نگاه قرآن به تاریخ بشر نگاهی غیر انحصارگرایانه و غیر جزمی است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، نشست «راهکارهای حفظ حقوق اقلیت های دینی از منظر ادیان ابراهیمی» با حضور هیأتی از اندیشمندان مدرسه عالی دینی هارتفورد آمریکا ظهر امروز پنجم اردیبهشت در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

فریال سالم، دستیار پروفسور در حقوق و متون اسلامی در این نشست با بیان این که اولین بار که به ایران آمدم از زیبایی های آن شگفت زده شدم، گفت: میراث فرهنگی ایران باید باعث افتخار شما باشد.

وی در ادامه با بیان این که آمریکا با ورود تعداد بسیاری از مسلمانان شکل گرفته است، گفت: اما در این نشست تمرکز اصلی من بر روی مسلمانانی است که در پنجاه سال اخیر وارد آمریکا شدند و به صورت تطبیقی به لحاظ وضعیت اجتماعی و اقتصادی به مقایسه بین مسلمانان در اروپا و آمریکا پرداخته می شود.

تمایل به افراطی گری در مسلمانان اروپا نسبت به مسلمانان آمریکا شایع تر است/ساختار حکومتی اروپا شامل مسلمانان نمی شود

دستیار پروفسور در حقوق و متون اسلامی با بیان این که بسیاری قائل هستند که مسلمانان در اروپا آزادی عمل کمتری دارند تا در آمریکا، اظهار کرد: در حال حاضر تمایل به افراطی گری در مسلمانان اروپا نسبت به مسلمانان آمریکا شایع تر است.

وی با بیان این که بعد ازجنگ دوم جهانی، اروپا به دنبال بازسازی ساختار اقتصادی خود بود و نیاز به کارگر داشت، تصریح کرد: این فرصت زمینه ای را فراهم آورد که عده ای به اروپا مهاجرت کنند و این جمعیت برای کاراز ترکیه و آفریقای جنوبی به آمریکا هم مهاجرت کردند.

فریال سالم افزود: مسلمانانی که به کشور آمریکا مهاجرت کردند تحصیل کرده و باسواد بودند و این موضوع، یک جریان و مهاجرت نخبگانی در دهه 60 تا 70 بود و همین تفاوت در سطح علمی بین این دو گروه مهاجرت کننده به اروپا و آمریکا باعث شد که تفاوت سطح درآمدها نیز بین این مهاجرین اتفاق بیفتد.

وی با بیان این که سطح عمومی مسلمانان آمریکا نسبت به مسلمانان اروپا بالاتر است، اظهار کرد: در آمریکا تعامل و پیوستگی اشتراک بین مسلمانان با ساختار حکومتی آمریکا ایجاد شده و این درحالی است که در اروپا این گونه نیست و ساختار حکومتی اروپا شامل مسلمانان نمی شود.

وی افزود: بخشی از دلایل این موضوع به ماهیت شکل گیری آمریکا برمی گردد که توسط مهاجرین مسلمان تشکیل شد و همین عامل باعث گشایش و باز بودن دید آنان نسبت به ادیان دیگر بود و از طرفی در اروپا این فضای باز برای ادیان وجود نداشت.

دستیار پروفسوردر حقوق و متون اسلامی با مقایسه سبک زندگی این دو گروه اقلیت، گفت: در واقع مدل آمریکایی موفق تر بوده است و از دلایل این موضوع می توان به این نکته اشاره کرد که در آمریکا عده ای به اقلیت ها قدرت دادند که فضای رشد آن ها فراهم شود.

وی در ادامه به دلایل مدل موفق زندگی اقلیت ها در آمریکا اشاره و تصریح کرد: در واقع شرایط بهتری برای حضور و زندگی اقلیت ها در آمریکا فراهم شد و از طرفی سنت مشترک بین اقلیت ها مورد احترام قرار گرفت و این احساس اقلیت بودن را در آمریکا نداشتند چرا که سنت مشترک بین ادیان مورد پذیرش قرار گرفته است.

وی افزود: افزون بر مدل زندگی اقلیت ها، در متون اسلامی هم این موضوع قابل مشاهده است که مسلمانان در هر کشوری که به قدرت رسیدند، اقلیت ها را مورد تکریم قرار می دادند و اجازه نمی دادند که آن ها تحقیر شوند.

