مرحوم کاشف الغطا احیاگر سنت امامیه بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام محمدتقی سبحانی رییس پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) امروز در پیش‌همایش کنگره بین المللی علامه آیت الله شیخ محمد الحسین آل کاشف الغطاء با موضوع بررسی اندیشه‌های کلامی و رونمایی از مجموعه کلامی موسوعه که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، برجسته‌ترین محورهای رویکرد کلی مرحوم کاشف الغطاء را مورد اشاره قرار داد.

وی علامه کاشف الغطاء را شخصیتی توصیف کرد که زبان، قوم و منطقه را در نوردیده و خود را یک شخصیت جهان اسلامی معرفی کرده است و اظهار داشت: برای ما قابل توجه است که شخصیتی که هیچ گاه در ایران زندگی نکرده است، آنچنان بر میراث ادبی و علمی ایران مسلط است که در میان آثار عربی خود دائماً به شعرای ایران استناد می‌کند، آن را ترجمه می‌کند و توضیح می‌دهد.

وی بزرگترین ویژگی مرحوم کاشف الغطاء را متکلم بودن او برشمرد و ابراز داشت: ما امروز از دانش کلام برداشتی محدود داریم؛ شاید تصور شود که بسیاری از موضوعاتی که این علامه بزرگوار پرداخته است کلامی نیست، اما اگر به سنت قدیم و قویم خود برگردیم می‌بینیم که متکلمان ما آنچنان حرکت می‌کردند که مرحوم کاشف الغطاء حرکت کرده است.

وی مرحوم کاشف الغطاء را قبل از اینکه احیاگر اندیشه‌های کلامی باشد احیاگر سنت امامیه توصیف کرد و گفت: در چهره و سنت او بار دیگری می‌توانید شخصیت متکلمان قرون نخستین را بازشناسی کنید.

وی با تشکر از دست اندرکاران انجام چهارده جلد از موسوعه مرحوم محمد حسین کاشف الغطاء اظهار داشت: هر کار بشری دارای نقصان‌هایی هست ولی این کار انجام شده باید به صورت علمی نقد شود و ممکن است که همین اشکالات محدود را نیز بتوان در چاپ بعد برطرف کرد.

وی مرحوم کاشف الغطاء را دغدغه‌مند توصیف کرد و گفت: متکلمان دانش اندیش ما کسانی بودند که علوم عقلی را آموخته‌اند و آن را در قالب نظریه‌ها و آثار آکادمیک علمی عرضه کرده‌اند؛ اما گروه دوم میراث بلند اسلامی و شیعی را می‌شناسند اما نقش خود را به مصرف رساندن این‌ها، عرضه درست این‌ها و تأثیرگذاریشان می‌دانند؛ امروز تشیع مرهون هر دو گروه از متکلمان است اما نظر شخصی بنده این است که گروه دوم نقش بیشتری در تاریخ کلام ما دارند.

وی ادامه داد: آثاری که در کتابخانه‌ها به عنوان سند علمی تلقی می‌شود جای خود ارزشمند است؛ اما اگر این آثار به خیابان‌های جامعه اسلامی نیاید تمام زحمت‌های گروه اول از بین می‌رود.

وی علامه کاشف الغطاء را یک دانشمند و نابغه روزگار ما دانست و گفت: این شخصیت بزرگ که می‌تواند مانند یک دانشمند در گوشه‌ای از حوزه بنشیند و بدرخشد به صحنه علمی می‌آید، جوانانی که درگیر دغدغه‌های انواع مکاتب است را دستگیری می‌کند.

عصر کاشف الغطاء در سه چهار قرن گذشته پر مخاطره‌ترین روزگار شیعه است؛ عصر انحطاط جهان اسلام، نفوذ و حرکت استعمار است؛ جهان اسلام با خنجر فلسطین جریحه‌دار است، استعمار و استشراق ریز به ریز اندیشه شیعه را نقد می‌کند؛ اندیشه‌ها و مکاتب داروینیسم، الحاد، مارکسیسم وارد جهان اسلام شده‌اند.

