عقل عملی خاصیت اکتشاف‌گری و هویت برهانی دارد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین ید‌الله یزدان‌پناه، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم، امروز در نشست علمی «جایگاه عقل عملی در علوم انسانی» که در سالن همایش‌های مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد، با تعریف حکمت عملی و عقل عملی به نقش عملی در تکمیل حکمت عملی اشاره کرد.
حجت الاسلام و المسلمین یزدان‌پناه بیان داشت: بر اساس سنتی که در فضای فیلسوفان مسلمان در باب حکمت عملی و حکمت نظری و مسأله عقل عملی و عقل نظری به وجود آمده است، با دو حکمت نظری و عملی روبرو هستیم.
وی با بیان این که حکمت نظری صرفاً به حقایق اشیاء پرداخته و رسیدن به معرفت اشیاء مقصود آن است، ابراز داشت: حکمت نظری شعباتی دارد که معروف‌ترین شعبه آن فلسفه یا حکمت اولی یا متافیزیک است.
حکمت عملی، معرفتی مبتنی بر کُنش انسانی برای رسیدن به سعادت است
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم افزود: حکمت عملی نیز یک نوع حکمت و معرفتی است که به کنش انسانی و عمل انسانی از حیث سعادت مربوط می‌شود که چگونه می‌توان به سعادت رسید؟!
وی تصریح کرد: در واقع تا صحبت از حکمت عملی می‌شود، مقصود معرفت نیست، بلکه هدف ما از پیدا کردن معرفت برای عمل کردن به آن است و موضوع آن نیز عملِ ارادی، اختیاری و عقلی بشری است، نه مطلق عملی که از یک انسان سر بزند.
کارشناس این نشست علمی عنوان کرد: عمل ارادی از حیث تحصیل سعادت با غایتی مشتبه می‌شود، چرا که ریشه در حکمت نظری دارد.
وی با بیان این که انسان برای خود کمال و سعادتی دارد، گفت: آن کمال و سعادتی که در حکمت نظری بیان می‌شود، از یک سو گفته می‌شود انسان این کمال و سعادت را بالفعل ندارد و ناقص است و از سوی دیگر کمالش به بودن آن است.
برخی از محققین معاصر نام حکمت عقلی را عقل عملی گذاشته‌اند
استاد فلسفه و کلام اظهار داشت: بنابر مطالبی که بیان شد، پرسش چگونگی رسیدن انسان به سعادت حکمت عملی می‌شود و پاسخ این پرسش نیز به گونه‌ای بیان می‌شود که به تحصیل سعادت بیانجامد که به معنای هویت حکمت عملی خواهد بود.
وی ابراز داشت: طبیعتاً تا صحبت از حکمت عملی می‌شود مباحث خیر و شر نیز به میان می‌آید، از این رو گاهی اوقات در غایت عملی، معرفت به معنای هنجار، توصیه و جهت‌داری أخذ می‌شود.
حجت الاسلام و المسلمین یزدان‌پناه با بیان این برخی از محققین معاصر نام حکمت عقلی را عقل عملی گذاشته‌اند، اضافه کرد: عقل نظری حیطه خاصی دارد که در آن حقایق اشیاء بدون توجه به کم و کیف عمل در نظر گرفته می‌شود ولی در عقل عملی حیطه آن مربوط به حکمت عملی و عمل انسانی می‌شود.
وی تصریح کرد: برخی از محققین آن عقل‌ورزی که در فضای حکمت عملی صورت می‌گیرد را عقل نظری تلقی می‌کنند در حالی که این مسأله به حیطه حکمت عملی اختصاص دارد، اما برخی دیگر معتقدند سنخ کار حکمت عملی یک عقل‌ورزی است و کارکرد دیگری دارد.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم، عنوان کرد: عقل عملی مباحث مربوط به باید و نباید‌ها در ساحت اجتماعی انسان‌ها است که عنصر اکتشافی و انگیزشی را نیز در خود جای داده است.
عقل عملی بسان عقل نظری خاصیت اکتشاف‌گری و هویت برهانی دارد
وی با تأکید بر این که عقل عملی قرار است حقایقی را کشف کند، خاطرنشان کرد: عقل عملی بسان عقل نظری خاصیت اکتشاف‌گری و هویت برهانی دارد. از آن حیث که ظلم برای رسیدن به سعادت مفید نبوده، بلکه مضر نیز هست اما عدل سازگاری کاملی با سعادت دارد.
کارشناس این نشست علمی با اشاره به بنیاد‌های برهان گفت: اساس فضای روشی برهان در بحث‌های منطق به صورت واضح ذکر شده است.
وی عنوان کرد: روندی که در فضای عقل نظری وجود دارد، همان برهان است، به گونه‌ای که از مبادی اولیه شروع می‌شود، اولیاتی که عقل ما به استناد می‌گوید این است و جز این نیست و این اضطرار عقلی‌اش مطابق با واقع است.
استاد فلسفه و کلام اظهار داشت: آن برهان‌هایی که ذهن به صورت اضطراری آن‌ها را به عنوان امور بدیهی می‌پذیرد، در حکمت عملی یک سری امور جدای از اولیاتی است که در علوم نادر از آن یاد می‌کنیم./878/پ۲۰۲/ی