امام خمینی تفسیر را بیان‌گر مقصد نزول و مبین جهات عرفانی و اخلاقی می‌دانست
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام محمدتقی دیاری بیدگلی عضو هیأت علمی دانشگاه قم درباره رویکرد خاص امام خمینی(ره) به مسأله تفسیر قرآن کریم اظهار کرد: امام راحل(ره) تفسیر را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای قرآن کریم می‌دانست، البته نه هر نوع تفسیری، بلکه ایشان نگارش تفسیر جامع و هدف‌گرا را برای قرآن کریم مقصد عالی می‌دانست.
تاکنون برای کتاب خدا تفسیر نوشته نشده است
وی با اشاره به عبارتی از بیانات امام خمینی(ره) که در زمان تفسیر سوره مبارکه حمد از ایشان نقل شده و البته در کتاب شریف «آداب الصلوة» ایشان نیز آمده است، عنوان کرد: امام(ره) در آنجا فرموده‌اند که تاکنون برای کتاب خدا تفسیر نوشته نشده است! امام(ره) در ادامه این سخن را چنین توضیح می‌دهند که به طور کلی معنای تفسیر کتاب خدا آن است که شرح مقاصد آن کتاب را بنماید و نظر مهم به آن، بیان منظور صاحب کتاب باشد.
این محقق و پژوهشگر ادامه داد: از دیدگاه امام(ره) مفسر اگر مقصد از نزول را به ما بفهماند مفسر است، نه سبب نزول را، آن‌گونه که در تفاسیر وارد شده است. از منظر ایشان کتاب الهی، کتابی است که جامع همه معارف انسانی، کتاب معرفت، اخلاق و دعوت به سعادت و کمال انسانی است.
حجت‌الاسلام دیاری بیدگلی تصریح کرد: امام(ره) با توجه به همین منظر است که کتاب تفسیر را به عنوان مفسر و مبین جهات عرفانی و اخلاقی و آنچه که مربوط به سعادت انسان‌ها و سعادت بشری می‌شود، معرفی می‌کند؛ بنابراین اگر مفسری از این جهت غفلت یا صرف‌نظر کرده و یا به آن جهت اهمیت چندانی نداده باشد، در واقع از مقصود قرآن و منظور اصلی نزول قرآن کریم و فرستادن پیامبران بزرگ الهی و پیامبر عظیم‌الشأن اسلام(ص) غفلت کرده است.
نویسنده کتاب «اندیشه و آرای تفسیری امام خمینی(ره)» خاطرنشان کرد: این تعبیر امام(ره) بسیار عجیب است که غفلت از جهات عرفانی و اخلاقی کتاب وحی را خطایی برمی‌شمارد که قرن‌هاست این ملت را از استفاده از قرآن شریف محروم نموده و راه هدایت را به روی مردم مسدود کرده است.
حجت‌الاسلام دیاری بیدگلی تصریح کرد: حضرت امام(ره) نگاه فراگیر و جامعی به مسأله تفسیر قرآن به عنوان یک تفسیر جامع که اهداف و مقاصد قرآن کریم را به خوبی تبیین کرده باشد، دارند و نظرشان این است که با وجود آن که بسیاری از مفسران به این جهت ـ یعنی تفسیر قرآن و تبیین معارف و مفاهیم قرآنی ـ پرداخته‌اند، اما در بسیاری از تفاسیر به تبیین اهداف و مقاصد حقیقی کتاب وحی کم‌توجهی شده است.
مهجوریت‌زدایی از قرآن از منظر امام خمینی
وی تأکید کرد: امام(ره) در عین ورود به بحث اهداف و مقاصد قرآن کریم و بیان نکات مهمی در این زمینه، در جایی به همه کسانی که درصدد بهره‌مندی و استفاده از کتاب وحی الهی هستند، (به تعبیر امام(ره) متعلمان و مستفیدان از کتاب خدا) سفارش اکید کرده‌اند که تلاش کنند موانع و حجاب‌های فهم قرآن را کنار بزنند و از همین جهت به مهجوریت قرآن کریم و مراتب این مهجوریت اشاره کرده‌اند.