 ترودی جی پریور، عضو هیأت علمی مدرسه هاتفورد آمریکا درادامه این نشست با بیان این که سفر ما پر از مطالب جدید و بدیع بود، خاطر نشان کرد: دراین نشست سعی من برای این است که بر اساس تجربه های خود به عنوان یک یهودی اقلیت به بررسی وضعیت زندگی اقلیت ها در آمریکا و اروپا بپردازم.

وی افزود: دوره ای که من در آمریکا به عنوان یک یهودی از کودکی زندگی کردم دوره ای همراه با آرامش و رفاه برای ما بوده است البته نمی توانم خودم بگویم که با فعالیت های یهودستیزانه مواجه شده ام، اما در موارد بسیاری در انقلاب حقوق شهروندی با تعرض به یهودی ها را دیده ام.

 بسیار خوشحالم که شمول گرایی درباره اسلام را شنیدم

وی با بیان این که پدر و مادر من از کسانی بودند که از هولوکاست نجات پیدا کرده و یکی از فرزندان خودشان را در این جریان از دست داده بودند، افزود: به همین دلیل بنده خیلی حساس هستم که یک مسأله نژاد پرستی را مورد تاکید قرار بدهم و بسیار خوشحالم که شمول گرایی درباره اسلام را شنیدم.

ترودی جی پریور افزود: نباید این گفتمان ها فقط در سطح دانشگاهیان و قشر فرهنگی متوقف شود؛ عموم مردم باید با این مباحث آشنا شوند بنابراین باید از کلیشه هایی مانند این موضوع که همه چیز در دست یهودیان است و یا مسلمانان افراطی هستند، پرهیز کرده و مباحث تقریبی را مورد توجه قرار داد.

وی افزود: یهودی ها در یک دوره ای از تاریخ آمریکا درباره فضای کار و فرصت های شغلی مورد تبعیض واقع شدند و جایگاه دانشگاه ها به آن ها کمتر داده می شد و حتی اجازه خرید آپارتمان های خاص را هم نداشتند.

عضو هیأت علمی مدرسه هاتفورد آمریکا با بیان این که حضور یهودی ها در آمریکا به سال های 1980 تا جنگ جهانی اول برمی گردد، خاطرنشان کرد: در این دوره زمانی دو میلیون نفر یهودی از اروپا به آمریکا آمدند و انگیزه اصلی شان این بود که فضای بهتری در آمریکا برایشان فراهم شود.

وی افزود: در آن سال ها، یهودی های آمریکا توسط بزرگان یهود تشویق می شدند که خودشان را با فرهنگ آمریکا تطبیق دهند و همین تطبیق فرهنگی یکی از عواملی بود که زمینه را برای زندگی بهتر در آمریکا را برای آنان فراهم کرد.

از اشتراکات بین ادیان می توانیم درس بگیریم

ترودی جی پریور با بیان این که من به عنوان کسی که ابتدا آمریکایی و سپس یهودی هستم احساس سختی نمی کنم، افزود: دوست دارم همین اشتراکات را در میان بگذارم و از این اشتراکات می توانیم درس بگیریم و فضای بهتری را برای زندگی کردن فراهم سازیم.

وی اضافه کرد: در حال حاضر مشکلات زیست محیطی، فقر و بیماری و مشکلات دیگری در جهان وجود دارد. باید هر چه داریم به روی صحنه بیاوریم تا این مشکلات را حل کنیم و فکر می کنم کاری که باید انجام دهیم این است که به حرف یکدیگر گوش بدهیم و فقط به رسانه های کاذب اعتماد نکنیم.

دکتر سعود انوار، پزشک و شهردار در ایالت نیوانگلند در ادامه با بیان این که من در مدارسی تحصیل کردم که توسط اقلیت ها ساخته شده است، تصریح کرد: در دهه 70 تا 80 و ایام جوانی من، فقط مسأله نماز خواندن مطرح نبود و انسانیت حائز اهمیت بود اما شرایط امروز بسیار متفاوت شده است.

وی افزود: در سال 1992 به عنوان یک پزشک به آمریکا رفته و یکی از کارهایم این بود که با مدرسین همه ادیان گفت و گو داشته باشم و لذا دوستانی یهودی، مسیحی و هندو داشتم و همه به عنوان یک دانشجوی دینی به من نگاه می کردند.

