محبوبان خدا در قرآن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «محبوبان خدا در قرآن» پژوهشی از «مهنازسادات حبیبی اسکندری» به بررسی برخی فضایل اخلاقی محبوبان خدا اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:

چکیده:

تحقیق حاضر به بررسی برخی فضایل اخلاقی محبوبان خدا پرداخته که با توجه به اهمیت واژه‌شناسی در گفتار اول به تعریف لغوی و اصطلاحی حب و محبت و محبوب پرداخته که حب در لغت همان دوست داشتن و محبوب شدن و میل به چیزی کردن است و از آنجایی که حب فی الله تنها عملی است که خالصانه و فقط برای خداست و بهترین عمل است و از آنجایی که محبت همیشه همراه اطاعت است و اطاعتی مقبول است که خالص باشد؛ بنابراین محب همیشه سعی در اطاعت از فرامین محبوب خود دارد و تمام تلاش خود را به کار می‌بندد تا از منهیات محبوب دور باشد و موجبات ناخرسندی او را فراهم نکند و محبت الهی در قلب همه انسان‌ها است که غایت خلقت نیز است و چه مقامی بالاتر از این که وقتی بنده خداوند را دوست دارد خداوند نیز او را دوست بدارد و بنده با اطاعت از فرمان‌ها و دوری از نواهی الهی به سعادت ابد می‌رسد تا آنجا که محبوب خدا می‌شود. در گفتار دوم به بررسی یکی از فضایل اخلاقی محبوبان خدا که همان تقوا است پرداخته‌شده و پس از تعریف تقوا به بررسی تقوا و متقین در آیات و روایات پرداخته، مواردی ذکر شد. در انتهای فصل نیز دلیل محبوبیت متقین در پیشگاه الهی بیان شده است. به همین ترتیب در گفتارهای بعد نیز به بررسی فضایل اخلاقی دگر از محبوبان خدا (توکل، تواضع، توبه، صبر) پرداخته شد و پس از واژه‌شناسی به بیان موارد مربوطه به آن فضیله اخلاقی پرداخته و در آخر هر فصل نیز دلیل محبوبیت این افراد (متوکلین، متواضعین توابین، صابرین) بیان شده است. در انتهای تحقیق بعد از بیان نتیجه، به ارائه پیشنهادی خدمت مسئولان و دست اندرکاران برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، تبلیغی و نیز رسانه‌های ارتباط جمعی علی‌الخصوص حوزه‌های علمیه پرداخته‌شده و سپس فهرست منابع استفاده‌شده در جمع‌آوری این پایان‌نامه ارائه شده است.

تعریف و تبیین موضوع:

حب در لغت به معنای دوستی، محبت و عشق است و محبوب یعنی دوست داشته، دوست و محبوب بودن یعنی مورد محبت و دوستی بودن. حب در اصطلاح ضد کراهت است و آن عبارت است از میل و رغبت طبع به چیزی که دریافتن آن سبب لذت و راحت باشد. محبت به هر چیز عبارت است از حالت میل و التذاذ به آن چیز و این حالت جدای از شناخت آن چیز نیست. شناخت یک شیء گاهی به وسیله حواس انجام می‌شود و گاهی به وسیله قلب. هرچه شناخت قوی تر و عمیق تر و لذت شدیدتر باشد محبت به آن قوی تر و عمیق تر خواهد بود. دوستی و محبت معمولاً تابع منافع و بهره‌های مشخص است، فقط کسانی را دوست می‌داریم که سودی از آن‌ها متوجه ما باشد وگرنه برای دوستی معنی و مفهومی درک نمی‌کنیم به همین جهت بعضی تصور می‌کنند که دوستی و محبت خداوند چون منفعتی در برندارد بی‌معنی است ولی همان طور که انسان خود و کمال و بقای خود را دوست دارد گاهی غیر خود را چنان دوست می‌دارد که این دوستی فقط به خاطر ذات محبوب است. یعنی ذات او خود عین بهره و منفعت حب است بدون این که غیر از ذات او حظ و بهره‌ای عاید محب شود. در کنار محبتی که بنده نسبت به خدا دارد خداوند متعال هم تعدادی از بندگانش را دوست دارد و آنان را محبوب خود می‌داند و در قرآن کریم با آیاتی همچون «...اِنَّ الله یحِبُّ اَلتَّوّابین...»، «...اِنَّ اللهَ یحِبُّ اَلمُتَّقین...» و...از آنها یاد شده است و چون ریشه دین اسلام حب و بغض است و در حدیثی از امام صادق (ع) در پاسخ فضیل بن یسار که گفت: آیا حب و بغض از ایمان است؟ فرمودند: مگر ایمان چیزی غیر از حب و بغض است. پس مقامی بالاتر از مقام حب الهی نیست.

