درجات مختلف عبودیت بندگان بر اساس معرفت نسبت به خداوند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سید محمد حسینی زنجانی صبح امروز در دومین جلسه از سلسله جلسات «وعظ و تذکر» خود که در محل مدرسه عالی برادران جامعه المصطفی العالمیه مشهد برگزار شد، با تأکید بر ضرورت پاسخگویی انسان به سؤالات پیرامون مبدأ و مقصد خویش گفت: خودیابی مسأله بسیار مهمی بوده و مقدمه سیر انسان به حقیقت خود است؛ هرکسی که جواب این سوالات را پیدا کند، حقیقت راه را خواهد یافت، از همین رو «مَن عَرَفَ نفسَه فَقَد عَرفَ رَبَّه» یعنی به این حقیقت برسیم که خودمان به این دنیا نیامده ایم.

وی افزود: این مسائل مبانی تصدیقیه سلوک هستند که اگر برای انسان روشن نشود، راه را گم کرده و جذب عرفان های دروغینی می شود که حال مختصری در انسان ایجاد می کند و انسان گمان می کند حقیقت همین است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان با بیان این که یافتن خداوند و معرفت نسبت به او، مبنای عقلی سلوک الی الله است، خاطرنشان کرد: خدا را شناختن با شهود خدا متفاوت است؛ اگر به این حقیقت برسیم که خدایی هست، جرأت تخلف نداریم چرا که سنت آن خدایی که ما می شناسیم تبدیل پذیر نیست؛ خدایابی انسان را از هر وابستگی درونی می بُرد.

آیت الله زنجانی با اشاره به تفاوت کیفیت عبادت بر اساس تفاوت درجات معرفت نسبت به خداوند، یادآور شد: امیرمؤمنان(ع) می فرمایند «إِنَّ قَوماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغبَةً فَتِلکَ عِبَادَه التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهبَةً فَتِلکَ عِبَادهُ العَبِیدِ وَ إِنَّ قَوماً عَبَدُوا اللَّهَ شُکراً فَتِلکَ عِبَادهُ الْأَحرَارِ»؛ همه این ها عبودیت است اما کیفیت آن ها بر اساس درجات معرفت متفاوت است.

وی تأکید کرد: این که کسی از خدا بترسد و و به همین خاطر او را عبادت کند، خوب است و علما می گویند قصد قربت ولو برای ترس از جهنم هم عبادت است، اما عبودیت مراتب بالاتری هم دارد؛ ضمن این که ترس از خدا به این خاطر نیست که خدا موجود ترسناکی است، خدا أرحم الرّاحمین است و این خوف، خوف از عدالت خداوند است؛ پس ترس یعنی به نقطه ای برسیم که بدانیم هیچ چیز در دنیا بی دلیل نیست و اگر تخطی کنیم مطمئنا سیلی آن را خواهیم خورد؛ قلم تقدیر الهی بر اساس صدق و عدالت رقم خورده و تغییر ناپذیر است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان در ادامه تبیین روایت مذکور، عبودیت بندگان به گونه ای که موجب فناء بنده در ذات اقدس الهی می شود را مطرح کرده و افزود: این فناء معرفتی است یعنی هیچ چیز را از خود ندانیم؛ از همین رو ائمه(ع) می گویند حب و معرفت ما محبوس به بلا است یعنی هرچه معرفت افزایش یابد، شرایط سخت تر خواهد شد و اگر می خواهی با خدا عشق کنی، راهش همین است.

آیت الله زنجانی متذکر شد: بیان این درجات توسط معصومان(ع)، برای این است که ما راه را بشناسیم، چرا که این اساسی ترین نکته است و اگر راه را شناختم، در خود آمادگی ایجاد می کنم که از آن راه بروم؛ پس این که معرفت نفس مقدمه معرفت الله است، یعنی انسان خود را پیدا کند و بداند از کجا آمده و به کجا می رود.

وی ضمن تأکید بر ضرورت اصلاح بینش با توجه به معرفت به خدا، خاطرنشان کرد: بعضی سوالاتی که ما در رابطه با خلقت می کنیم، ناشی از جهل و هواپرستی ما است؛ اگر در مرحله نفس باقی بمانیم مشکلات نیز برای ما باقی خواهد ماند و حق سوال هم نداریم چرا که قدرت خداوند حدی ندارد و این من محدود هستم که باید مورد سوال قرار گیرم؛ سوال درباره اوّلیت موجودی که ازلی و ابدی است، غلط است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان در تبیین شیوه عبادت سومین گروه از بندگان طبق روایت امیرمؤمنان(ع)، اظهار کرد: عده ای از راه دوستی خدا را عبادت می کنند، انگیزه مادی و دنیوی نداشته و از همه چیز گذشته اند؛ وقتی بخواهید این حال در شما ایجاد شود، باید حالات اولیا خدا را مطالعه کنید که این همت ها را در وجود انسان بیدار می کند؛ بالاترین عبادت همین است که انسان خدا را به خاطر خدایی اش عبادت کند.

آیت الله زنجانی تأکید کرد: تحول اخلاقی منوط به جهان بینی است، از همین رو ادعای اخلاق توسط منکران خدا حرف پوچی است چرا که اخلاق در زمینه توحید بروز پیدا می کند./820/202/ب3