در قم؛
نشست علمی تبیین باب ضمان نفوس در آینه تقنین برگزار شد
خبرگزاری رسا ـ نشست کرسی نوآوری تبیین باب ضمان نفوس در آینه تقنین با همکاری انجمن علمی فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست کرسی نوآوری «تبیین باب ضمان نفوس در آینه تقنین» شنبه شب در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با همکاری انجمن علمی فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
در این جلسه احمد حاجی ده‌آبادی، عضو هیأت علمی پردیس قم دانشگاه تهران به ارائه این بحث پرداخت و حسینعلی بای مدیر گروه دیات مرکز تحقیقات قوه قضاییه داوری این نشست علمی را بر عهده داشت.
حاجی ده‌آبادی با بیان این‌که در فقه امامیه و اهل سنت تقسیم سه گانه قتل عمد، شبه عمد و خطای محض را برای قتل پذیرفته‌اند، گفت: ضابطه عمد، شبه عمد و خطای محض در روایات آمده است.
وی افزود: قتل عمد را آن دانسته‌اند که انسان هم قصد فعل و هم قصد قتل دارد، در قتل شبه عمد انسان قصد فعل دارد اما قصد قتل ندارد و در قتل خطای محض انسان نه قصد فعل و نه قصد قتل دارد.
عضو هیأت علمی پردیس قم دانشگاه تهران ادامه داد: در هر کدام از انواع قتل احکامی جاری می‌شود، ظاهر برخی متون فقهی نشان می‌دهد که قسم چهارمی وجود ندارد.
وی افزود: مشکل این است که در کنار این سه تقسیم، یک سلسله روایاتی است که در آن موارد گفتند دیه بر عهده قاتل است؛ این موارد بسیار به قتل خطای محض شباهت دارد، اما تفصیلی که در قتل خطای محض بیان شده مانند اثبات قتل از طریق اقرار، یا اثبات قتل از طریق بینه در این سلسله روایات نیامده است.
حاجی ده‌آبادی خاطرنشان کرد: این موارد که به قتل خطای محض بسیار شباهت دارد اما آثار قتل خطای محض را ندارد، این موارد را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد.
وی اضافه کرد: در برخی از این موارد فعل ارادی از شخص سرنزده و دیه بر عهده خود شخص است؛ مانند قتل در حال خواب که روایتی درباره دایه داریم که فرمودند اگر دایه در حال خواب بچه را بکشد و دایگی را به دلیل فقر قبول کرده باشد دیه به عهده عاقله دایه است، اما اگر دایگی را به دلیل شهرت و فخر پذیرفته است دیه بر عهده خودش است.
عضو هیأت علمی پردیس قم دانشگاه تهران ادامه داد: این از مواردی است که بسیار جالب توجه است؛ یعنی انگیزه فرد را در وضع دیه دخالت داده است.
حاجی ده‌آبادی بیان داشت: دایه که در حال خواب بچه‌ای را می‌کشد، این قتل مانند خطای محض است اما گفتند اگر به دلیل فخر پذیرفته باشد، دیه به عهده خود فرد است.
وی بیان داشت: در برخی از این موارد نیز شخص فعل ارادی انجام داده است؛ اما ائمه(ع) در روایات فرمودند که دیه بر عهده خود فرد است، مانند این‌که فردی در مسیر عام چاهی حفر کند و کسی در آن بیفتد و بمیرد؛ این قتل به عمد و شبه عمد شباهت ندارد اما به خطای محض شبیه است اما در روایات آمده که دیه کسی که چاهی می‌کند و آن چاه سبب مرگ می‌شود بر عهده خود فرد است در این جا نیز تفصیل نداده‌اند.
عضو هیأت علمی پردیس قم دانشگاه تهران اظهار داشت: این گونه موارد جای بررسی بیشتری دارد؛ این گونه موارد به دو بخش تقسیم می‌شود، بخشی که فرد فعل ارادی انجام داده مانند حفر چاه و بخشی که فرد فعل غیرارادی انجام داده مانند قتل در حال خواب، که ابتدا باید تعیین کرد چه نوع قتلی محسوب می‌شود.
وی اضافه کرد: مشکل بحث این است که فقهای از کتاب‌القصاص در موضوع قتل به ضابطه رسیده‌اند اما در باب دیات مسائلی که مطرح شده عین روایات را آورده‌اند و به ضابطه نرسیده‌اند.
حاجی ده‌آبادی خاطرنشان کرد: 5 راه برای حل این مسأله وجود دارد، اول این‌که چون قتل عمد است اما شرایط قصاص را ندارد دیه بر عهده قاتل است، راه حل دوم این است که بگوییم این موارد به دلیل این‌که دیه بر عهده قاتل است، شبه عمد محسوب می‌شود.
وی افزود: راه سوم این است که این گونه موارد را خطای محض بدانیم و احکام خطای محض را بر آن جاری کنیم، و بگوییم اگر دیه بر عهده عاقله گذاشته نشده به دلیل این است که دیه خطای محض که بر عهده عاقله باشد، فقط از طریق اقرار اثبات می‌شود.
عضو هیأت علمی پردیس قم دانشگاه تهران بیان داشت: راه چهارم این است که بگوییم دلیل بر عهده بودن دیه بر قاتل این است که قتل خطای محض فقط با تسبیب واقع نمی‌شود، بلکه فقط با مباشرت واقع می‌شود، این راه حل نسبت به قتل در حال خواب یا قتل در حال مستی مباشرت است.
وی بیان داشت: راه پنجم این است که این موارد را داخل در عمد، شبه عمد و خطای محض ندانیم، بلکه بگوییم یک باب جداگانه‌ای به نام ضمان نفوس یا اتلاف محض وجود دارد و در این راه حل پنجم می‌توان ضابطه‌ای ارائه داد./914/پ202/پ
ارسال نظرات