1- تقوا و متقین:

تقوا یکی از ویژگی‌های مؤمنین است و متقین از جمله کسانی هستند که در قرآن از بندگان محبوب خدا به شمار آمده‌اند.

دلیل محبوبیت متقین در درگاه الهی:

متقین بندگانی هستند که در تمام امور یاد مقام ربوبیت پروردگار هستند و او را برترین و محترم‌ترین موجود می‌شناسند که در هر حال رعایت جانب او واجب است و لحظه‌ای غفلت از مقام او و فراموش نمودن حضور در محضرش روا نیست. بنابراین در انجام اوامر او و پرهیز از نواهیش می‌کوشند و با هوای نفس و خواسته‌های آن به خاطر خدا مخالفت می‌کنند و مصداق این آیه‌اند که می‌فرماید: «وَ اَمّا مَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی اَلنَّفسَ عَنِ اَلهَوی فَاِنَّ اَلجَنَّهَ هِی اَلمَأوی»(نازعات/41-40) آری متقین به خاطر ترس از خدا به مرتبه بلندی از تسلیم و خضوع در مقابل او دست یافته­اند. پس خداوند آن‌ها را دوست می‌دارد و محبت و الطاف خاص خود را شامل آن‌ها می‌نماید.

2- توکل و متوکلین:

یکی از نقطه‌های آغاز و مظاهر ایمان و مکارم اخلاق، توکل بر خدا و اعتماد به پروردگار متعال است. در قرآن کریم توکل به عنوان یکی از ویژگی‌های افراد با ایمان ذکرشده؛ آنجا که می‌فرماید: «وَ عَلی اللهِ فَتَوَکَّلوا اِن کُنتُم مؤمنین»(مائده/23) بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید.

دلیل محبت خدا به متوکلین: خداوند در آیه 159 آل عمران صراحتاً اعلام می‌دارد که‌ پیغمبر(ص) به خاطر آن که به خدا توکل کرده‌ای خداوند تو را دوست می‌دارد در نتیجه ولی و یاور تو خواهد بود و درمانده‌ات نخواهد گذاشت.

3- تواضع و متواضعین:

متواضعین کسانی اند که خود را به صفت تواضع آراسته و از هرگونه کبر و غرور به دور هستند.

دلیل محبت متواضعین در درگاه الهی: هم چنان که در آیه 54 مائده «خدا دوستشان می دارد و آنها نیز خدا را دوست می دارند آنها کسانی اند که در برابر مؤمنان نرم و متواضع هستند» در این آیه شریفه کسانی که خدا دوستشان دارد مبرّا از رذایل و متصف به فضایل هستند.

4- توبه و توابین:

توبه از معاصی، یکی از طرق سالکین الی الله و رأس المال فائزین (سرمایه رستگاران)، کلید استقامت مریدان و اصل نجات است. با توبه انسان از هلکات نگه داشته می‌شود.

5- صبر و صابرین:

صبر، ملکه قوت و صلابت نفس است که در نتیجه آن نفس در برابر ناملایمات متأثر نمی‌شود و در برابر هوس‌ها تسلیم نمی‌گردد.      

شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «محبوبان خدا در قرآن» پژوهش پایانی «مهنازسادات حبیبی اسکندری»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه حضرت حجت (عج) تهران است که در تابستان 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم رستگار» و استاد داور آن «حجت الاسلام سیدمجتبی تدین» است./9193/پ202/ی