حجت‌الاسلام دیاری بیدگلی بیانات نورانی امام(ره) را در باب مهجوریت قرآن کریم، تکان‌دهنده خواند و گفت: این‌که چگونه می‌شود که قرآن در جامعه اسلامی و انسانی ما باشد و با این حال ما از مزایا و امتیازات برجسته آن برخوردار نباشیم. این‌جاست که قرآن کریم از زبان پیامبر اکرم(ص) به عنوان شکوه و گلایه مطرح می‌کنند که امت من کتاب الهی را ـ با آن که در میان آن‌ها است ـ مهجور کرده و کناری نهاده‌اند: «وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا؛ و پیامبر [خدا] گفت پروردگارا قوم من این قرآن را رها کردند.» (فرقان/30)
عضو هیأت علمی دانشگاه قم با اشاره به این‌که از منظر امام خمینی(ره) مهجوریت قرآن مراتبی دارد که شاید ما به عمده آن متصف هستیم، اضافه کرد: امام(ره) در جایی می‌فرمایند: آیا اگر ما این صحیفه الهی را مثلاً جلدی پاکیزه و قیمتی نمودیم و در وقت قرائت یا استخاره بوسیدیم و به دیده نهادیم، آن را مهجور نکرده‌ایم؟ آیا اگرغالب عمر خود را صرف در تجوید وجهات لغویه و بیانیه و بدیعیه آن کردیم، این کتاب شریف را از مهجوریت بیرون آورده‌ایم؟
حجت‌الاسلام دیاری بیدگلی در اشاره به ادامه بیان امام(ره) درباره مهجوریت قرآن گفت: در ادامه کلامه امام(ره) آمده است: آیا اگر قرائات مختلفه و امثال آن را فراگرفتیم، از ننگ مهجوریت قرآن خلاصی پیدا کرده‌ایم؟ آیا اگر وجود اعجاز قرآن و فنون محسنات آن را تعلم کردیم از شکایت رسول خدا(ص) مستخلص شده‌ایم؟ هیهات! که هیچ یک از این امور مورد نظر قرآن و مُنزِّل عظیم الشأن آن نیست.
این محقق و پژوهشگر افزود: امام(ره) در بخشی از بیانات خود در بیان معنای حقیقی مهجوریت‌زدایی از کتاب وحی می‌فرمایند: اگر دعوتهاى قرآن را پذیرفتیم و از قصههاى انبیاء(ع) که مشحون از مواعظ و معارف و حکم است، تعلیمات گرفتیم، اگر ما از مواعظ خداى تعالى و مواعظ انبیاء و حکما که در قرآن مذکور است، موعظت گرفتیم، قرآن را مهجور نگذاشتیم؛ والا غور در صورت ظاهر قرآن نیز اخلاد إلى الارض است، و از وساوس شیطان است که باید به خداوند از آن پناه برد.
حجت‌الاسلام دیاری بیدگلی با اشاره به بخش دیگری از بیانات امام خمینی(ره) درباره جایگاه والای قرآن کریم و مهجوریت‌زدایی از آن، عنوان کرد: این مطلب بسیار عجیبی است که امام فرموده‌اند: «اگر احیای احکام قرآن را به عمل به آن و تحقق به حقیقت آن نکنیم، در آن روز جواب رسول خدا را نتوانیم داد؛ کدام اهانت بالاتر از آن است که پشت پا به مقاصد و دعوت‌های آن زده شود».
نویسنده کتاب «اندیشه و آرای تفسیری امام خمینی(ره)» در بخش دیگری از سخنان خود در بیان ادامه بیانات امام اظهار کرد: اکرام قرآن و اهل آن که اهل بیت عصمت(ع) هستند، فقط به بوسیدن جلد آن و ضریح مطهر آن نیست؛ این یک مرتبه ضعیفه از احترام و اکرام است که اگر به دستورات آن و فرمایشات اینان عمل کردیم، مقبول است و الا شبیه به استهزاء و بازیچه است.
حجت‌الاسلام دیاری بیدگلی در تشریح این مطلب تصریح کرد: این استهزاء بدان معناست که انسان مدعی باشد که با قرآن مأنوس است و مراوده و حشر و نشر دارد، اما در واقع نسبت به معارف او ناآشنا و نسبت به عمل به محتوای آن بی‌توجه باشد. در یک کلام درباره دیدگاه امام در باب قرآن کریم می‌توان گفت که باید با قرآن انس و ارتباط برقرار شود و علاوه بر جنبههای ظاهری، پرداختن به جنبههای باطنی و معنوی و معارف درونی آن مورد توجه ویژه قرار گیرد و قرآن در سراسر زندگی فردی و اجتماعی آحاد جامعه اسلامی ما و مؤمنان به وحی الهی حضور عینی داشته باشد. /907/د102/ی