امر به معروف و نهی از منکر در کلام امام و رهبری

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مطلب زیر یادداشتی است از حجت الاسلام عیسی زاده، مدیر گروه فرهنگ نامه های قرآنی، در تبیین جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در کلام امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری است.

بر اساس احکام اسلامی و با توجه به کلام نورانی امیرمؤمنان علی(ع) امر به معروف و نهی از منکر دارای سه مرحله است؛ مرحله قلبی، مرحله زبانی و مرحله عملی، آن حضرت سه مرحله را از مراحل جهاد بر شمرده‌اند و هشدار داده‌اند که زمانی می‌رسد که این سه را ترک می‌کنند و این نشانه سقوط و انحطاط است. اما آنچه در بحث مراتب انجام این فریضه الهی باید مورد توجه قرار گیرد، حکم شرعی رعایت تربیت آن مراتب است، با این بیان که با وجود احتمال برآورده شدن مقصود از مرتبه پایین‌تر، جایز نیست که به مراتب بالاتر عمل شود، در اینجا مراحل سه گانه به صورت مختصر بیان می‌شود.

مرحله اول که مرحله قلبی است، با شخص معصیت‌کننده طوری برخورد می‌شود که او متوجه شود که آمر به معروف و ناهی از منکر قلباً از کار او ناراحت است. مثل اینکه روی خود را بر گرداند، یا چهره‌اش را عبوس کند و رفت و آمد با او را کم سازد یا حداقل اگر نمی‌تواند عکس‌العمل نشان دهد، در قلب خود از آن کار ناراحت باشد.

مرحله دوم که زبانی است، درصورت مؤثر واقع نشدن مرحله قلبی، واجب است که امر به معروف و نهی از منکر با زبان انجام گیرد و در این مرحله جایز نیست از فحش، دروغ و اهانت استفاده شود.

مرحله سوم توسل به زور یا به اصطلاح مرتبه ید (دست) است. در این مورد، غالبا لازم است با اجازه و تحت نظر فقیه جامع الشرایط و حاکم شرعی انجام گیرد، چرا که چه بسا اقدام‌های خودسرانه سبب بروز تنش و هرج و مرج در سطح جامعه می‌شود که این امر خود از مصادیق منکر است و باید از آن پرهیز کرد و انجام آن را به حکومت اسلامی واگذار نمود.

امر به معروف در کلام امام خمینی(ره)

*آن مردمی که دارند حیثیت اسلام را از بین می‌برند، حقوق ضعفا را پایمال می‌کنند و... را باید نهی از منکر کرد.

* ما همه امروز وظیفه داریم.

* امر به معروف و نهی از منکر بر همه مسلمین واجب است.

*شما و ما موظفیم که همه در تمام اموری که مربوط به دستگاه‌های اجرایی است امر به معروف کنیم و اگر اشخاصی پیدا می‌شوند که خلاف می‌کنند، معرفی کنیم به مقاماتی که برای جلوگیری مهیا هستند و مشکلات را هم تحمل کنیم.

* از این جهت که شما می‌خواهید اطاعت امر خدا بکنید‌، نهی از منکر کنید‌، بزرگترین منکر غلبه اجانب بر ماست این منکر را باید نهی کنید از مخالفتی که باهم دارند و با ملت دارند و با دشمنان اسلام که خدا فرموده مراوده نکنیم، صحبت می‌کنند، الان منکری بالاتر از این نیست که مصالح مسلمین را به خطر انداخته است.

* نهی از منکر اختصاص به روحانی ندارد‌، مال همه است‌، امت باید نهی از منکر بکند، امربه معروف بکند.

* این کشور باید همه افرادش آمر به معروف و ناهی از منکر باشند و اعوجاج‌ها را خودشان رفع کنند.

* اصل امر به معروف و نهی از منکر برای این است که جامعه را اصلاح کند.

* سید الشهدا(ع) از همان روز اول که قیام کردند، انگیزه‌شان این بود که معروف را اقامه کنند و منکر را از بین ببرند.

امر به معروف در کلام مقام معظم رهبری

* امام خمینی آمر به معروف وناهی ازمنکر و مجاهد فی سبیل‌الله بود.

*مساجد به عنوان پایگاه‌های معنویت و تزکیه و هدایت روز به روز گرم‌تر و پر رونق‌تر شود و نشان ایمان و عمل و اخلاق اسلامی در گوشه و کنار جامعه از جمله در مراکز دولتی و ادارات و دانشگاه‌ها همه را به پیروی از تعالیم نورانی قرآن تشویق نماید. کتاب خدا در میان مردم حضور واقعی بیابد و آموختن و تدبیر و تعمیق درآن، برای همه به خصوص جوانان و نوجوانان امری رایج و دایر گردد.

* امر به معروف و نهی ازمنکر یک واجب اسلامی است و باید در میان مردم رایج بشود.

* امر به معروف و نهی از منکر یعنی سوق دادن به نیکی‌ها و بازداشتن از بدی‌ها.

