با تشکر از ترامپ
«باعث افتخار ماست که نخستین موسسه عربی فیلمسازی هستیم که در طول سه سال از چهار نامزد اسکار پشتیبانی کرده‌ایم. اکنون هم فروشنده در بخش بهترین فیلم خارجی اسکار به رقابت خواهد پرداخت.» این‌ها بخشی از پیامی بود که روز گذشته در صفحه اینستاگرام شخصی المیاسه بنت حمد خلیفه آل ثانی، دومین خواهر امیر قطر منتشر شد. این حرفهای المیاسه اشاره به حمایت مالی موسسه فیلم دوحه دارد که در تولید فیلم «فروشنده» به کارگردانی آقای اصغر فرهادی مشارکت داشته است.
فرهادی البته روایت ملایم‌تری از موضوع دارد: «انتشار خبر حضور دوحه فیلم به‌عنوان تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار، یا از سر بی‌اطلاعی یا شیطنت است. آنها هر سال به تعدادی فیلم رقمی به‌عنوان فاوند پرداخت کرده و شریک می‌شوند. در سال‌های گذشته هم مثل بسیاری از جاهای دیگر در دنیا که فاوند می‌دهند و در فیلم‌ها مبلغی سرمایه‌گذاری می‌کنند که معمولاً در مقابل بودجه کلی فیلم، درصد بالایی نیست.» هرچند انتشار خبری در آذرماه جاری حکایت از آن داشت که موضوع آنقدرها که فرهادی می‌گوید، ساده و مستقیم نبوده است. فرهادی در پاییز امسال به عنوان یکی از اساتید برای دوره آموزشی این موسسه انتخاب شده بود.
پروژه تولید فیلم «فروشنده» از اوایل آذرماه 1394 شروع شد. تصویربرداری این فیلم هم در نهایت در اسفند همان سال به پایان رسید. با به پایان رسیدن تصویربرداری، پروژه تدوین آغاز شد. شواهد در همان زمان حاکی بود که فرهادی تصمیم گرفته است فیلم را به جشنواره کن 2016 برساند. «برسد به دست آهو» نخسین نامی بود که برای فیلم در نظر گرفته شده بود. «فروشنده» در شصت‌ونهمین دوره کن موفق ظاهر شد و توانست دو جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد را از آن خود کند.
نکته جالب توجه در جشنواره کن، حضور فاطمه الرمیحی مدیر موسسه فیلم دوحه در فرش قرمز جشنوار کن بود. بعد از موفقیت فروشنده در کن و بازگشت فرهادی به کشور، وزیر ارشاد وقت طی جلسه‌ای خصوصی از وی تقدیر کرده و پیام تمجید رییس‌جمهور را هم به او ابلاغ کرده بود. آقای علی جنتی به فرهادی گفته بود که رییس‌جمهور تمایل به دیدار حضوری با فرهادی دارد اما به‌دلیل برخی ملاحظات از این دیدار معذور است.
کنش‌های سیاسی و اجتماعی فرهادی
هرچند کاراکتری که حول شخصیت فرهادی شکل گرفته او را یک هنرمند صرف می‌داند اما فرهادی در این سال‌ها کنش‌های اجتماعی و سیاسی هم داشته است. کنش‌هایی که البته کاراکتر او را از کلیشه صرف سینمایی بیرون کشیده و ناچار به حوزه یا حوزه‌های دیگری هم می‌کشاند. فرهادی در انتخابات سال 88 به همراه تعدادی از هنرمندان از میرحسین موسوی حمایت کرده بود. تازه‌ترین واکنش فرهادی اما همان بیانیه‌ای بود که انوشه انصاری به نمایندگی از وی در مراسم اسکار هشتاد و نهم خواند. او در این بیانیه تصریح کرده بود که تبدیل کردن جهان به «ما» و «دشمنان ما» برخاسته از تصمیم‌هایی است که سیاستمداران افراطی اتخاذ می‌کنند.