سعود انوار با بیان این که از 26 هزار نفری که در شهر محل سکونت من زندگی می کنند فقط نیم درصد از آن ها مسلمان هستند، خاطرنشان کرد: امروز اگر به بعضی جوامع نگاه کنیم بیشتر به قابلیت های فردی و توانایی هایشان خواهیم رسید چرا که در همین شهر با تعداد نیم درصدی مسلمانان، من به عنوان شهردار انتخاب شدم.

وی افزود: البته چالش هایی هم وجود دارد اما در بقیه دنیا هم این چالش ها وجود دارد؛ در این جهان ما با دو گروه افراد مواجه هستیم که دارای شمول گرایی و یا انحصارگرایی هستند که گروه اول به دنبال اشتراکات هستند و گروه دوم بر اختلافات تأکید دارند.

در حال حاضر انحصارگرایان در حال رشد هستند

 شهردار ایالت نیوانگلند ادامه داد: شمول گرایان دیگران را هم می پذیرند اما انحصارگرایان به دنبال پذیرش دیگران نیستند و همه جهان هم در همین دو گروه تقسیم بندی می گنجند؛ گروه اول در صدر بخش اعظم دنیا هستند، اما در حال حاضر گروه دوم در حال رشد است و این گروه است که توسط رسانه ها مورد بررسی قرار می گیرد.

وی با بیان این که در این دنیا فقط از گروه دوم که همان انحصارگرایان هستند اخبار می شنویم، اظهار کرد: این تصور اشتباه را رسانه ها در مردم ایجاد می کنند که باعث می شوند شمول گرایان دیده نشوند چراکه صحبتی از آن ها نیست.

سعود انوار با بیان این که محبت و مهربانی که در کشور ایران است ما را تحت تأثیر قرار داده و ما از همین ناحیه با مردم آمریکا زندگی می کنیم، بیان کرد: باید انسانیت را به رسمیت بشناسیم، مؤسساتی با بنیادهای انسانی و برای ارتباط دادن افراد با یکدیگر ایجاد کنیم و رسانه هایی را که به دنبال تفرقه و جداسازی افراد هستند،خاموش کنیم.

وی افزود: نباید به دانشمندان، علما، سیاستمداران و رسانه هایی که قصد تفرقه و جدایی دارند، فرصت فعالیت بدهیم و باید مراقبه شدیدی بر خودمان داشته باشیم که به دنبال تفرقه و جدایی نباشیم.

بیان پیش‎انگاره‎های انحصارگرایی رایج در برخی جوامع دینی

هاشمی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه این نشست با بیان این که تکثر دینی از منظر اسلام می‎تواند مبنای تعامل مشترک با باورمندان سایر ادیان الهی باشد، به تبیین پلورالیزم دینی و نظام مفروض الهی پرداخت.

وی با بیان این که کثرت گرایی یا پلورالیزم دینی یعنی پذیرش این که ادیان رقیب نیز ذاتا رستگار کننده هستند، تصریح کرد: همه باورمندان و معتقدان به مکاتب دینی چنین دیدگاهی ندارند؛ واقعیت‎های عریان تاریخی، چه در دورة پیشامدرن، چه مدرن و چه پسامدرن، بیانگر این واقعیت تلخ و تاریک است که عدم مدارا و عدم تساهل و انحصارگرایی تبلیغ و بدان ها عمل می‎شود.

وی افزود: بی شک اعتقادات و ارزش های اساسی یک دین ممکن است با اعتقادات و ارزش های دیگر ادیان در تعارض باشد، اما اگر آموزه‎های دینی با فراست و درایت لازم در حوزه سیاست مطرح نشود، این تعارض‌ها ممکن است منشا بروز برخورد و خشونت شود.

هاشمی در ادامه با بیان این که برخی از پیش‎انگاره‎های این گونه انحصارگرایی رایج در برخی جوامع دینی عبارت است از اینکه: «فقط دین من اصالت دارد»، ادامه داد:در این دیدگاه، کثرت‌گرایی دینی محلی از اِعراب ندارد، اما نظر قرآن دربارة واقعیت پلورالیزم دینی چیست؟ سوره کافرون بر تنوع ادیان در میان بشر تأکید می‎کند و می فرماید: «قُل یا ایّها الکافرون، لا أعبدُ ما تعبدون، و لا انتم عابدونَ ما أعبد، و لا أنا عابدٌ ما عَبَدتُم، و لا أنتم عابدون ما أعبد، لَکم دینُکم و لِیَ دین».

