتی خود در ساخت بنای سعادت انسان بسیار موثرند. هنر و دین در انحصار هیچ طبقه خاصی قرار ندارند وهمه انسان ها می توانند به شکل برابر از هر دو بهره مند شوند وهرچند طبیعت دین و هنر پاک و به دور از هر آلایشی است؛ اما هر دو می توانند با امراض و آسیب هایی مواجه شوند.
وی در پایان گفت: برنامه های تلویزیون با به کارگیری هنر به معنای نادرست ان، موجب پایین آوردن افق های تحلیلی جامعه می شود.
باید نظام نشانه‌شناختی و زیباشناختی بومی را پایه‌ریزی کنیم
در ادامه ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه تهران با اشاره به اهمیت نشانه‌شناسی اظهار داشت: زیباشناسی‌ای که اکنون دارد ترویج می شود، ترجیح فرهنگ غرب را به ما القا می کند.
وی با بیان اینکه بلاغت های امروز، دیداری و شنیداری است افزود: اینکه صداوسیما در روز مبعث فرهنگ بودایی را تبلیغ می کند نشان از عدم نشانه شناسی برنامه ها دارد پس ابتدا باید نظام نشانه شناختی و زیباشناختی بومی را پایه ریزی کنیم.
وی با اشاره به کوتاهی در شناخت وهابیت گفت: وهابیت یک مکتب مدرنیسم است اما ما با شناخت نادرستی که از آن داریم عملا داریم با یک امر موهوم می جنگیم.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما هنوز حتی در زیباشناسی قرآن حرفی برای گفتن نداریم، خاطرنشان کرد: اگر می خواهیم تبلیغ کنیم به تمام نظام نشانه شناسی به طور اکمل نیاز داریم تا فرهنگ مبدأ برای سایرین شود. باید یک نظام زیباشناختی اکمل را انچنان مطرح کنید و در مقصد هم جا بیفتد که خیال کنید کل واقعیت است.
وی گفت: اگر تمام سیستم تخیل انسان پر نشود تقلید نخواهد کرد، بزرگ ترین مشکل ما اکنون همین است که نه نظام زیباشناختی مبدأ داریم نه مقصد. تخیل در هر قالبی که باشد می تواند تمام کاستی ها و نواقص شناختی را پر کند. بزرگ ترین کار هنر این است که این نظام نشانه شناختی ار مجموعه ای منسجم می کند طوری که وقتی ورود به انسان پیدا کرد به راحتی جای می گیرد و خروجش کار آسانی نیست.
فیاض، کار هنر را فضاسازی دانست و گفت: بدون این نظام نمی توان مهارت ارتباط موثر در تبلیغ داشت. با چارچوب زیباشناختی هنر در مشهد فضاسازی می کنند که کنار امام رضا(ع) صدها کلیسای زیرزمینی ایجاد می شود و برخورد انتظامی هم سودی نخواهد داشت.
وی ادامه داد: همانطور که دشمن با تبلیغ و سیستم نشانه شناختی اکمل وارد صحنه شده و دین را عوض می‌کند ما هم باید از همین بعد وارد شویم. مشکل ما در ایران در خصوص هنر این است که در دانشکده‌های هنر ما این است که نشانه‌شناسی غربی است و تلویزیون ما هم یک شعبه از شعبه های غرب در ایران است.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه حوزه علمیه هر یک از استان‌ها باید روی یک بعد این نظام زیباشناختی کار کند، افزود: این کار شما است که حوزه نشانه شناختی زیباشناختی رسانه‌ها را در دوره کنونی استخراج کنید. الان باید یک ادیب اول و ثانی در زیباشناسی امروز رسانه داشته باشیم این کار حوزه مشهد است.
وی با بیان اینکه مرز هنر و دین به شدت حساس است، افزود: غرب با یک حرکت و مکانیزم دین را کنار گذاشت. اینکه هنر را جای دین گذاشت یعنی سکولاریزم، در آلمان موسیقی یعنی مناسک دین. اگر آیه و نشانه جای خدا بنشیند شرک است؛ بنابر این دین اصل است نه هنر./930/پ202/س
ارسال نظرات