او در این بیانیه این را هم اضافه کرده بود که سینماگران اما می‌توانند انسان‌ها را ورای کلیشه‌هایی که سیاستمداران و ادیان ساخته‌اند به نمایش کشیده و از مشترکات انسانی به مثابه ابزاری برای همبستگی بین مردم جهان استفاده کنند. فرهادی اما حدود یک ماه قبل بیانیه‌ای تندتر از متن فوق را درباره اعلام عدم حضورش در اسکار منتشر کرد. اعلامیه‌ای که البته برای نخستین‌بار در نیویورک‌تایمز منتشر شد. فرهادی در آن بیانیه اعلام کرده بود که تا همین اواخر قصد تحریم اسکار را نداشته و قرار بوده به همراه فیلمبردار پروژه در اسکار حاضر شود اما حالا که این حضور با اما و اگر مواجه شده ترجیح می‌دهد قید کل این سفر را بزند.
او در بخش‌هایی دیگر از این بیانیه اعلام کرده بود که تندروهای دو سوی اقیانوس چه در آمریکا و چه در کشور خودش ایران، همیشه سعی دارند با ساختن تصویری هولناک از مردم آن سوی اقیانوس، مردم کشور خودشان را دچار ترسی موهوم کنند و در خاک این ترس، بذر اختلاف و دشمنی را بکارند. این امر هم محدود به آمریکا نیست و در ایران هم همین‌گونه است. او در ادامه نتیجه‌گیری کرده بود که تندروها با ذهن‌هایی بسته از این ترس استفاده کرده و بر اقدامات و تندروی‌های خودشان مهر تأیید می‌زنند. فرهادی در این بیانیه همچنین اعلام کرده بود که اگر برای حضورش استثنایی هم قائل شوند ولی او در این دوره از اسکار شرکت نخواهد کرد.
دیگر کنش فرهادی در ماه‌های اخیر، واکنش او به مساله گورخوابی در اطراف شهریار بود. بعد از انتشار گزارشی درباره تعدادی از کارتن‌خواب‌ها در حوالی شهریار که برای خواب و زندگی به گورهای از پیش کنده شده پناه برده بودند، در نامه‌ای سرگشاده به روحانی به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت. او در بخشی از این نامه سرگشاده در تعریض به برخی شعارها نوشته بود: «چه کسی امروز از آن پدری که خود را از پل عابر پیاده خیابان میرداماد به دار کشید و در یادداشتی که از جیب خالی‌اش پیدا شد نوشت هزینه درمان بیماری چشم‌هایم را نداشتم سخنی می‌گوید؟ آن اندک کسانی نیز که دلسوزانه می‌گویند با انگ سیاه‌نمایی مورد هجمه‌اند. انگ سیاه‌نمایی فراری است رو به جلو از سوی مسوولان برای پذیرش نکردن مسوولیت سیاهی‌ها. این است شهر نوید داده شده؟ این است شهر آرمان‌ها؟»
دهن‌کجی سیاسی به ترامپ
بعد از انتشار نامه انصراف فرهادی از حضور در اسکار، عده‌ای از منتقدان داخلی و خارجی با اشاره به جوی که علیه ترامپ در حمایت از دموکرات‌ها در هالیوود راه افتاده این گمانه را مطرح کردند که اسکار در اقدامی سیاسی، اسکار فیلم بهترین فیلم غیرانگلیسیزبان را به فرهادی خواهد داد. این گمانه حالا به یک فرضیه جدی نزدیک به واقعیت تبدیل شده است. به گزارش ایسنا، هالیوود ریپورتر در متنی که در فاصله‌ای کوتاه پیش از دریافت اسکار درباره نامزدهای بخش مختلف منتشر کرده راجع به فروشنده آورده است:
«کمدی آلمانی تونی اردمن ساخته مارن اِده در ابتدا شانس اصلی بهترین فیلم خارجی جوایز اسکار بود و خبر بازسازی این فیلم درهالیوود با بازی«جک نیکلسون» شانس این فیلم را دوچندان کرده بود اما این موقعیت ایده‌آل زمانی از دست رفت که اصغر فرهادی اعلام کرد در اعتراض به قانون مهاجرتی دونالد ترامپ در مراسم اسکار شرکت نخواهد کرد. اعضای آکادمی که در پی ملامت کردن ترامپ هستند، به احتمال زیاد دومین اسکار را پنج‌سال پس از «جدایی» برای اصغر فرهادی به ارمغان خواهند آورد و دراین صورت فرهادی چهارمین فردی خواهد بود که پس از سینماگران بزرگی شامل «فلینی»، «برگمن» و «سائورا» موفق به کسب بیش از یک اسکار خارجی می‌شود.»/1325//102/خ