وی از دغدغه‌مندی و ناآرامی مرحوم کاشف الغطاء در برابر مسائل جامعه خبر داد و گفت: این اولین ویژگی یک متکلم است؛ متکلمی که نتواند به پرسش‌های جامعه برسد و برای آن‌ها پاسخ تهیه کند وارد حوزه اصلی دانش کلام نشده است.

وی یکی از پایه‌گذاران تأسیس کلام جدید را مرحوم کاشف الغطاء ارزیابی کرد و اظهار داشت: رویکرد کلامی وی جدید است؛ محتوا را از میراث می‌گیرد، پرسش‌ها را از اصل می‌گیرد و سعی می‌کند بین این دو حوزه به گونه‌ای هم آوایی و هماهنگی ایجاد کند.

وی مرحوم کاشف الغطاء را دارای رویکرد تمدنی توصیف کرد و ابراز داشت: آن مرحوم از هر نکته کلامی، فقهی، اسلامی در بحث‌های خود تفسیری تمدنی ارائه می‌کند؛ مثلاً در مسأله اختیار ایشان معتقد است که بنیادهای اندیشه مترقی ما بر دو پایه عقل و اختیار است و هم عقل را به تفصیل توضیح می‌دهد و هم اختیار را.

وی رویکرد تربیتی را در رویکرد کلامی آن مرحوم را بسیار جالب و درس آموز عنوان کرد و گفت: وی در دو کتاب خود وقتی بحث کلامی را آغاز می‌کند، می‌گوید رسالت این معارفی که ما می‌خواهیم عرضه کنیم چیست؟ در مقدمه کتاب الدین والاسلام اول می‌گوید که من کسی هستم که از آغاز جوانی فلسفه و علوم عقلی خواندم ولی اینجا که می‌خواهم این کتاب را بنویسم و به جامعه عرضه کنم، می‌گویم که بسیاری از مطالبی که در کتاب‌های عقلی ما، فلسفی و کلامی نهفته است، ذهنیات است، مسائل ذهنی فیلسوفان و متکلمان است و ما در اینجا باید مطالب واقعی عرضه کنیم که بتوانیم تحت تأثیر قرار بگیریم.

وی ادامه داد: در اینجا آن مرحوم ادامه می‌دهد یکی از آثار مهم معارف عقلی تربیت نفوس است؛ کتاب الدین و الاسلام به گمان من یک کتاب کلامی و تربیتی است؛ بسیار الگوی خوبی است؛ اگر کسی امروز می‌خواهد نسل جوان درگیر امروز را خطاب قرار دهد، و ببیند که چطور می‌تواند نظام تربیتی را وارد آموزش‌ها و آموزه‌های کلامی کند، می‌تواند از این کتاب استفاده کند.

 وی حرکت میدانی و حضور فعال در صحنه مباحثات و گفت و گوهای علمی و معرفتی مرحوم کاشف الغطاء را ستود و گفت: تصویری ما از یک متکلم این است که یک شخصیتی است که یک چیزی را می‌نویسد و صرفاً ارائه می‌کند یا نهایتاً به پرسش‌های دیگران ارائه می‌دهد؛ آثار این بزرگوار که در این مجموعه هم جمع شده است با تعریف امروز از کلام در این حوزه نمی‌گنجد؛ اما اعتقاد ما این است که کلام در سنت قدمایی ما یک دانش فراخ و فراگیر است.

وی ادامه داد: تعریف فارابی از کلام این است که تمام اموری که شارع در باب آن سخن گفته است، دفاع و تبیین آن به عهده متکلم است؛ یعنی حتی تبیین فقه را به عهده متکلم می‌گذارد؛ فقه اکبر علمای ما عمومیتی داشت؛ امروز مرحوم شهید آیت الله مطهری از حجاب و حقوق زن صحبت می‌کند بحث کلامی است؛ از حقوق بشر که بحث می‌کنید بحث کلامی است. مرحوم کاشف الغطاء چون حضور در صحنه دارد و جامعه را می‌شناسد و با آنان گفت و گو کرده است حرکت کلامی او یک حرکت واقع‌گرایانه و به قول امروز کاربردی است./836/پ۲۰۲/ی