ضرورت تأسیس گمرک فرهنگی به دلیل دفع ضرر محتمل محصولات وارداتی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام محمد تقی اکبرنژاد، مدیر مؤسسه فقاهت و تمدن اسلامی، پیش از ظهر امروز در همایش تخصصی نقد مکتب اصولی شیخ انصاری، که در مسجد رفعت قم برگزار شد، با بیان این که به صورت اولیه ما انسان‌ها با وجدان خود به سمت کسب قوی‌ترین معرفت ممکن نوعی حرکت می‌کنیم، گفت: نظر مرحوم شیخ این است که اگر به علم نرسیدیم یک سقوط آزاد می‌کنیم و به برائت می‌رسیم و دلیل ظنی را هم قبول نمی‌کنیم.
وی با اشاره به این که ما با وجدان خود می‌توانیم درک کنیم که ظن قوی برای ما حجت است و باید به آن عمل کنیم، افزود: بنای عقلا هم بر این است که در صورت کشف احتمال ضرر دیگر به دنبال علم نمی‌روند و به همان احتمال عمل می‌کنند.
استاد حوزه علمیه احتیاط را دایرمدار خوف دانست و اظهار داشت: احتیاط دایرمدار علم به ضرر نیست و سیره علما هم همین است که مخالف شهرت فتوا نمی‌دهند که ما اسم آن را اصالت الاحتیاط عند الخوف گذاشته‌ایم و این نشان می‌دهد که فقها در عمل ملتزم به این مطلب هستند ولی مبنای اصولی آن را قبول ندارند.
وی برائتی بودن فقها را دلیل بر عدم وجود گمرک فرهنگی دانست و افزود: به دلیل مبانی برائت می‌گویند هنوز که ضرر آن واضح نشده است، باید بگذاریم محصولات فرهنگی وارد شود و ضرر آن ثابت شود، در صورتی که اگر بنا بر قاعده اصالت الاحتیاط عند الخوف باشد به محض این که راجع به موضوعی احساس ضرر عقلایی بکنیم باید جلو آن را بگیریم و دست ولی امر باز می‌شود.
مدیر مؤسسه فقاهت و تمدن اسلامی با بیان این که مرحوم شیخ احتیاط را دایرمدار علم اجمالی می‌داند و دلیل آن را اشتغال ذمه عنوان می‌کند افزود: احتیاطی‌ها هم فقط احتیاط را در شبهه تحریمیه جایز می‌دانند و دلیل عقلی آنها هم دفع ضرر محتمل است.
وی اشکال استدلال اخباری‌ها را اشتباه در معنی قاعده دفع ضرر عنوان کرد و گفت: هر ضرر محتملی وجوب دفع ندارد و باید آن ضرر عقلایی باشد.
حجت الاسلام اکبرنژاد با اشاره به این که این قاعده عقلی است و نمی‌شود از آن اطلاق گیری کرد، اظهار داشت: این قاعده فقط در موارد جهل مرکب عبد نسبت به تکلیف صادره از مولا، تعمد مولا در عدم ابلاغ تکلیف و احتمال ضعیف وجود تکلیف جاری می‌شود و در جایی که احتمال عقاب وجود دارد و ایجاد خوف می‌کند بیان وجود دارد و آن لزوم احتیاط است.
وی روایات ادله برائت را ناظر بر امور کم اهمیت مانند طهارت و نجاست دانست و افزود: در امور مهم مانند حدود و نکاح اصل اولی احتیاط است و فقها هم در فقه به همین مبنا ملتزم هستند ولی در اصول به این مبنا نرسیده‌اند.
استاد حوزه علمیه افزود: اگر شبهه به قدری ضعیف باشد که در عقلا ایجاد خوف نکند هیچ واکنشی نباید نسبت به آن نشان داد و در واقع جهل است و جهل هم منشأ حرکت نیست.
وی اصل اولی در برائت را اصالت الدلیل دانست و گفت: تمام اصول عملیه به خاطر دلیل خواهی است که امری وجدانی است ./843/پ202/ف