تحول در علوم انسانی نیازمند تدوین نقشه راه و مجاهدت اندیشمندان است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله صادق آملی لاریجانی رییس قوه قضاییه، پیش از ظهر امروز در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که در سالن همایش های صداو سیما برگزار شد، با اشاره به فضای فکری برخی مسؤولان دستگاه قضایی درباره انسان، گفت: برخی دیدگاه‌های اطراف ما در قوه قضاییه نسبت به قانون مجازات اسلامی آلوده به مبانی غربی شده است.

رییس قوه قضاییه با بیان اینکه بازنگری در علوم انسانی اهمیت فراوانی دارد، گفت: به همان اندازه که این موضوع دارای اهمیت است، کار و فعالیت در مورد آن نیز دشوار است. علوم انسانی قرن‌ها است در مغرب زمین پایه‌ریزی شده و بر اساس پیش‌فرض‌های موجود در غرب رشد کرده و بالنده شده است و این اساس‌ها را نمی توان به یکباره تغییر داد و زیر و رو کرد بلکه نیازمند تلاش و پشتکار است.

آیت‌الله آملی لاریجانی با تاکید بر نیاز به کار گروهی و دسته جمعی علمای فن و اندیشمندان در این زمینه، ابراز داشت: اگر ادعا داریم در زمینه علوم انسانی قصد تحول داریم باید متناسب با این داعیه مجاهدت کنیم و سرمایه علمی و مادی بگذاریم و باید بسیج هماهنگی در میان علما و فضلا ایجاد شود، بحث تحول در علوم انسانی کاری نیست که بتوان با دو یا پنج ماه کار آن را انجام داد بلکه باید بر اساس مبانی اسلامی و قرآنی سراغ این علوم رفت و از هرگونه تعجیل در این مباحث خودداری کرد.

وی با طرح این سؤال که علوم انسانی در چه مجراهایی قابل تحول است؟ ادامه داد: اگر بخواهیم در یک جمله چرایی دغدغه تحول در علوم انسانی را بیان کنیم باید بگوییم نگاه به انسان در علوم انسانی ما دخیل است و علوم انسانی راجع به انسان‌ها است؛ همچنین علوم انسانی ما به جلوه‌ای از جلوه‌های حیات انسانی در کنار علوم جامعه شناسی و روانشناسی می‌پردازد.

کسانی که فکر کردند تحول در علوم انسانی سیاسی است،‌ بیراهه رفتند

رییس دستگاه قضا در ادامه به بحث‌های انحرافی که در این زمینه شده اشاره کرد و افزود: کسانی که پس از طرح بحث تحول در علوم انسانی ابراز نگرانی و تبلیغات بسیار کردند که این بحث‌ها سیاسی است، به بیراهه رفتند؛ دلیل روشن در رابطه با تحول در علوم انسانی این است که ما به عنوان انسان‌هایی متدین بر اساس کتاب و سنت، نگاه خاص به انسان داریم و این نگاه در علوم انسانی نیز مؤثر است.

آیت‌الله آملی لاریجانی در ادامه خاطرنشان کرد: ما باید براساس مبانی اسلامی و قرآنی به سراغ تحول در علوم انسانی برویم و برای موفقیت در این زمینه نیاز است ابتدا خود علوم انسانی را به صورت دقیق بشناسیم و نسبت به پیش فرض‌های آن مطلع باشیم.

رییس قوه قضاییه با بیان اینکه لازمه صحبت در مورد تحول در علوم انسانی،توجه به انسان است،گفت: زمانی که موضوع نگاه به انسان مبانی شکل‌گیری یک علم ر ا تشکیل می دهد، لازم است ما نوع نگاه به انسان را بر اساس آموزه‌های دینی خودمان انتخاب کنیم.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ما بر اساس آموزه‌های کتاب و سنت‌ خود بینش خاص و ویژه‌ای به انسان داریم، ابراز داشت:‌ معتقدیم در علومی که راجع به انسان است باید پیش فرض‌هایی نهایی شود و البته ما پا را فراتر می‌گذاریم و معتقدیم حتی در علوم غیر مرتبط با انسان نیز می‌توان از این پیش‌فرض‌ها استفاده کرد.

