رفع ولنگاری فرهنگی در کشور نیازمند تشکیل وزارت تبلیغات اسلامی است
به گزارش خبرنگار سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، رهبر معظم انقلاب چندی پیش در دیدار با نمایندگان دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، با اشاره به موضوع فرهنگ، از آنچه «ولنگاری فرهنگی» توصیف کردند، گلایه داشته و فرمودند: «...مسأله فرهنگ یک مسأله مستمری است و بسیار مهم است، حتی در قضیه اقتصاد هم مهم است. برادران عزیز، خواهران عزیز! در مسأله فرهنگ، بنده احساس یک ولنگاری می‌کنم، در دستگاه‌های فرهنگی -اعم از دستگاه‌های دولتی و غیردولتی- یک نوع ولنگاری و بی‌اهتمامی در امر فرهنگ وجود دارد، چه در تولید کالای فرهنگی مفید که کوتاهی می‌کنیم، چه در جلوگیری از تولید کالای فرهنگی مضر که کوتاهی می‌کنیم. اهمیت کالای فرهنگی از کالای مصرفی جسمانی کمتر نیست، بیشتر است... .»
برای بررسی علل و کندوکاو در دلایل ایجاد و شیوع ولنگاری فرهنگی در دستگاه‌های فرهنگ‌ساز کشور به سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین علی رحمانی سبزواری، نایب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نایب رییس هيأت مديره انجمن علمي اصول فقه رفتیم. آنچه در پی می‌آید حاصل گفت‌وگوی صمیمی خبرنگار ما با این استاد تفسیر و فقه حوزه علمیه قم است.
رسا - رهبر معظم انقلاب در دیدار با نمایندگان مجلس تأکید کردند که در عرصه فرهنگی نوعی ولنگاری را مشاهده می‌کنم، این سخن حضرت آقا را چطور تحلیل می‌کنید، آیا این سخن به معنای بی‌برنامگی متصدیان عرصه فرهنگ نیست؟
فرمایشات رهبر معظم انقلاب مبنی بر وجود ولنگاری فرهنگی در دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی کشور بسیار به‌جا و ضروری بود، با تأسف و شرمساری باید پذیرفت ولنگاری فرهنگی در کشور واقعیتی انکار‌ناپذیر بوده و نشانه‌های آن نیز به‌وضوح در جامعه قابل مشاهده است.
متأسفانه تدین در جامعه ما به‌ویژه در نسل جوان فروکش کرده و معضلاتی چون بدحجابی، طلاق و سایر آسیب‌های اجتماعی افزایش یافته است. این معضلات از یک طرف نتیجه تهاجم فرهنگی و اقدامات دشمنان بوده و از سوی دیگر ناشی از کم‌کاری و ولنگاری در دستگاه‌ها و متولیان فرهنگی و مذهبی جامعه است.
اما اینکه بگوییم متصدیان عرصه فرهنگ کشور برنامه ندارند، اندکی جفا است. واقعیت آن است که دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی برنامه دارند، برنامه‌های زیادی هم دارند اما متأسفانه این نهادها و دستگاه‌های فرهنگی با یکدیگر هماهنگ و منسجم نیستند.
اکنون نهاد فرهنگی حوزه علمیه انسجام ندارد، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات، اوقاف، بیوت مراجع و دیگر نهادهای فرهنگی مذهبی هماهنگی لازم درزمینهٔ فرهنگی را ندارند.
رسا - مانع هماهنگی در عرصه فرهنگ دقیقاً چیست؟ چرا دستگاه‌ها و نهادهای عریض و طویل متصدی فرهنگ فعالانه وارد عرصه برنامه‌ریزی فرهنگی منسجم و متحد نمی‌شوند؟
مشکل اصلی این است که این دستگاه‌ها به طور کلی با یکدیگر متحد و منسجم نیستند که بخواهند برنامه فرهنگی متحدی نیز پیاده کنند و در این میان متأسفانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز علی‌رغم وظیفه ذاتی خود هماهنگ‌کننده دستگاه و نهادهای فرهنگی نیست.
یکی از معضلات و مشکلات اصلی بخش فرهنگ در کشور این است که ما قرارگاه فرهنگی نداریم. شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با وجود وظیفه‌ای که بر عهده این نهاد برای فرماندهی و ساماندهی فعالیت‌های فرهنگی گذاشته شده است، در این زمینه اقدام چندانی نمی‌کند.
در کشور مراکز فرهنگی زیادی وجود دارد اما این مراکز فرماندهی و هماهنگی ندارند. به‌عنوان مثال در زمینهٔ فعالیت تبلیغی روحانیان و مبلغان، برای تبلیغ مؤثر لازم است آسیب‌هایی که در یک منطقه وجود دارد و نظام فرهنگی و دینی آن منطقه شناسایی شده و راهکارهای رفع این آسیب‌ها به مبلغان توصیه شود تا همه مبلغان این ضایعات را مطرح و بر رفع آن تأکید کنند اما اکنون این‌گونه نیست.