استاد دانشگاه مشهد اضافه کرد: از نظر اسلام، وحی به مثابه حقیقت بنیادی منحصر به پیامبر اسلام(ص) نیست. نکته قابل توجه این است که قرآن می‎گوید دین، عنصری بنیادی دارد که از طریق وحی بر تمام پیامبران نازل شده است: «إنا أوحینا إلیک کما أوحینا إلى نوح والنّبیین مِن بعده و أوحینا إلى إبراهیم و إسماعیل و إسحاق و یعقوب والأسباط و عیسى و أیوب و یونس وهارون وسلیمان و آتینا داود زبورا؛ و رُسلا قد قَصَصناهم علیک مِن قبل و رسلا لَم نقصصهم علیک وکلّم الله موسى تکلیما؛ رُسلا مُبَشرین و منذرین لئلا یکونَ للناس عَلى الله حُجة بعد الرّسل و کان الله عزیزا حکیما(نساء165-163)».

 وی گفت: پیش‎انگاره‎های انحصارگرایانه ای مانند این که  «فقط دین من ارزش ذاتی برای دستیابی به کمال دینی دارد» با مبانی تکثر گرایی دینی در تعاض است زیرا تنها یک دین دارای ارزش ذاتی برای هدایت مومنان به رستگاری و کمال معنوی تلقی می‎شود.

 هاشمی اظهار کرد: قرآن با استفاده از تعبیر «تسلیم شدن» در برابر خداوند حی، به مثابه چارچوب مطلوب کمال بشر، ارزش ذاتی ادیان دیگر را به وضوح مطرح کرده است. آیه مشهور «انّ الدین عند الله الاسلام» (آل عمران:19) در اصل بدین معنا است که رفتار مناسب نسبت به خداوند آن است که تسلیم او شویم. این آیه به هیج وجه دال بر آن نیست که دیگر ادیان الهی فاقد ارزش ذاتی‎اند.

وی ادامه داد: اگر همانگونه که قرآن می‎گوید، یهودیان، مسیحیان و صابئان که به خداوند و روز قیامت ایمان آورده و عمل صالح انجام می‎دهند، در آخرت پاداش می‎گیرند(بقره: 62)، چگونه مسلمانان می‎توانند بگویند که راه دستیابی به کمال غایی و رستگاری، گرویدن به دین اسلام است که به لحاظ تاریخی در سدة هفتم میلادی ظهور کرد؟.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: بی‌شک نمی‎توان احکامی را که در مورد روابط میان پیروان ادیان در متون فقی سنتی ذکر شده است، بدون ملاحظه اوضاع و احوال کاملا متفاوت عصر حاضر به کار بست.

وی ادامه داد: مشکل عمده فراروی فقها در عصر حاضر عبارت است از تقابل ارزش‎های سلطه‎جویانه گذشته و واقعیات و شرایط سیاسی موجود که کاربرد آن احکام و ارزش ها را به چالش می‎کشد، اگرچه تحلیل عالمانه اجکام مزبور نشان می‎دهد که احکام به اصطلاح قطعی تا چه حد زمان‎مند و مکان‎مند بوده‎اند، اصولگرایان و بنیادگرایان اسلامی قبول ندارند که احکام فقهی بر اساس مقتضیات فرهنگی یا تاریخی صادر شده‎اند. به دیگر سخن، آنان حاضر نیستند بپذیرند که اگر چه قرآن متنی ثابت است، ولی تفسیر قرآن ممکن است با تغییر واقعیت‎های تاریخی، تغییر یابد.

نگاه قرآن به تاریخ بشر نگاهی حقیقتا غیرانحصارگرایانه و غیر جزمی است

هاشمی خاطرنشان کرد: علمای سنتی معتقدند فقه اسلامی که فقها در سه سده اقتدار مسلمانان آن را تدوین کردند، با اراده الهی که در قرآن و سنت بیان شده کاملا همخوانی دارد، آنا بر این باورند که احکام، تغییر ناپذیر و فرا تاریخی هستند و بدین ترتیب تعامل میان فرهنگ، تاریخ و دین را نادیده می‎گیرند و نیاز بشر به حکومتی آرمانی را زمانی می‎توان برآورده ساخت که رفتارهای سیاسی گذشته را تبدیل و آن ها را با مقتضیات عصر حاضر هماهنگ کرد.