از کسانی که منکر ورود دین به ساحت‌های علوم انسانی هستند تعجب می‌کنم

آیت‌الله لاریجانی به اهمیت توجه به پیش‌فرض‌ها اشاره کرد و گفت: درست است که بررسی پیش‌فرض‌ها اندکی در کشور ما مغفول مانده است و حتی برخی از علما نیز به آنها بی توجه هستند ولی این مطلب امری اساسی و مهم قلمداد می‌شود.

وی همچنین با طرح این سؤال که عالمان علوم انسانی بر اساس چه زبانی در حال فعالیت علمی هستند؟ اظهار داشت: ما با توجه به مباحث فلسفی، متافیزیکی و هرمونتیکی در بحث فهم، مجاری مختلفی را برای ورود در بحث نحوه‌ حیات در فهم و استدلال‌ها و حیات یک علم خواهیم داشت، من تعجب می‌کنم از کسانی که بحث ورود دین به ساحت‌های علوم انسانی را منکر می‌شوند و آن را نفی می‌کنند.

رییس دستگاه قضا با اشاره به برخی جریانات فکری منحرف در دستگاه قضایی، خاطرنشان کرد: در اوایل زمانی که به قوه قضاییه آمدم یکی از مسؤولان سابق کتابی را به من داد، من مقدمه آن را نگاه کردم و در مقدمه آن کتاب نقد قانون مجازات اسلامی در مباحث گوناگون و در نهایت پیشنهاد بر استفاده از تجربه و مبانی انسانی شناسی غربی را دیدم، همان زمان متوجه شدم که برخی دیدگاه های اطراف ما در قوه قضاییه نسبت به قانون مجازات اسلامی آلوده به مبانی غربی شده است.

آیت‌الله آملی لاریجانی همچنین با بیان بعضی دیدگاه های غربی در مورد انسان، گفت: برخی صرفا انسان را نوعی حیوان می‌پندارند و برای وی صرفا همین زندگی دنیایی را متصور هستند، اما ما معتقدیم انسان جسمش صرفا جسم خاکی است و در آن نفخه‌های الهی دمیده شده است و قطعا میان این دو دیدگاه تفاوت‌های فاحشی وجود دارد و همین امر باعث می‌شود که نگاه به علوم انسانی و پیش‌فرضهای آن متفاوت باشد. متاسفانه ما شاهد هستیم که حتی در روانشناسی به روح توجهی نمی‌شود، در حالی که ما معتقدیم با کمک گرفتن از معارف دینی می‌توان نسخه‌های مفیدی برای این مسأله تهیه کرد.

سه راهکار برای تحول علوم انسانی

رییس قوه قضاییه در ادامه به ضعف بعضی از نظریه پردازان اشاره کرد و آن را حاصل سیطره فرهنگی خواند و ابراز داشت: یکی از اندیشمندان کشورمان که کتاب‌های وی نیز در دست برخی از شهروندان وجود دارد امروز به جایی رسیده که وقتی از وی درباره همجنس‌بازی سوال می‌شود می‌گوید من نمی‌توانم درباره این موضوع و درستی و غلط بودن آن اظهار نظر کنم. چرا ما زیربناهایی را می‌پذیریم که ما را به این چالش ها بکشاند؟ البته دغدغه ما این نیست که از تجربه دیگران محروم بمانیم اما آنها سیطره‌ای را برای ما درست کرده‌اند و باید بدانیم که سیطره فرهنگی بسیار قوی‌تر از سیطره نظامی است.

وی در بخش پایانی سخنان خود به تبیین نقشه راهی برای تغییر در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: سه موضوع عمده را باید مد نظر قرار دهیم، ابتدا باید با رجوع به معارف اسلامی آنها را استخراج و استظهار کنیم، سپس علوم مربوط به انسان که از غرب به ما رسیده را به درستی شناسایی کنیم و در نهایت این که این دو علم را با یکدیگر منطبق کنیم که سخت ترین مرحله همین مرحله است./908/پ201/ج