نیمی از آثار فقهی اسیر زندان موزه‌ها
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدصادق اشکوری، در اولین جلسه از دوره آموزشی نسخه‌های خطی، به فواید و آثار نگهداری و تحقیق درباره نسخ خطی پرداخت.
وی گفت: امروز دنیا به اهمیت تاریخ علم پی برده است و دانشکده‌هایی با این موضوع فعالیت می‌کنند، اما متأسفانه در ایران هنوز بحث تاریخ علم جایگاه خودش را پیدا نکرده است.
این نسخه‌شناس و مترجم ضمن ابراز تأسف از غفلت مسلمین نسبت به تاریخ علم، با اشاره به فرهنگ وِبستر که یکی از فرهنگ‌های دانشگاهی اروپاست، خاطرنشان کرد: این فرهنگ تاریخ تولد واژه‌های واردشده به زبان انگلیسی و تغییر معناییِ این واژگان در طول تاریخ را به دقت مورد بررسی قرار داده است و این، بدون مطالعه دقیق متون آکادمیک و اصلی علوم محقق نخواهد شد؛ این در حالی است که که ما هنوز از کتب اربعه شیعه به جز اصول کافی یک تصحیح کامل و جامعی نداریم.
وی به عنوان یک نمونه عینی با اشاره به این‌که هنوز بیش از نیمی از متون فقهی چاپ نشده است، ابراز داشت: این به معنای این است که هزاران مسأله فقهی هنوز در معرض سنجش فقها قرار نگرفته است و چون چرخه تاریخ علمِ فقه و پیشینه آن کامل نشده است ممکن است فتوای فقیه دقیق نباشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین اشکوری افزود: در چرخه تاریخ علم باید هزاران متن با دقت بررسی و واکاوی شود تا بتوان ضمن آگاهی از تاریخ و تحولات یک علم، جایگاه کنونی خود را در آن علم بشناسیم.
وی داشتن چشم‌انداز و برنامه‌ریزی برای آینده یک علم بدون توجه به پیشینه آن علم را برنامه‌ای ناقص دانست و گفت: توجه به گذشته یک علم، تصمیم‌گیری ما را درباره آن علم دقیق‌تر و به واقعیت نزدیک‌تر خواهد کرد؛ اگر از عقبه‌های علمی خود غافل باشیم نمی‌توانیم برای آینده برنامه‌ریزی و نقشه ترسیم کنیم.
رییس مرکز تولید علم و فرهنگ، صحبت‌هایی چون «تاریخ مصرف نسخه‌های خطی گذشته است»، «در عصر ارتباطات و اطلاعات احیای نسخه‌های خطی نبش قبر است» و «نسخه‌های خطی فقط مصرف موزه‌ای دارد» آن هم از سوی قشر تحصیل‌کرده بسیار آزاردهنده توصیف کرد و اظهار داشت: علم، ابزار نیست که با گذشت زمان کهنه و فرسوده شود، علم، آگاهی و تجربه هزاران سالِ بشر است که در تنها قالب موجود یعنی کتاب عرضه شده و به دست ما رسیده است؛ نسخه‌های خطی حاصل آگاهی و تجربه‌هایی است که به دنبال آن هستیم و هرچه بیشتر از آن استفاده کنیم متمدن‌تر خواهیم بود و نقشه راه آینده‌مان را بهتر ترسیم خواهیم کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین اشکوری در ادامه «مهاجرت نسخه‌ها» را از عجایبی توصیف کرد که دارای برکات زیادی بوده است.
وی توضیح داد: همان‌طور که مهاجرت بزرگان و علمای شیعه به اقصی نقاط دنیا به ویژه هند باعث تأسیس مرکز شیعه و ترویج اسلام شده است، مهاجرت نسخه‌ها نیز باعث ایجاد مکتب‌های حدیثی، کلامی، فلسفی و انتقال و تغییر و تحول علوم و حتی تغییر فرهنگ آن منطقه شده است.
رییس مجمع ذخائر اسلامی با بیان این‌که سیل، زلزله، جنگ و بی‌توجهی ورثه به مقوله کتاب یا عالم نبودنِ آنها، از جمله عوامل مهاجرت نسخه‌هاست، ادامه داد: وقتی مهاجرت اتفاق افتاد نسخه خطی متعلق به آن مکان است و علما، بزرگان و شاعران آن منطقه مطالب علمی و اشعار نفیس و ارزشمندی در حواشی این نسخه‌ها نگاشته‌اند؛ باید برای این کار دانشکده یا دانشکده‌هایی را تأسیس کنیم. اگر روزی بتوانیم جُنگ‌های خطی را استخراج، جمع‌آوری و تحلیل و بررسی کنیم آمار شگفت‌انگیزی به دست خواهد آمد و به جرأت می‌توان گفت تاریخ علم ما را متحول و نگاه ما را به علوم و فنون اسلام تغییر خواهد داد.
وی «موقعیت‌یابی در دنیای تمدن» را از دیگر فواید نسخه‌های خطی برشمرد و گفت: آگاهی نسبت به «اوج و فرود»، «تغییروتحول»، «جابه‌جایی» و «تفاوت» مکتب‌های علمی از فواید تحقیق، مطالعه و مقایسه نسخه‌های خطی است.
غارت تمدن اسلامی اولویت فرهنگ‌های بیگانه
این پژوهشگر حوزه نسخه‌های خطی، حفظ و نگهداری، مطالعه و تحقیق درباره نسخ خطی را حداقل وظیفه‌ای دانست که بر عهده جامعه فرهنگی کشور است و با اشاره به تمدن چندهزار ساله کشورهای مسلمانِ منطقه خاورمیانه ادامه داد: این منطقه علاوه بر دارا بودن ذخایر نفتی، در علوم مختلف نیز مهد تمدن است و کشوری که تمدنی ندارد و تاریخش بیشتر از سیصدسال نیست با سیطره بر منطقه می‌خواهد این تمدن را به غارت ببرد و اگر نتوانست، آن را از بین ببرد که دیگر اثری از آن نماند.
وی با بیان این‌که ویژگی مردم مشرق‌زمین و به‌خصوص ایرانیان توجه به سنت‌ها و عقاید اصیل است، گفت: دشمن با غارت آثار معماری و نسخه‌های خطی ما، به دنبال بی‌هویت‌کردن مسلمانان است، اگر در حفظ و نگهداری و تحقیق درباره نسخه‌های خطی کوتاهی کنیم برای نسل آینده جوابی نخواهیم داشت؛ اگر فرهنگ‌مان را فراموش کنیم، دچار بی‌هویتی می‌شویم، همان مشکلی که امروز مسلمانان گرفتارش هستند.
اشکوری در پایان هشدار داد: ریشه تمدن اسلامی در این منطقه از خاورمیانه است و اگر ریشه این تمدن خشکانده شود، شاخ وبرگ‌های آن در اقصی نقاط دنیا نیز خشک خواهد شد.
لازم به ذکر است، دوره آموزشی نسخه‌های خطی برای اولین بار در حوزه علمیه در پاییز و زمستان سال 94، بعداز ظهرِ یک‌شنبه‌های هر هفته در مجمع ذخائر اسلامی واقع در خیابان آذر، کوی 23، روبه روی پمپ بنزین، فرعی اول، پلاک4، برگزار می‌شود. /845/ت302/س