الآن من در مسجدی درباره چیزی صحبت می‌کنم در مسجد کناری در مورد موضوع دیگری صحبت می‌شود، اما اگر همه روحانیان و مبلغان یک روز یک جریان منفی و آسیب مهم را مطرح کنند، مردم حساس شده و به عمق موضوع پی می‌برند؛ به همین دلیل لازم است با هماهنگی و انسجام در یک مناسبت همه روحانیان مبلغ و سخنرانان در همه مساجد یک مسأله ویژه را مطرح کنند که دشمن بر روی آن تکیه کرده و باید ریشه آن زده شود.
این‌گونه تبلیغ تأثیر بسیاری بر جامعه هدف دارد؛ ازاین‌رو می‌بایست با هماهنگی و انسجام همه فعالان بخش فرهنگی و مذهبی کشور، تبلیغات اسلامی به‌گونه‌ای صورت گیرد که دشمن از پای دربیاید.
رسا - علاوه بر ناهماهنگی نهادهای فرهنگی، شما دیگر علل و دلایل ولنگاری فرهنگی و کم اثر بودن این میزان برنامه فرهنگی و صرف هزینه‌های کلان را چه می‌دانید؟ چرا با وجود گذشت چهار دهه از عمر انقلاب و صرف هزاران میلیارد تومان اعتبار در صدها دستگاه و نهاد فرهنگی، مسائل فرهنگی روزبه‌روز از معیارهای اسلامی و انقلابی فاصله می‌گیرند؟ مشکل کجاست؟
ببینید همین ناهماهنگی و نبود مدیریت واحد در رأس همه نهادهای فرهنگی و مذهبی مشکل بسیار بزرگی است. متأسفانه اکنون دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی کشور هر کدام برای خودش عمل کرده و تک‌روی وجود دارد. این نهادها با یکدیگر هماهنگ نیستند؛ درحالی‌که یکی از مهم‌ترین دلایل ولنگاری فرهنگی در کشور نبود فرماندهی در مراکز و نهادهای فرهنگی و ناهماهنگی بین آن‌ها است و دقیقاً به همین علت است که پس از صرف هزاران میلیارد تومان اعتبار در بخش فرهنگ، کمیت ما همچنان در این زمینه لنگ است.
رسا - برای رفع این مشکل چه کار باید کرد؟
رفع این مشکل درگرو تشکیل وزارت تبلیغات اسلامی و هماهنگی نهادهای فرهنگی ذیل این وزارت‌خانه است. امام خمینی(ره) هم در پاریس که بود وعده راه‌اندازی وزارت تبلیغات را داد، بنابراین اگر وزارت تبلیغات می‌داشتیم و تبلیغات اسلامی وزیر می‌داشت، تمام این موارد را پوشش می‌داد و به‌عنوان قرارگاه مرکزی فرهنگ فعالیت می‌کرد.
اکنون این قرارگاه فرماندهی بخش فرهنگ در کشور وجود نداشته و به همین دلیل نیز می‌بینیم دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی گرفتار موازی‌کاری، تناقض‌کاری، روزمرگی و کمی‌کاری شده‌اند.
رسا - چرا وزارت تبلیغات اسلامی؟ گمان نمی‌کنید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه کافی باشد؟
خیر، باید بپذیریم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چنین نقش فرماندهی و قرارگاه مرکزی بودن را نداشته و ندارد. متأسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گاهی با فرهنگ بیگانه بوده و بعضی از اقدامات این وزارت‌خانه با فرهنگ اسلامی تناقض دارد.
گاهی فرهنگ در یک‌سو بوده و کارهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سوی دیگر است. برخی اقدامات این وزارت‌خانه نه‌تنها فرهنگی نیست که فرهنگ را خراب هم می‌کند، البته همه کارهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بد نیست بلکه بخشی از فعالیت‌های این وزارت‌خانه مقبول نیست.
برای رفع این ناهماهنگی‌ها و تناقض‌کاری‌ها می‌بایست در کشور وزارت تبلیغات اسلامی داشته باشیم تا تمام تبلیغات به این وزارت‌خانه منتهی شده و فعالیت‌ها با هماهنگی صورت گیرد؛ در حالی‌که الآن این هماهنگی وجود ندارد به‌گونه‌ای که می‌بینیم الآن دفتر تبلیغات می‌خواهد کاری بکند، سازمان زیر بار نمی‌رود، اوقاف می‌خواهد کاری بکند دفتر تبلیغات زیر بار نمی‌رود و ناهماهنگی‌هایی از این دست که بسیار است.
اگر وزارت تبلیغات اسلامی در کشور تشکیل شود همه فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی در هر کجا که باشد با نظارت این وزارت‌خانه انجام خواهد شد. ولی می‌بینیم اکنون در کشور وزارت ورزش داریم، اما وزارت تبلیغ به ذهن بعضی افراد نیز نمی‌رسد و این مایه تأسف است.
