کیسه دوزان آیینی به رنگ نجابت زنان خطه دارالمؤمنین دامغان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در دامغان، رخ نمایی خورشید در میانه پهنای آسمان بیست و هفتمین روز از رمضان و قدم‌هایی که ما را لحظه لحظه به نخستین مسجد ایران در دیاری شهره به دروازه‌های صدگانه، تمدن هفت‌هزار ساله و ساجدان و عالمان و شاهدانی از جنس مفاخر علم و ادب و ایمان نزدیک می‌کرد؛ هرچند بهانه احساسمان امروز نوازش چشم به ناز نقش‌های اسلیمی و کتیبه‌های قرآنی، مناره و طاق و ستون‌های "تاریخانه" نبود، بلکه ما را اشتیاق حس کردن معنویتی صیقل یافته به سادگی و صداقت، لمس نیت‌هایی که صدها سال است کوک دلشان را با نخ ایمان به کیسه بندگی رب ودود می‌زنند به نخستین مسجد ایران آورده بود؛ به آیینی به رنگ مهر و نجابت زنان خطه دارالمؤمنین، دامغان، آیین معنوی کیسه دوزان.
ـ براستی که نیک نامی برایش برگزیده‌اند، "خدای خانه" مسجد اعظم تاریخانه دامغان، هرچند تیشه ناملایمات زمان و کم توجهی دوستان صورت مصفای این گنجینه عظیم معنوی، شهر، استان و کشورمان را رنجور ساخته اما هنوز هم صوت سجده تاریخ را می‌توان به گوش جان در صحن باشکوه آن شنید؛ برخلاف روزهای معمول از ورودی مسجد کهن تاریخانه مشخص بود که جمع زیادی از زنان و دختران با ایمان دامغانی در ظهر این روز گرم رمضانی به اینجا آمده‌اند تا "کیسه مراد" بدوزند و زیر سایه این طاق و ستون‌های تکیه زده به کسوت دینداری مردم دیار قومس، "ایاک نعبد و ایاک نستعین" خود را شاید دلی‌تر از روزهای دیگر نجوا کنند، به امید آنکه سال بعد شیرینی گرفتن حاجتشان را بین بانوهای حاضر در "آیین 500 ساله کیسه دوزان دامغان" قسمت کنند.
کیسه دوزان، دوخت کیسه‌های بندگی با نخ ایمان
... ندای الله اکبر مؤذن از مناره باشکوه و پرعظمت تاریخانه بلند می‌شود، مردها هم آمده‌اند، صفوف نماز بسیار پرشمارتر از همیشه و قیام و رکوع و سجود‌هایی که انگار خشت خشت تاریخانه در طول قرن‌ها به ملات خلوص آنها پابرجا و مستحکم باقی مانده؛ الله اکبر ژایانی نماز آغاز شوری معنوی است، پارچه‌ها و نخ و سوزن‌ها از کیف و زیر چادر زن‌ها بیرون می‌آید، ظاهراً برای دلدادگی و طلب سعادت و مغفرت، رقابت و سبقتی از جنس اخلاص در جریان است، مادر بزرگی که نوه‌اش را برای دوختن کیسه راهنمایی می‌کند به ما می‌گوید که برنامه تا عصر ادامه دارد، دستهای رو به آسمان و اشک‌های جاری بانوان حکایت اصلی داستان "کیسه دوزان" شهر ما است؛ و حالا "قد قامت الصلاة" مکبر زبان‌ها را از دعا و دست‌ها را از نخ و سوزن و کیسه‌ها جدا می‌کند.
ـ برایم گفته بودند که در آیین کیسه دوزان دیار کهن دامغان، سلامتی بیماران، سعادت و بخت نیکوی دختران و پسران جوان، صاحب فرزند شدن، عاقبت بخیری و داشتن فرزندان سالم و باایمان، وسعت رزق، زیارت خانه خدا و عتبات عالیات، خانه دار شدن و گره گشایی از کار مستمندان و آزادی دربندان، حاجت‌هایی است که زنان و دختران در بیست و هفتمین روز از رمضان، به امید برآورده شدن آن به لطف خداوند رحمان در تاریخانه، جلوه‌گاه اصیل عبودیت و ایمان گردهم می‌آیند، تا فارغ از آلایش و رنگ و لعاب‌های مادی بسیاری از همایش‌ها و نمایش‌ها در سنتی با پنج قرن قدمت کیسه مراد بدوزند، چادر نماز و لباس نوزادی که آرزویش را دارند برش بزنند، در کیسه‌هایشان سکه بگذارند تا رزاق هستی، نیکی روزیشان کند و حاجت‌هایشان به اذن قادر متعال برآورده به خیر شود.
