انس با قرآن راه رسیدن انسان به عزت، حکمت و خویشتن‌داری است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی امروز در مسجد اعظم به بیان نکات پایانی سوره مبارکه فصلت پرداخت و گفت: در بخش‌های پایانی سوره مبارکه فصلت ثابت شد که اثبات وحی و نبوت متوقف بر اثبات توحید است، اگر اصل مبدأ ثابت نشود، راهی برای اثبات وحی نیست اما اگر مبدأ ثابت شد به دلیل پروردگار بودن خداوند وحی و نبوت ضروری است.
وی به رابطه وحی و نبوت با معاد اشاره و اظهار کرد: گر چه معاد از اصول دین است، اما اثبات نبوت متوقف بر اثبات معاد نیست، اگر ثابت شد حیات بعد از مرگ وجود دارد، می‌شود برای اثبات وحی و نبوت از آن کمک گرفت، برای رسیدن آن یک راه و یک راهنما و ره‌توشه‌ای لازم است، اگر معاد ثابت شد، ضرورت راه و ضرورت راهنما و ره‌توشه اثبات می‌شود.
مفسر برجسته قرآن کریم با بیان این که در قیامت نه خرید و فوش و نه دوستی وجود دارد، اظهار کرد: در آن روز نه ضابطه وجود دارد و نه رابطه، ممکن نیست انسان با خرید و فروش مشکل خود را حل کند یا با واجب‌النفقه بودن، مشکلات خود را حل کند، بلکه انسان تنها در گرو عمل خودش است.
وی با اشاره به آیه 165 سوره مبارکه نساء ابراز کرد: فرمود ما انبیای فراوانی را با تبشیر و انذار فرستادیم تا مردم بعد از انبیا حجتی نداشته باشند و نگویند که ما که نمی‌دانستیم بعد از مرگ همچون خبرهایی هست بلکه شما که می‌دانستید برای ما پیامبرانی می‌فرستادید.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی در ادامه تفسیر سوره مبارکه شوری را آغاز کرد و با اشاره به آیات «حم ﴿1﴾ عسق ﴿2﴾»، گفت: سوره مبارکه شوری با بیشترین حروف مقطعه آغاز می‌شود، تقریبا 30 احتمال درباره حروف مقطعه وجود دارد که در ابتدای سوره مبارکه بقره به آن اشاره شد، علامه طباطبایی نظرشان این است که حروف مقطعه رمزی با مضمون این سوره است.
وی ابراز کرد: نگاه به ابتدای برخی از سور مانند «الم»، «ص» و «المص» می‌بینیم که «الم» و «ص» یک مضمون جداگانه‌ای دارند و «المص» مضمون جامع میان این دو را دارد، از این جا می‌فهمیم که حروف مقطعه رابطه‌ای با مضمون سوره دارند، البته این نظر نظریه نهایی نیست.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات خاطرنشان کرد: مطالب قرآن این طور نیست که بدیهی باشد، یک امر اجتهادی است اگر روشمندانه بررسی شود به آن رسیده می‌شود، مانند مطالب فقهی و مطالب سایر رشته‌ها و بر اساس این که آیات قرآن آیات دیگر را تفسیر می‌کند، به نتیجه رسیده می‌شود.
تفاوت وحی علمی و وحی عملی
وی با اشاره به این که ابتدا و صدر این سوره درباره حقیقت وحی و پایان این سوره نیز درباره وحی و اقسام وحی است، ادامه داد: وحی گاهی به وحی علمی و وحی عملی تقسیم‌بندی می‌شود، وحی علمی همان مطالب علمی و علم غیب و امور غیبی و شریعت ویژه انبیا است، برخی از وحی‌ها مربوط به علوم عملی است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی گفت: وحی عملی یعنی در قلب یک انسان مؤمن یا ولی یا پیامبری ذات اقدس اله آن تصمیم و آن عزم و اراده را القا می‌کند که این چنین تصمیم بگیر و این چنین القا بکن که جمع بین آن دو نیز ممکن است.
وی خاطرنشان کرد: وحی علمی مانند آن است که به پیامبر اسلام وحی می‌فرستد که جریان حضرت ابراهیم(ع) این چنین بود، جریان حضرت موسی(ع) این چنین بود و تو در هنگام طوفان نوح نبودی و این اتفاقات افتاد، اما وحی عملی آن است که در دل یکی از اولیا الهی ذات اقدس اله این معنا را القا می‌کند که این کار را بکن نظیر آن چه که درباره مادر موسی(ع) اتفاق افتاد.
مفسر برجسته قرآن کریم با بیان این که خداوند می‌فرماید که ما این تصمیم را در قلب مادر موسی(ع) القا کردیم، ابراز کرد: این وحی وحی فعل است که زیر مجموعه آیه دیگر است که فرمود «و اوحینا الیهم فعل الخیرات»، یعنی ما نحوه تصمیم‌گیری را به آنان القا کردیم، گاه ذات اقدس اله یک مطلب علمی را در بخش عقل نظر و بخش مربوط به علم القا می‌کند.
