فضای مجازی و «تهدید» یک «فرصت»
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از سیاست روز، محمد کریمی طی یادداشتی در این روزنامه نوشت: پدیده «شبکه‌های اجتماعی» را به دلیل گسترش دامنه نفوذ و همچنین اقبال عمومی از آن‌ها باید جدی‌تر از گذشته و حال بررسی کرد.
نقش مؤثر شبکه‌های اجتماعی در رفتارها و گفتارهای عمومی و همچنین اثرگذاری آن‌ها در تصمیم‌سازی‌های اخیر در عرصه سیاسی را نمی‌توان انکار کرد.
به گزینه دیگر، ظهور این شبکه‌ها در عرصه اطلاع‌رسانی از یک‌سو فرصتی بسیار خوب برای بازتعریف چگونگی «انتقال پیام» به جامعه است و از دیگر سو در صورت بی‌توجهی و عدم برنامه‌ریزی کارآمد و راهبردی در شیوه مدیریت این شبکه‌های نوظهور بدون تردید «تهدید»ی جدید فراروی افکارعمومی قرار می‌گیرد.
اکنون و با گذشت نزدیک به یک دهه از شکل‌گیری پدیده شبکه‌های اجتماعی به معنای عام آن شیوه مواجهه و به اصطلاح رفتار متولیان امور فرهنگی در قبال این پدیده بسیار قابل نقد است که موضوع این یادداشت را شکل می‌دهد.
متأسفانه میان کارکرد شبکه‌های اجتماعی از یک‌سو و نظارت و اشرافیت موضوعی بر آن‌ها از دیگرسو، تناسب متعادل و مناسبی را نمی‌توان یافت. حال اینکه این پدیده اجتماعی در کشور ایران در مقایسه با دیگر کشورها از رشد و خیزش قابل توجهی برخوردار بوده است که این رشد همچنان نیز ادامه دارد و زمینه یک «تهدید» جدی را فراهم می‌کند بدون آن‌که حساسیت‌ها و توجهات متصدیان و متولیان امور فرهنگی را برانگیزاند!
بررسی روند تولید محتوا و توزیع آن در شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلگرامی، نمایی دیگر از غفلت‌ها را به تصویر می‌کشد. تولیدگران و توزیع‌کنندگان مغرض و معلوم‌الحال روزانه و بلکه به صورت ساعتی به تولید محتوا همراه با تصاویر خاص و وسوسه‌برانگیز مشغولند و این سوی میدان، صرفا از ضرورت گسترش «پهنای باند» سخن در میان است و بس!
آیا متولیان امور از میزان گرایش جوانان و نوجوانان به بزه‌های جدید اجتماعی - فرهنگی اطلاعاتی دارند؟ آیا آماری از میزان تولید محتوا با موضوعات دین‌زدایی، عریان‌گرایی، بی‌بندوباری اخلاقی و... احصا شده است؟
بازخوانی برخی از مطالب منتشره در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که محتوای تعداد قابل توجهی از این شبکه‌ها، روزانه روح و روان افراد، کارکرد دستگاه‌ها و مراکز مختلف، امنیت و آرامش جامعه را مورد تهدید جدی و بعضا آسیب قرار داده و می‌دهند. واکنش انفعالی برخی از دستگاه‌ها و مراکز در مواجهه با خبرسازی‌ها، انتشار اخبار مجعول، مطالب تحریف‌آمیز مصداقی بر این مدعاست.
نیم‌نگاهی به وضعیت «موجود» شبکه‌های اجتماعی، میزان غفلت و بی‌توجهی به این پدیده سال‌های‌اخیر را آشکارتر می‌سازد. متأسفانه به رغم گسترش دامنه نفوذ این شبکه‌ها در سطوح مختلف افکارعمومی به ویژه نوجوانان و جوانان، ضرورت تولید محتوای مناسب و توزیع صحیح پیام در این شبکه‌ها جدی گرفته نشده است. جمعیت قابل توجه جوانان و نوجوانان در عطش دریافت مطالبی جامع و اقناعی با هدف ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی و افزایش بینش و بصیرت خود، روز و شب می‌گذرانند اما متأسفانه به این نیاز آن‌گونه که باید توجهی نشده و نمی‌شود!