رسا - موضوع کمبود نظارت عمومی و ارزیابی فعالیت نهادهای فرهنگی مذهبی را تا چه اندازه در ایجاد وضعیت موجود مؤثر می‌دانید؟
درست است، یکی دیگر از دلایل ولنگاری فرهنگی در جامعه ما نحوه نظارت و ارزیابی دستگاه‌های فرهنگی است که باید این مشکل با تدبیر بزرگان و متخصصان امر مرتفع شود؛ زیرا تا زمانی که بر روی کارها و فعالیت‌های دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی نظارت و ارزیابی درستی اعمال نشود نمی‌توان اثرگذاری برنامه‌های اجرایی را سنجید و اشکالات را رفع کرد.
رسا - خوب به‌عنوان کسی که سال‌‌هاست استاد حوزه علمیه هستید، به نظر شما راهکار رفع مشکل کمبود نظارت عمومی بر نهادهای فرهنگی مذهبی چیست؟
آنچه به ذهن من می‌رسد این است که باید نظارت بر مراکز فرهنگی از طرف حوزه علمیه باشد؛ زیرا نهاد و دستگاهی که باید اسلامیت جامعه و بقای مردم بر اعتقادات دینی و فقه اسلامی را بسنجد در درجه اول حوزه علمیه است؛ ازاین‌رو باید حوزه علمیه مسؤول نظارت و ارزیابی سایر دستگاه‌های فرهنگی مذهبی کشور باشد.
با وجود این اکنون حوزه قدرت سنتی است، متأسفانه در بعضی مواقع این قدرت سنتی حسابی وارد صحنه می‌شود ولی موقتی و مرحله‌ای است. اگر این ورود همیشگی بوده و از کانال‌های مخصوص نظارت خود بر جامعه را به صورت دائم برقرار کند بخش اعظمی از مشکلات فرهنگی مرتفع می‌شود.
رسا - در راستای فرمایش حضرت‌عالی، این سؤال پیش می‌آید که تاکنون حوزه علمیه به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین بخش‌ها در عرصه فرهنگ تا چه میزان توانسته به رسالت فرهنگی خود به درستی عمل کند؟ آیا ما در حوزه در عرصه برنامه‌ریزی فرهنگی به بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها نیاز داریم یا خیر؟
حوزه درزمینهٔ فرهنگ و مذهب فعالیت‌های بسیار زیادی انجام داده اما با توجه به نتایج و آثار این فعالیت‌ها لازم است برنامه‌های اجرایی آسیب‌شناسی شده، نقاط قوت تقویت شده و نقاط ضعف رفع شوند.
نباید این‌گونه باشد که تا چهار طلبه بیایند به فلان مرجع بگویند در فلان منطقه چند شیعه، سنی شده‌اند، آن مرجع ناراحت شده و چند تا نیرو به آن منطقه بفرستد، این مشکلی را حل نمی‌کند؛ ممکن است چهار تا شیعه سنی شده باشند اما از آن طرف ده‌ها سنی هم شیعه شده باشند اما این روش برخورد و اقدام درمان مناسبی نیست.
اینکه چرا به طور کلی روحیه دینی و فرهنگی مردم ضعیف شده است، چرا جوان‌ها کمتر به مساجد می‌آیند، چرا جوان‌ها پای مدح مداح می‌نشینند ولی پای سخنرانی نمی‌نشینند این‌ها همه علت دارد باید علل این‌ها بررسی شده و راهکارهای حل آن‌ها اعمال شود و اگر دیدند در برخی جاها مشکلاتی وجود دارد، این مشکلات را رفع کنند.
رسا - رهبری فرمایشات خود در زمینهٔ ولنگاری فرهنگی را در جمع نمایندگان مجلس مطرح کردند و درست پس از این سخنان، برای کمیسیون فرهنگی مجلس تنها سه نماینده داوطلب شدند! گمان می‌کنید مجلس در راستای بهبود اوضاع فرهنگ و جلوگیری از ولنگاری فرهنگی می‌تواند چه کار کند؟
من کاملاً اعتقاد دارم که اصل این کار بر عهده حوزه علمیه است. مجلس شورای اسلامی نمی‌تواند به صورت مناسب متوجه بعد فرهنگی شود. مجلس نیروی سیاسی و قانون‌گذاری است؛ قوانین وضعی نه قوانین اسلام از این‌رو باید مسؤولیت اصلی بر عهده حوزه علمیه باشد و معتقدم حوزه می‌تواند این وظیفه را به نحو احسن انجام دهد.
رسا - از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید سپاسگزاریم.
من هم از همه شما تشکر و قدردانی کرده و امیدوارم با کمک دیگر نهادها و متولیان فرهنگی، از این پس شاهد رشد و پویایی فرهنگ در کشور و پایان ولنگاری فرهنگی در دستگاه‌های فرهنگ‌ساز باشیم.
/9314/403/ر
گفت‌وگو از: هادی رحیمی کوهستان