* استکبار می‌خواهد در این کشور و در میان این ملت‌، ایمان عمیق نباشد، سرگرمی به شهوات باشد، «معروف» اسلامی نباشد و آنچه ازنظر اسلام «منکر» است رایج باشد.

* وظیفة جوانان حزب اللهی و مؤمن در مقابل کجروی‌ها و سوء‌نیت‌هایی که در بعضی جاها مشاهده می‌شود، چیست؟ اگر منکر است‌، وظیفه نهی از منکر است.

* منکرات، هم اخلاقی، هم سیاسی و هم اقتصادی است. همه جا هم‌، جای نهی از منکر است. یک دانشجو هم می‌تواند در محیط درس و علم‌، نهی از منکر کند. یک هنرمند هم با وسایل هنری خود می‌تواند نهی از منکر کند. روحانیون در محیطهای مختلف یکی از مهمترین عوامل نهی از منکر و امر به معروف هستند. نمی‌شود این واجب الهی را در دایره کوچک محدود کرد. این کار‌، کار همه است.

* هرکس جایگاهی دارد‌، اینکه کجا باید نهی از منکر بکنید و در مقابل کدام منکر می‌توانید مقاومت بکنید و بایستید و کدام را می‌شناسید‌، مهم است؛ کار‌، کار مردمی است. البته علمای دین باید مردم را هدایت و راهنمائی کنند؛ کیفیت نهی از منکر را برای مردم بیان کنند و منکر را برای آنها شرح بدهند.

* در جامعه اسلامی‌، تکلیف عامه مردم امر به معروف و نهی از منکر با لسان است؛اما اگر کار به برخورد بکشد‌، آن‌، دیگر بعهده مسئولین است که باید وارد بشوند و آنها‌، اینکار را بکنند.

* امر به معروف و نهی از منکر فقط این نیست که ما برای اسقاط تکلیف، دو کلمه بگوییم؛ آن هم در مقابل منکراتی که معلوم نیست مهمترین منکرات باشند.

* همه باید امر به معروف و نهی از منکر بکنند، الان هم عرض می‌کنم‌، نهی از منکر کنید. این واجب است امروز امر به معروف و نهی از منکر، هم مسئولیت شرعی و هم مسئولیت انقلابی و سیاسی شماست.

* به من نامه می‌نویسند، بعضی تلفن می‌کنند و میگویند ما نهی از منکر می‌کنیم اما مامورین رسمی‌، طرف ما را نمی‌گیرند؛ طرف فرد مقابل را می‌گیرند. من عرض می‌کنم مامورین رسمی چه مامورین انتظامی و چه مأمورین قضائی حق ندارند از مجرم دفاع بکنند. مأمورین باید از آمر و ناهی شرع، دفاع بکنند. دستگاه حکومت ما باید از آمر و ناهی از منکر دفاع بکنند، این وظیفه است.

* آیا معنای امر به معروف این است که این واجب به این عظمت را که قوام هرچیز به اوست‌، بیاورند در یک دایره‌ای محدود در خیابانهای تهران. این است معنای حضور نیروهای مومن در صحنه‌های گوناگون جامعه؟ نخیر، قضیه بالاتر از این حرفهاست.

* مهم‌ترین وظیفه‌ای که در صراط امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد این است که باید نیروهای مؤمن و حزب الله و آمر به معروف و ناهی از منکر و آنهایی که انگیزه دارند‌، باید در نظام اسلامی در صحنه باشند و همه جا باید حضور داشته باشند.

* همه مردم باید وظیفه امر به معروف ونهی از منکر را برای خود قائل باشند و با لحن مناسب محل خلاف و گناه را به خاطی تذکر دهند. وانجام این امر‌، در مرحله عمل واقدام تنها با اجازه حکومت باید انجام شود.

* امر به نیکی وصلاح ونهی از بدیها‌، مفاسد وتخلفات‌، از نظر قرآن کریم واسلام‌، تضمین کننده خط صحیح و راه راست است. هرکس به اندازه وسعت وجودی وشعاع قدرت خود‌، مسئول است ونباید در مقابل تخلفات‌، بدعت‌گذاریها‌، از میان رفتن سنت‌ها وزمینه‌سازیهایی که برای تهاجم دشمن صورت می‌گیرد‌، بی تفاوت باقی بماند.

* نقش امر به معروف و نهی از منکر در ایران اسلامی‌، روز به روز حیاتی‌تر می‌شود. خطاب کردن متخلف و بهره‌گرفتن از زبان‌، در نهی او از تخلف و امر وی به معروف‌، یک واجب الهی است.

* استفاده از زبان در انجام این مهم‌، مبتنی بر حکمت و مصلحت است؛زیرا اثر توالی امر و نهی زبانی در انسانها حتی با زبان خودش، همانند اثر توالی قطرات آب در سنگ و صخره است که در آن نفوذ کرده وسر انجام به درون آن راه می‌یابد. در مسایل جهانی، ملت ایران ونظام جمهوری اسلامی موظف به امر به معروف ونهی از منکر هستند./907/د101/ی