«نفس الهی،» در بیشتر آثار آیت‌الله جوادی آملی به چشم می‌خورد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام رضا الهی‌منش، مدیر گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب پیش از ظهر امروز در نشست جشنواره ملی ملکوت با عنوان ساحت‌های وجودی آدمی در قرآن با رویکرد عرفانی که در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی برگزار شد، گفت: ملاصدرا پیش از این چهار مرتبه از نفس را برای آدمی تصویر کرده بود که پایین‌ترین نفس انسان را نفس حیوانی بیان کرده و بالاترین مرتبه را نفس الهی می‌داند که اقل افراد به این مرتبه دست پیدا می‌کنند.
وی افزود: نفس نفسانی که بلوغ جسمی انسانی را شکل می‌دهد از دیگر مراتب نفس برای آدمی در دیدگاه ملاصدرا است که پرسشگری و جوالیت ذهن و استدلال‌گری را در انسان به وجود می‌آورد و مرحله دیگر هم مرحله نفس انسانی است که افراد در سن 40 سالگی به آن دست پیدا کرده و انسانیت عالی را درک می‌کنند.
مدیر گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی با بیان این‌که نفس الهی، امری است که در بیشتر آثار آیت‌الله جوادی آملی به چشم می‌خورد، اظهار داشت: نفس الهی مبنای قرآنی و روایی دارد و اگر قرآن رزق آدمی است، حکمت الهی هم اقتضا می‌کند فردی که خدا او را سر این سفره دعوت می‌کند قابلیت بهره‌مندی از این سفره را داشته باشد.
حجت‌الاسلام الهی‌منش خاطرنشان کرد: حضرت آیت‌الله جوادی آملی مبتنی بر آیات قرآنی مراتب چهارگانه مادی، مثالی، عقلی و الهی را برای آدمی مطرح می‌سازند و نگاه ایشان در این موضوع را می‌توان با نگاه عارفان که ساحت‌ها و مراتب وجودی آدمی را به هفت مرتبه نفس، قلب، عقل، روح، سر، خفی و اخفا تقسیم کرده‌اند مقایسه کرده و بین این دو رتبه‌بندی نوعی همسان ایجاد کرد.
وی تصریح کرد: در بحث از مراتب انسان می‌توان به مراتب ادراکی آدمی نیز اشاره کرد که طبق قاعده می‌بایست با مراتب وجودی چهارگانه آدمی هم‌خوانی داشته باشد، اما حضرت آیت‌الله جوادی آملی مراتب ادراکی آدمی را عبارت از مراتب حسی، خیالی، وهمی و عقلی برشمرده‌اند که ظاهراً به مرتبه ادراک الهی اشاره نشده است.
مدیر گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی با اشاره به این‌که حضرت آیت‌الله جوادی آملی هم چنین متناسب با مراتب ادراکی به مراتب جذب و دفع در ساختار تمایلات آدمی اشاره کرده‌اند، ادامه داد: این جذب و دفع در هر مرتبه نامی ویژه به خود می‌گیرد، از جذب و دفع، شهوت و غضب و ارادت و کراهت گرفته تا آخرین آن‌ها که مرتبه تولی و تبری است.
وی گفت: همسان با مراتب صعودی آدمی می‌توان از مراتب نزول و سقوط آدمی نیز سخن گفت، تنزل به مرتبه چهارپایان، سنگ بودن، درندگی، شیطنت و پایین‌تر از آن که در بیان حضرت آیت‌الله جوادی آملی به اجمال آمده است.
حجت‌الاسلام الهی‌منش در پایان با بیان این‌که مرتبه نفس همان مرتبه مادی آدمی است، افزود: مرتبه الهیت هم مرتبه فراخود آدمی است و بالاتر از مراتب دیگر است و مراتب قلب، روح، سر، خفی و اخفا جملگی مراتب خود آدمی است و می‌توان آن‌ها را در سیر تکامل انسان جای داد./907/پ202/ن