وی افزود: ارائه تفسیری نو از احکام اسلامی وظیفه خود مسلمانان و انجام آن مستلزم آن است که علمایی بصیر و با درایت مسؤولیت بازبینی و بازنگری در کلّ پیکره فقه را به عهده بگیرند، مسلمانان باید تمام توان اخلاقی و معنوی خود را به کار گیرند تا بتوانند بازاندیشی خلاق در منابع فقهی که اکنون در قبضه انحصارگرایان است، نکات لازم را کشف کنند. در صورتی که چنین اقدام نظری در دستور کار مسلمانان نباشد، اسلام به رغم برخورداری از اصولی غنی برا ی همزیستی، نمی‎تواند راه حلی برای مدارا و تساهل با «دیگران» ارائه دهد.

هاشمی با بیان این که از نگاه کثرت‎گرایی قرآن نسبت به «دیگران»، روابط پیروان ادیان با یکدیگر، نظام مفروض الهی برای همزیستی افراد بشر تلقّی می‎شود، بیان کرد: نگاه قرآن به تاریخ بشر نگاهی به راستی غیرانحصارگرایانه و غیر جزمی است. روایت قرآن از تاریخ بشر با سرگذشت نخستین زن و مرد شروع می‎شود که سیر بشر را به سوی تشکیل جامعه آرمانی بر روی زمین آغاز کردند: «یاأیها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة وخلق منها زوجها وبث منهما رجالا کثیرا ونساء واتقوا الله الذی تساءلون به والأرحام إن الله کان علیکم رقیبا»(نساء: 1).

وی ادامه داد: اما این نگرش جهان‎شمول قرآن که بر سرنوشت مشترک بشریت تأکید می‎کند در نتیجه نگرش محدود و جزم‎اندیشانه مسلمانان به نظام سیاسی، مبنای جهان شمول خود را از دست داد و در این نظام سیاسی فقط کسانی پذیرفته می‎شدند که نزول وحی بر پیامبر اسلام(ص) را قبول داشته باشند و به تدریج که این گروه از مسلمانان انحصار گرا و جزم اندیش کنترل نظام اجتماعی خاص خود را به دست گرفتند و توان سیاسی و نظامی خود را در راستای استقرار حاکمیت خود بر کشورای ماورای قلمرو ایمانی خود(که به اسلام گرویده بودند) به کار گرفتند تا قلمرو اسلام (دار الأسلام) را تشکیل دهند، فقها احکامی وضع کردند تا به حاکمیت مسلمانان مشروعیت بخشند و نه الزاما به دلیل تفوق دین اسلام.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: بدون ‎شک تنش میان اسلام شمول‎گرا و متساهل و اسلام انحصارگرا را فقط با بازاندیشی در زمینه‎های خاص صدور احکام و نحوة انطباق احکام با باورها، خواست‎ها، آمال و نگرانی‎های آن دوران خاص، می‎توان از میان برد و بدین ترتیب با مقایسه احکام با موضوعات عصر حاضر، می‎توان از منظر تاریخی جدید به آن احکام نگریست و آن ها را به کار بست.

مشترکات؛ مانعی برای گفت و گوی ادیان

رضا معتمدی، مدرس ادیان در دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه افزود: شاید در نگاه نخست، این عنوان عجیب به نظر برسد، چرا که ما آدمیان برای همزیستی بهتر همواره به دنبال کشف مشترکات و تأکید بر آن ها هستیم. پس چرا و چگونه است که در اینجا می گوییم مشترکات مانع گفت و گو میان ادیان و چه بسا عامل جدایی است؟.

وی با بیان این که پیش از پاسخ به این پرسش شایسته است نگاهی گذرا به طبقه بندی ادیان بیفکنیم، گفت: چنان که می دانیم ادیان را بر اساس معیارهایی متفاوت به صورت های مختلف دسته بندی می کنند. بر اساس یکی از این معیارها این گروه ها را داریم؛ ادیان هندی تبار، شامل آیین های هندویی، بودایی، جاینی و سیک؛ادیان چینی تبار شامل آیین های کنفوسیوس، دائویی و....؛ ادیان ایرانی تبار شامل ادیان زرتشتی، و مزدکی و سرانجام ادیان سامی تبار.