کارنامه متولیان امور فرهنگی اعم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی و مراکز و دستگاه‌های مرتبط با موضوع چگونه بوده است؟ میزان «رصد» و «اشراف اطلاعاتی» بر گستره رو به رشد شبکه‌های اجتماعی چگونه است؟ کدام طرح و برنامه‌ای ملی و استانی در این باره اجرایی شده است؟ چرا هیچ‌یک از مسئولان امر تاکنون از طرح‌ها، برنامه‌ها و سناریوهای کوتاه مدت و بلند مدت خود در این باره سخن نگفته‌اند؟
آیا سناریو یا طرحی قابل اجرا و البته قابل دفاع را در این باره داشته‌اند؟ و سئوالاتی از این دست اذهان پژوهشگران، تحلیلگران و مفسران امور اجتماعی - فرهنگی را به خود مشغول کرده و می‌کند.
اگرچه نمی‌توان تلاش‌های صورت گرفته در اولاً مهار گسترش این پدیده و ثانیاً مدیریت و اشراف بر آن را نادیده گرفت اما حجم سنگین محتوای تهاجمی و تخریبی و همچنین حضور فعالانه جریان‌های ضد نظام و ضد انقلاب در پشت پرده این شبکه‌ها نشان می‌دهد که متولیان امور، کمترین نقش را در ساماندهی و تهیه محتوایی غنی در این فضا برعهده دارند که به نوعی صرفا «رفع تکلیف» را در اذهان مضطرب و نگران تحلیلگران و صاحب‌نظران آشکار می‌سازد!
فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر سران قوا، مسئولان و کارگزاران نظام و جمعی از مدیران کشور گواه این واقعیت است. ایشان در این دیدار با انتقاد از کوتاهی‌ها و غفلت‌ها در زمینه ایجاد شبکه ملی اطلاعات و لزوم توجه به کنترل صحیح فضای مجازی و رعایت خطوط قرمز، باردیگر به ضرورت توجه به « فضای مجازی» به عنوان یکی از «مسائل مهم و تأثیرگذار در اداره صحیح کشور» تاکید کردند. امام خامنه‌ای با تأکید بر این نکته که «نباید ملت را از فضای مجازی محروم کرد» خاطرنشان کردند: بهمنی از مسائل ضد ارزشی و مخالف منافع ملی، مطالب درست و نادرست، اطلاعات غلط یا صحیح و حتی شبه اطلاعات بر ذهن جامعه فرود می‌آید که باید این فضا کنترل شود.
بازخوانی این بخش از فرمایش امام خامنه‌ای، تصویرگر وضعیت موجود شبکه‌های اجتماعی در جامعه است.
در نگاهی اجمالی و البته فراتر از هیاهوی موجود در این شبکه‌ها، می‌توان نوشت که این شبکه‌ها عامل مهمی در افزایش «قدرت» مقابله با «عملیات روانی دشمن» خواهند بود. این شبکه‌ها ابزاری مناسب برای «واکنش» سریع و صحیح نسبت به تاکتیک «شایعه سازی» و «شایعه‌پردازی» دشمنان به شمار می‌آیند. فضای موجود شبکه‌های اجتماعی فرصت بسیار خوبی را برای تشکیل «هسته»های علمی، آموزشی، فرهنگی،سیاسی،اقتصادی ،ورزشی و اجتماعی در سطوح «دانش‌آموزی»، «دانشجویی» پدید آورده و می‌توان به عنوان یک پایلوت آزمایشی برای کشف و پرورش استعدادها استفاده کرد.
حال با این نگاه می‌توان نوشت که «قدرت» نرم را در شبکه‌های اجتماعی باید بازتعریف کرد. اینکه چگونه در کمترین زمان یک پیام به مخاطبان شبکه‌های متنوع اجتماعی انتقال می‌یابد؟ اینکه چگونه به سرعت بخشی از یک فیلم یا تصاویری از یک گزارش تصویری مقابل دیدگان جست‌وجوگر و کنجکاو مخاطبان این شبکه‌ها مانور می‌دهد؟ نکاتی است که ضرورت توجه به ابزاری به نام شبکه‌های اجتماعی را مضاعف می‌کند.
شبکه‌های اجتماعی هم‌اکنون در یک «رهایی» غوطه‌ورند که این خود تهدیدی بالقوه برای افکارعمومی کشورمان خواهد بود و باید آن را از گرداب رهایی به سوی «دریای» خلاقیت و ابتکار و نوآوری هدایت کرد./۱۳۲۵//۱۰۲/خ