کلید برکت در ماه مبارک رمضان
هادی الیاسی
علاقه آدمی به افزایش وابستگی‌های خویش امری ذاتی است، چه در امور مادی و چه در امور معنوی. آنان که از دنیا و تعلقات آن چشم پوشیده‌اند نیز خواهان افزایش و برکت در بعضی از امور مانند؛ عمر، نسل، عبادت و راه‌های رشد و تعالی خویش‌اند. آنان که در تلاطم امواج فتنه انگیز دنیا نیز دست و پا می‌زنند، پایبند برکتند. از این‌رو برکت را باید یک مفهوم دینی بر‌شمرد که در تمامی زمینه‌های زندگی کاربردی است. از این رهیافت افرادی در پی دسترسی به کلید‌های برکت در امور زندگی خویش‌اند و هر راهی را که بپرسی، رفته‌اند و هر چاهی را سر زنده‌اند. غافل از آنکه برکت امری اعطایی از جانب پروردگار بی‌همتای عالم و رازق هستی است که تمام کلیدها به دست اوست.
در لغت برای برکت معانی بسیاری شمرده‌اند که از این مجال فارغ است، اما به طور مختصر باید گفت ریشه همه کلمات برکه، برکت، بارک، مبارک و تبرکت یکی است و در آن‌ها زیادی و رشد مدنظر است. به تعبیر دیگر باید گفت در برکت سه اصل زیادی، دوام و پاکی و تقدس محوری است.
راغب در مفردات گوید: از آنجایی که خیرات الهی از مقام ربوبیتش به طور نامحسوس صادر می‌شود، و مقدار و عدد آن هم قابل شمردن نیست، لذا به هر چیزی که دارای زیاده غیر محسوسی است می‌گویند: این چیز مبارک و دارای برکت است، روایتی هم که می‌گوید " هیچ مالی از صدقه دادن کم نمی‌شود"مقصودش همین نقصان غیر محسوس است نه کاهش مخصوص که بعضی از زیانکاران پنداشته و در رد آن گفته‌اند: ما ترازو می‌گذاریم و از فلان مال، مقداری صدقه داده سپس آن‌را بار دیگر می‌سنجیم و می‌بینیم که به مقدار صدقه کم شده است.راغب سپس اضافه کرده است که: مراد از"تبارک الله"اختصاص خداوند است به خیرات.
برکت به معنای خیری است که در چیزی مستقر گشته و لازمه آن شده باشد، مانند برکت در نسل که به معنای فراوانی اعقاب یا بقای نام و دودمان است، و برکت در غذا که به معنای سیر کردن مردم بیشتری است، و برکت در وقت که به معنای گنجایش داشتن برای انجام کاری است که آن مقدار وقت معمولاً گنجایش انجام چنان کاری را ندارد.
چیزی که هست از آنجا که غرض از دین تنها و تنها سعادت معنوی و یا حسی منتهی به معنوی است، لذا مقصود از برکت در لسان دین آن چیزی است که در آن خیر معنوی و یا مادی منتهی به معنوی باشد، مانند آن دعایی که ملائکه در حق ابراهیم (علیه‌السلام) کرده و گفتند: «رحمة الله و برکاته علیکم اهل البیت»(1) مراد از آن، برکت معنوی مانند دین و قرب خدا و سایر خیرات گوناگون معنوی، و نیز برکت حسی مانند مال و کثرت و بقای نسل و دودمان و سایر خیرات مادی است که برگشت آن به معنویات است.
در لسان دین اعم از آیات و روایات به حقیقت برکت پرداخته شده است و مکان‌ها و زمان‌های پربرکت معرفی و راه‌های بهره‌برداری از آن بیان شده است. یکی از این ایام ماه مبارک رمضان است و اصلاً این ماه را به همین جهت مبارک نامیده‌اند، چرا که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ... وَ هُوَ شَهْرُ الْبَرَکَة...؛ ماه رمضان ماه خداوند عزیز و جلیل است و آن ماهی است که ماه برکت است». این نام نشانگر این معنا است؛ که خداوند مهربان، این ماه را براى بندگان خود، گنجینه عظیمى از فیوضات ویژه خود قرار داده است.
بنابراین اگر کسى اهل ماه رمضان شود، آن فیوضات ویژه الهیه نصیب او خواهد شد. این ماه، خزانه خیر کثیر پروردگار است، که روزه گرفتن، برکتى از برکات آن است.
انسانى که در این ماه روزه دار واقعى باشد، یعنى اتصال همه جانبه به ماه رمضان پیدا کند، ماه رمضان نیز سلامت و صحت همه جانبه براى او به ارمغان مىآورد. پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله) فرمودند: «صوموا تصحوا»(3) روزه بگیرید، تا سالم شوید. بدن، روح، اخلاق، قلب، اعضا و جوارح شما، بر اثر روزه سالم خواهد شد. این معناى ماه مبارک و خیر کثیر در ماه مبارک رمضان است. هویت ماه رمضان همین کلام پیامبر (صلى الله علیه و آله) است.
پی‌نوشت‌ها:
1. هود: 73.
2. فضائل الاشهر الثلاثه، ص 95؛ بحار الانوار، ج 93، ص 340.
3. دعائم الاسلام، ج 1، ص 342./919/ی702/ن