وی ادامه داد: گاه یک مطلب عملی را در بخش تصمیم و عزم القا می‌کند که این کار را بکن و این اختصاصی به انبیا و اولیا ندارد، هر کسی که ولی الهی شد، ممکن است شامل این قضیه بشود، عده‌ای که به راه آمده‌اند خداوند تصمیم‌های خوب به قلب آنان القا می‌کند، اگر انسان متذکر این حالت باشد، درمی‌یابد.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با قرائت آیه «کَذَلِکَ یُوحِی إِلَیْکَ وَإِلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿3﴾»، ابراز کرد: وحی فعل فعلا محل بحث نیست و وحی علمی محل بحث است، وحی علمی مخصوص انبیا است که دستورات تمدن‌ساز و تدین‌ساز را به انبیا القا می‌کند، یک بحث مربوط به نبوت عامه و یک بحث مربوط به نبوت خاصه است، آن چه در ابتدای سوره مبارکه شوری است، مربوط به نبوت عامه است.
انسان تنها موجود خاکی است که به افلاک می‌رسد
وی ادامه داد: در جریان نبوت عامه اصول سه گانه توحید، معاد و وحی نبوت وجود دارد و تصریح می‌کند، گاه این اصول را خداوند تصریح می‌کند نظیر آیات پایانی سوره مبارکه اعلی، که می‌فرماید این عناصر اصلی دین در کتاب‌های پیشین بوده است، این‌ها مربوط به اصول کلی است که در وحی عام و نبوت عام مطرح است.
مفسر برجسته قرآن کریم اظهار کرد: مطلب دیگر این است که فرمود این وحی کلام الهی است، هیچ موجودی نیست مگر این که زمامش به دست خداوند است و خداوند با او سخن می‌گوید منتها سخن الهی در حد مرتبه آن شخص و موجود است، اگر هیچ جنبنده‌ای نیست مگر این که جبهه او به دست خداوند است، پس خداوند هر موجودی را به صراط مستقیم خودش تکوینا حرکت می‌دهد.
وی با بیان این که این چنین نیست که اگر خداوند با یک جماد یا یک نبات بخواهد صحبت کند، از جانب علی حکیم با او سخن بگوید، خاطرنشان کرد: خدای سبحان با عرشیان یک جور سخن می‌گوید و با فرشیان هم یک گونه سخن می‌گوید، زمام همه را در دست دارد و با همه سخن می‌گوید، برای همین باید دانست بین وحی به زنبور و حی با انبیا تفاوت وجود دارد.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: انسان تنها موجودی است که از صفر به صد می‌رسد، بقیه موجودات توراهی هستند، همه موجودات یا به بین راه می‌رسند یا از بین راه آغاز می‌کند، تنها انسان است که از صفر شروع می‌کند و به صد می‌رسد، اگر جماد و نبات و حیوان است این‌ها تا به لبه تجرد وهمی و خیالی برسند، توقف می‌کنند، این‌ها ابن‌سبیل و توراهی هستند.
وی ابراز کرد: فرشته‌ها هم که در بخش دوم راه هستند، این فرشتگان ممکن است اوج بگیرند، اما هیچ کدام از آنان از صفر شروع نکردند، فرشتگان از تراب و طین و امثال ذالک آفریده نشده‌اند، این‌ها توراهی هستند، از مرحله تجرد عقلی شروع کردند و به مراحل بالاتر می‌رسند، پس هیچ کدام از اینان کادح به سوی پروردگار نیست.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات با تأکید بر این که تنها موجودی که از خاک شروع می‌کند و به «دنی فتدلی» می‌رسد، انسان است، گفت: لذا رزق و کلام و وحی او ویژه خود انسانیت انسان است، نه در این جا وحی به زنبور عسل راه دارد و نه وحی به فرشتگان راه دارد، وحی به انسان از سنخ این وحی‌ها نیست.
خداوند با قرآن انسان را به عزت و حکمت دعوت کرده است
وی گفت: مطلب دیگر این که گاه ذات اقدس اله دلیل این فعل و کار خود را ذکر می‌کند، غالبا اسمای حسنی که در ذیل آیه ذکر شده‌اند، ضامن مضمون آن آیه هستند، هر آیه‌ای که خدای سبحان ذکرکرده‌اند در پایانش اسمی از اسمای حسنی را ذکر می‌کند، گاه اسمای حسنی در ابتدای آیات بیان می‌شود، گاه از وحدت به کثرت است و گاه از کثرت به وحدت است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با قرائت آیه «لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ ﴿4﴾»، اظهار کرد: آن جا که بخواهد عظمت وحی را ذکر کند، پنج اسم از اسمای حسنی خود را ذکر می‌کند: «العزیز»، «الحکیم»، «له ما فی‌السموات و مافی‌الارض»، «العلی العظیم»، این اسمای خمسه سهم تعیین‌کننده دارد، او می‌خواهد شما را به عزت، حکمت و مالکیت خویشتن برساند، چون او علی و عظیم است شما را می‌خواهد به علو و عظمت برساند، خداوند شما را می‌خواهد به سمت خودش دعوت کند.
وی گفت: کل مجموعه جهان ستاد اجرایی او هستند، اگر کل مجموعه جهان ستاد اجرایی او باشند، دیگر مانعی فرض ندارد، اگر همه ستاد اجرایی او باشند، ما می‌خواهیم از علی و حکیم کلامی را به انسان منتقل کنیم که کاری کند که هیچ موجودی نکرده است، این‌ها تو راهی هستند و هیچ موجودی که از صفر شروع کند و به «دنی فتدلی» برسد، مانند انسان وجود ندارد./914/پ201/ج