معتمدی افزود: ادیان سامی تبار که گاه به آن ها ادیان ابراهیمی و حتی در ایران به آن ها ادیان الهی هم می گویند شامل دین های یهودیت، مسیحیت و اسلام می شوند از جهات مختلف اعتقادی، آیینی، زبانی( متن دینی هر سه دین در اصل به یکی از زبان های سامی بوده است)، تاریخی، و حتی جغرافیایی ( هر سه دین را اصطلاحا ادیان غربی می گویند) اشتراکات عدیده ای باهم دارند که ذکر همه این اشتراکات در اینجا مقدور نیست و فقط به یکی از آن ها اشاره می کنم و سپس بحث خود را ادامه می دهم.

وی تصریح کرد: یکی از عقیده های مشترک میان ادیان سامی، توحید اخلاقی است، بنابراین عقیده آفریننده و پروردگار جهان، خداوند یکتا است و همچنین این خدای یگانه به اخلاق هم ملتزم است، این عقیده بسیار مهم است چون هم بعدی الهی و هم بعدی بشری دارد. در روزگار حاضر هم می تواند مانع بسیاری از سوءتفاهم ها و برداشت های خطرناک مذهبی گروه هایی مانند داعش شود.

وی خاطر نشان کرد: هدفم از ذکر این یک نمونه آن بود که نشان دهم ادیان ابراهیمی در برخی از مبانی بسیار اساسی چقدر می توانند به هم نزدیک باشند، با این همه، در کنار این مشترکات نزدیک ساز، می توانیم فهرستی از مشترکات دورکننده هم ذکر کنیم؛ چند نمونه این مشترکات را نام می برم و سپس به آن ها می پردازم که شامل نبوت؛ قداست بیت المقدس و متن محوری ادیان سامی است.

معتمدی ابراز کرد: هر سه دین به اصل نبوت باور دارند اما با وجود این اشتراک دیدگاه، تفاوت هایی موجب جدایی برداشت آن ها از هم می شود. یهودیت معتقد است از دوره ای خاص به بعد نبوت وارد تاریخ یهود می شود( اواخر هزارۀ دوم میلادی) و همچنین شخص نبی در یهودیت مفهوم بسیار عام است و هم شامل فرد برگزیدۀ الهی می شود و هم برگزیدۀ ایزدان متعدد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از این رو در عهد عتیق با تعبیر «انبیای کذبه» مواجه می شویم، مفهومی که اصولا در اسلام و به ویژه در تشیع نامفهوم و مردود است چون طبق مبانی اسلامی و شیعی انبیا معصومند و امکان ندارد پیامبری خطا کند.

وی افزود: در اسلام نخستین انسان نخستین پیامبر است لذا آغاز نبوت را محدود به دوره ای خاص از زمان نمی دانند و در اسلام بعضی شخصیت ها را نبی می دانند مانند نوح، ابراهیم، اسحاق، بعقوب(ع) حال آن که در دو دین دیگر این افراد نبی نیستند بلکه مشایخ نامیده می شوند، داوود و سلیمان از نظر اسلام نبی اند ولی در کتاب مقدس اینان دو پادشاه هستند و از همه مهمتر حضرت عیسی(ع) است که در اسلام یکی از انبیای بزرگ است و نه خدا حال آن که در مسیحیت شأن الهی دارد.

معتمدی با اشاره به قداست بیت المقدس تصریح کرد: هر سه دین قداست برخی از اماکن را قبول دارند. اما مشکل آن جا بروز می کند که هرسه دین افزون بر این مکان های مقدس در قداست یک مورد اشتراک نظر پیدامی کنند و آن سرزمین بیت المقدس است.

در گفت و گوی بین ادیان نباید از وجود اشتراکات دچار اشتباه شویم

وی افزود: بیت المقدس شهر مورد احترام برای هر سه دین است اما در عین حال کدام شهر در دنیا سراغ داریم که به اندازه این شهر قداستش نقض شده و شاهد خونریزی و جنایت بوده باشد؟ نکته طنزآمیز نام این شهر است: اورشلیم= اور+ شلیم به معنی شهر صلح و آشتی مانند نام دیگر بغداد که دارالسلام به معنای شهر آشتی است.

