عرفان‌های نوظهور در سینما
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، «جنبش‌های نوپدید دینی» که به تعبیر دیگر «عرفان‌های نوظهور» یا «جنبش‌های نوپدید معنویت گرا» نیز گفته می‌شود، هر کدام در ادبیات علوم اجتماعی، تعریف خاصی دارند. گروه‌هایی که پس از جنگ جهانی دوم، به ویژه در دهه? هفتاد و پس از آن، در غرب و به ویژه امریکا ظهور یافته و آگاهانه و عامدانه یا به غفلت، متصدی ارائه? پاسخ به برخی پرسش‌های غایی شده‌اند که ادیان، پیش تر بدان‌ها می‌پرداختند: آیا خدایی وجود دارد؟ خدا را باید کجا و چگونه یافت؟ هدف و معنای غایی زندگی چیست؟ پس از مرگ چه اتفاقی برای ما می‌افتد؟ چه مناسک و شعائری به اِرضای وجودی انسان می‌انجامد؟
خصوصیت ویژه ای که در جنبش‌های معاصر وجود دارد و آنها را از ادیان جدا می‌کند، تکثر، تنوع و التقاط گرایی شدیدی است که در میان آنان یافت می‌شود. در این میان، می‌توان صفات مشترکی را برای همه? آنها برشمرد: نادیده گرفتن خدا با عنوان هدف غایی؛ قرار دادن شادمانگی با عنوان هدف غایی؛ خردستیزی و منطق گریزی؛ شریعت ستیزی و فقه گریزی؛ ناسازگار پنداشتن بُعد مادی و روحی وجود انسان؛ انکار معاد و طرح مسئله? تناسخ و قطب محوری و استادپرستی.
یکی از مهم‌ترین مسائل در عرفان حقیقی و جریان‌های کاذب، استاد و راهبر مریدان است. شناخت عارف و استاد حقیقی از افراد سودجو و دغل باز برای همگان ساده نیست. می‌توان ویژگی‌های عارفان دروغین و سران جریان‌های باطل شبه دینی را این گونه بیان کرد: دعوت به «خود»؛ مبهم و رازآلود سخن گفتن؛ مبارزه با ادیان الهی؛ تبلیغ کثرت گرایی عرفانی و دامن زدن به فرقه گرایی؛ انکار واقع نمایی ارزش‌های دینی؛ تئوریزه کردن مسائل جنسی و دامن زدن به آن و ایجاد مکان‌های مقدس اختصاصی.
فِرَق جدید با فروکاستن مفهوم دین، جایگزینی خودمحوری به جای خدامحوری و فرعی سازی دین نسبت به غایات اومانیستی، بزرگ‌ترین ضربه را بر کیفیت تدین افراد، وارد می‌آورند. علاوه بر این، ادعای این جنبش‌ها درباره انحصار در داشتن حقیقت، داشتن ساختارهایی که اطلاعات بی چون و چرا می‌طلبند، تشویق به وابستگی فزاینده به جنبش از نظر مادی، معنوی و منابع اجتماعی و بریدن از جامعه، همه و همه خطرهای نهان دیگری شمرده می‌شوند که نباید از آنها غفلت کرد.
خطرهای آشکار هم از یک جریان تا جریان دیگر تفاوت دارد؛ خطرهایی همچون اخذ مبالغ از افراد و مشتریان و کسب ثروت‌های بادآورده? کلان، تخریب قدرت کار و شغل در اعضا، کاهش ازدواج و افزایش بی بند و باری جنسی، از بین بردن احساس ترس یا گناه در افراد، از میان بردن احساس مسئولیت، هدایت کردن افراد به زندگی پر حیله، بی رحمانه و جنایت کارانه از جمله? آنها است.
جریان‌های نوپدید دینی در قالب‌های گوناگونی در فیلم‌ها مطرح می‌شوند:
1. زندگی، رفتار یا افکار یکی از شخصیت‌های اصلی این جریان‌ها، درون مایه اصلی داستان است. این فیلم‌ها بیش تر در قالب مستند ارائه می‌شوند؛ ولی در میان فیلم‌های داستانی نیز نمونه‌های آن وجود دارد.
2. تبیین عقاید و آموزه‌های جریان‌های نوپدید دینی در قالب داستانی که از طریق داستان منتقل می‌شود. باید توجه داشت که در این دسته، فیلم‌هایی وجود دارد که به آموزه‌ها می‌پردازد؛ ولی هیچ گاه سخنی از آن جریان به میان نمی‌آید.
3. به تصویر کشیدن نمادها و نشانه‌های فرقه‌ها و توضیح معنا و مفهوم آنها که به این وسیله، بخشی از آموزه‌ها را به مخاطب منتقل می‌کنند.
4. حضور شخصیت‌های تأثیرگذار مکاتب به عنوان عوامل اصلی فیلم که سبب مطرح شدن هرچه بیش تر این افراد می‌شود.
5. می‌توان قالب دیگری برای مطرح کردن این جریان‌ها در فیلم‌ها یافت که همان سه راه اول را شامل می‌شود با این تفاوت که سازندگان فیلم به علت بی اطلاعی از این جریان‌ها، داستان را این گونه روایت کرده‌اند، بدون آن که خود بدانند برای چه جریانی تبلیغ می‌کنند./998/د102/ح
منبع: راسخون