روایت خشت و ستون‌های تاریخانه از دستهای رو به آسمان و نیت‌های پاک "کیسه دوزان"
... هرگوشه از مسجد کهن تاریخانه جمعی چندنفره از بانوان نشسته اند، خانوادگی یا دوستانه، پیر و جوان و کودک و نوجوان همه هستند، یکی از نیک زنان سالخورده جمع هم‌کلاممان می‌شود، می‌گوید از یکی از روستاهای شهرستان به اتفاق جمعی برای مراسم سنتی و معنوی کیسه دوزان آمده است، با سلام و صلوات به پارچه‌ها سوزن می‌زند و کیسه می‌دوزد، می‌گوید این سکه‌ها را به نیت نوه دار شدن درون کیسه می‌گذارم؛ ـ اشک‌هایش جاری می‌شود ـ ادامه می‌دهد: خیلی‌ها از مراسم "کیسه دوزان" حاجت گرفته‌اند، دست و نفس این روزه داران و نیت پاکشان خود تبرک است.
این سالخورده بانوی مؤمنه برایمان می‌گوید که از وقتی بیاد می‌آورد و طبق آنچه مادرش نقل کرده، زن‌ها هر سال در بیست و هفتمین روز ماه مبارک رمضان به مسجد تاریخانه دامغان می‌آمدند، کیسه می‌دوختند، دو رکعت نماز حاجت بجا می‌آوردند، کسانی که سال قبل کیسه دوخته بودند و حاجت روا شدند بین مردم شیرینی و شکلات پخش می‌کنند و یا پارچه و نخ نذری به دیگران می‌دهند، بعضی هم آیاتی از قرآن را می‌نویسند و همراه سکه در کیسه می‌گذارند.
مادر بزرگ هم کلام ما در آخرین جملات دعا و نصیحتمان می‌کند، می‌گوید شما جوان‌ها به خدا نزدیکترید، برای کشور و مردم و خانواده‌ها از خداوند امنیت بخواهید که هیچ نعمتی بالاتر از امنیت نیست؛ برای مردانمان غیرت و دینداری و برای دختران و زنانمان حجاب و عفت از خداوند طلب کنید.
کیسه دوزان روایت ۵۰۰ ساله اخلاص و ایمان بانوان دامغان
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دامغان نیز در حاشیه برگزاری این سنت معنوی ضمن تأکید بر ضرورت حفظ میراث معنوی و سنت‌های ارزشمند دینی و ملی، گفت: زنان و دختران دامغانی بنا بر سنتی حسنه که 500 سال قدمت دارد هرساله در روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان در مسجد کهن و با عظمت تاریخانه جمع می‌شوند و ضمن دوختن کیسه و قرار دادن پول در داخل آن دو رکعت نماز حاجت می‌خوانند و باور دارند که دوخت کیسه، حاجات معنوی آنها را برآورده و پول داخل آن نیز تا سال بعد از بی‌پولی و بروز مشکلات مالی آنها جلوگیری می‌کند.
معصومه داودیان با اشاره به وجود باوری مبنی بر برگزاری مراسم "کیسه دوزان" در 27 رمضان مصادف با روز کشته شدن قاتل ملعون حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) و در باوری دیگر در یکی از لیالی قدر خاطرنشان کرد: زنان دامغانی پس از انداختن پول به داخل کیسه تا سال بعد آن پول را خرج نمی‌کنند و پس از برگزاری مراسم سال جدید، از پول داخل کیسه استفاده می‌کنند.
... اما کیسه‌هایی که در این آیین کهن به سرانگشت اعتقادات پاک زنان و دختران دامغانی دوخته می‌شود و پول‌هایی که در داخل آنها می‌گذارند؛ خواه نشانه تقدیرهای نوشته شده شبهای پرفضیلت قدر باشد و یا همچون دلهای ما که صدها امید و آرزو را در خود نگاه داشته که تنها راز دار رازدانان از آنها خبر دارد؛ خواه نیت مادرانه بانویی سالخورده باشد و خواه آرزو و دعای دختری مؤمنه، بی‌شک آهنگ دلهای این کیسه دوزان را تفسیری جز دل بستن به رحمت و مهربانی او که "هم قصه نانموده داند و هم نامه نانوشته خواند" نیست. حاجت‌های کیسه سربسته دلتان روا، ان شاءالله/503/977/ب1
جواد رمضانیان