معتمدی در ادامه با اشاره به نقش محوری متن در ادیان ابراهیمی خاطر نشان کرد: سه دین ابراهیمی،  ادیانی متن محور هستند و این مسأله را در صورتی بهتر می توانیم درک کنیم که ادیان دیگر را نیز در نظر آوریم، برای نمونه دینی مانند آیین هندویی با وجود آن که متون دینی فراوانی مانند وداها دارند اما تجربه دینی و شخصی هندوان از اهمیت فراوانی برخوردار است از این رو آن مرجعیتی که متن در دین های سامی دارد در هندوییزم وجود ندارد.

وی افزود: اما سؤال این است که در این سه دین آیا از متن دینی یک مفهوم یا برداشت وجود دارد؟ پاسخ منفی است، در اسلام خداوند خود را در متن دینی منکشف می سازد به گونه ای که قرآن کلام خدا و آیه او تلقی می گردد، اما در مسیحیت کتاب مقدس و حتی عهد جدید را نمی توان هم سنگ قرآن دانست، چون کلمه یا سخن یا لوگوس خدا خود عیسی است و نه متن دینی.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در یهودیت هم فرآیندقانونی شدن و رسمیت یافتن قسمت های مختلف متن عهد عتیق فرایندی طولانی و مناقشه انگیز بوده است از این رو برای نمونه قسمت هایی از عهد عتیق مانند کتاب «استر» را در طومارهای بحرالمیت نمی توانیم ببینیم یا تا مدت ها کتاب غزل غزل های سلیمان را جزو متن دینی یهود به شمار نمی آوردند.

وی افزود: ماحصل بحث آن که در گفت و گوی بین ادیان نباید از وجود اشتراکات دچار اشتباه شویم و با مطالعه دقیق موضع دین های دیگر باید سعی کنیم اختلافات را برجسته نکنیم بلکه به مواردی تأکید بورزیم که آدمیان را به یکدیگر نزدیک گرداند نه آن که موجب خصومت و نفرت شود.

گفتنی است هایدی هدسل، رییس مدرسه هاتفورد، فریال سالم، دستیار پروفسور در حقوق و متون اسلامی، کورنلیوس برنارد پریور، عضو هیأت امنای مدرسه هاتفورد، ترودی جی پریور، عضو هیأت علمی مدرسه هاتفورد، سارا ابوالعقود، دانشجو، محمد عمر رحمان، دانشجو، سعود انوار، پزشک و شهردار در ایالت نیوانگلند، نانسی روبرتز، عضو هیأت علمی مدرسه هاتفورد، استفان روبرتز، فعال دینی، روبرت هال، مدرس مدرسه دینی، الیوت بنگ ویلیامز، عضو هیأت امنای مدرسه هاتفورد، علی شکیبایی، پزشک ایرانی و همکار مدرسه هاتفورد، سید عباس رضا، مدیر مرکز اسلامی جعفریه و اسرار احمد، هکار مدرسه هاتفورد، اعضای گروه اندیشمندان مدرسه عالی دینی هارتفورد آمریکا را در سفر به ایران تشکیل می‌دهند.

مدرسه عالی دینی هارتفورد آمریکا در زمینه گفت‌وگوهای بین ادیانی، جایگاه ویژه‌ای در آن کشور دارد. در این مدرسه رشته‌های مختلفی برای آشنایی با ادیان ابراهیمی تدریس می‌شود. همچنین برای نخستین‌بار در آمریکای شمالی، رشته‌ای به نام شیعه‌شناسی در مقطع کارشناسی ارشد در این دانشگاه در حال تأسیس است و شروع به کار آن از پاییز سال جاری خواهد بود.

این مرکز ضمن برخورداری از محیط و فضای تعامل ادیان و مذاهب، یکی از پرسابقه‌ترین مراکز دینی دارای مطالعات اسلامی و بررسی روابط اسلام و مسیحیت به شمار می‌آید و تعامل بسیار طولانی و عمیقی با رهبران، اساتید و علمای دینی و مراکز اسلامی در آمریکا و برخی کشورهای اسلامی دارد./934/ز502/ب5